સ્પર્શિન્યાઃ પ્રતિક્ષણં તેન તેન સ્વભાવેન પરિણમનાત્ . દ્રવ્યસ્વભાવભૂત એવ તાવત્પરિણામઃ . સ ત્વસ્તિત્વભૂતદ્રવ્યવૃત્ત્યાત્મકત્વાત્સદવિશિષ્ટો દ્રવ્યવિધાયકો ગુણ એવેતિ સત્તાદ્રવ્યયો- ર્ગુણગુણિભાવઃ સિદ્ધયતિ ..૧૦૯.. અથ ગુણગુણિનોર્નાનાત્વમુપહન્તિ — ણત્થિ ગુણો ત્તિ વ કોઈ પજ્જાઓ ત્તીહ વા વિણા દવ્વં .

દવ્વત્તં પુણ ભાવો તમ્હા દવ્વં સયં સત્તા ..૧૧૦.. ચ ગુણી ભવતીતિ પ્રતિપાદયતિ — જો ખલુ દવ્વસહાવો પરિણામો યઃ ખલુ સ્ફુ ટં દ્રવ્યસ્ય સ્વભાવભૂતઃ પરિણામઃ પઞ્ચેન્દ્રિયવિષયાનુભવરૂપમનોવ્યાપારોત્પન્નસમસ્તમનોરથરૂપવિકલ્પજાલાભાવે સતિ યશ્ચિદા- નન્દૈકાનુભૂતિરૂપઃ સ્વસ્થભાવસ્તસ્યોત્પાદઃ, પૂર્વોક્તવિકલ્પજાલવિનાશો વ્યયઃ, તદુભયાધારભૂતજીવત્વં ધ્રૌવ્યમિત્યુક્તલક્ષણોત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યાત્મકજીવદ્રવ્યસ્ય સ્વભાવભૂતો યોઽસૌ પરિણામઃ સો ગુણો સ ગુણો ભવતિ . સ પરિણામઃ કથંભૂતઃ સન્ગુણો ભવતિ . સદવિસિટ્ઠો સતોઽસ્તિત્વાદવિશિષ્ટોઽભિન્નસ્તદુત્પાદાદિત્રયં તિષ્ઠત્યસ્તિત્વં ચૈકં તિષ્ઠત્યસ્તિત્વેન સહ કથમભિન્નો ભવતીતિ ચેત્ . ‘‘ઉત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યયુક્તં સત્’’ ઇતિ વચનાત્ . એવં સતિ સત્તૈવ ગુણો ભવતીત્યર્થઃ . ઇતિ ગુણવ્યાખ્યાનં ગતમ્ . સદવટ્ઠિદં સહાવે દવ્વં તિ સદવસ્થિતં સ્વભાવે દ્રવ્યમિતિ . દ્રવ્યં પરમાત્મદ્રવ્યં ભવતિ . કિં કર્તૃ . સદિતિ . કેન . અભેદ- નયેન . કથંભૂતમ્ . સત્ અવસ્થિતમ્ . ક્વ . ઉત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યાત્મકસ્વભાવે . જિણોવદેસોયં અયં જિનોપદેશ ઇતિ ‘સદવટ્ઠિદં સહાવે દવ્વં દવ્વસ્સ જો હુ પરિણામો’ ઇત્યાદિપૂર્વસૂત્રે યદુક્તં તદેવેદં વ્યાખ્યાનમ્, ગુણકથનં પુનરધિકમિતિ તાત્પર્યમ્ . યથેદં જીવદ્રવ્યે ગુણગુણિનોર્વ્યાખ્યાનં (વહ વૃત્તિ – અસ્તિત્વ) પ્રતિક્ષણ ઉસ -ઉસ સ્વભાવરૂપ પરિણમિત હોતી હૈ .

(ઇસપ્રકાર) પ્રથમ તો દ્રવ્યકા સ્વભાવભૂત પરિણામ હૈ; ઔર વહ (ઉત્પાદ -વ્યય- ધ્રૌવ્યાત્મક પરિણામ) અસ્તિત્વભૂત ઐસી દ્રવ્યકી વૃત્તિસ્વરૂપ હોનેસે, ‘સત્’ સે અવિશિષ્ટ, દ્રવ્યવિધાયક (-દ્રવ્યકા રચયિતા) ગુણ હી હૈ . — ઇસપ્રકાર સત્તા ઔર દ્રવ્યકા ગુણગુણીપના સિદ્ધ હોતા હૈ ..૧૦૯..

અબ ગુણ ઔર ગુણીકે અનેકત્વકા ખણ્ડન કરતે હૈં : —

૨૧૪પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-