PDF/HTML Page 21 of 37
single page version
અજ્ઞાની ઓળખતો નથી, તે તો એકલી દેહક્રિયાને જ દેખે છે. શુદ્ધસ્વરૂપની
અજ્ઞાની તો એને જ મૂળવસ્તુ માની બેસે છે, ને સાચી મૂળવસ્તુને ભૂલી જાય છે.
એકપણું નહિ. તેમાંથી જે શુદ્ધતા છે તેના વડે ધર્મી જીવ મોક્ષમાર્ગને સાધે છે, ને જે
PDF/HTML Page 22 of 37
single page version
શકતો નથી; સ્વાનુભવ એ જ ભવસમુદ્રને તરવાની કળા છે. એ
કળાને જે નથી જાણતો તે બીજી અનેક કળા જાણતો હોય તો પણ
સંસારસમુદ્રમાં ડુબે છે; અને જેણે એક સ્વાનુભવકળા જાણી તે જીવ
ભલે કદાચ બીજી એક્કેય કળા ન જાણતો હોય તોપણ સંસાર–સમુદ્રને
તરી જાય છે. માટે સન્તોનો ઉપદેશ છે કે હે જીવો! જો તમે આ
દુઃખમય સંસારસમુદ્રને તરવા ચાહતા હો તો બીજી બધી કળાનું
મહત્ત્વ છોડીને આ સ્વાનુભવકળાનું મહત્ત્વ સમજો અને તેનો ઉદ્યમ
કરો. સ્વાનુભવકળાની આ વાત સ્પષ્ટ સમજાવવા અહીં નાવિક અને
પંડિતનું દ્રષ્ટાન્ત આપ્યું છે, તે કોઈ કટાક્ષ માટે નહિ પણ ભવસમુદ્રને
તરવાની કળાનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ સમજાવવા માટે છે...
સંસારસમુદ્રથી તરવાની કળા છે, બાકી બીજાં ભણતર આવડે તોય ભલે ને ન
આવડે તોય ભલે. આ સ્વાનુભવ–કળાને જે નથી જાણતો તે ભલે બીજી અનેક
કળાઓ જાણતો હોય તોપણ સંસાર સમુદ્રને તરી શકતો નથી, મોક્ષને માટે એની
એક્કેય કળા કામ આવતી નથી. અને સ્વાનુભવની એક કળાને જે જાણે છે તેને
ભલે બીજી કળા કદાચ ન આવડે તોપણ સ્વાનુભવના બળે તે સંસારને તરશે ને
મોક્ષને સાધશે. સ્વાનુભવથી એને કેવળજ્ઞાનની એવી મહાવિદ્યા ખીલશે કે તેમાં
જગતની બધીયે વિદ્યાનું જ્ઞાન સમાઈ જાય. અરે, આયુષ્ય ઓછું, બુદ્ધિની અલ્પતા
ને શ્રુતનો પાર નહિ–તેમાં હે જીવ! તારે એ જ શીખવા જેવું છે કે જેનાથી આ
ભવસમુદ્રને તરાય. બીજી આડીઅવળી વાતમાં પડ્યા વગર મૂળ પ્રયોજનભૂત એ
વાતને જાણ કે જે જાણવાથી આત્મા આ સંસારસમુદ્રને તરી જાય. આ સંબંધમાં
દ્રષ્ટાંત: એક વેદીયા વિદ્વાન નૌકામાં બેસીને જતા હતા; વચ્ચે નાવીક સાથે
PDF/HTML Page 23 of 37
single page version
PDF/HTML Page 24 of 37
single page version
સ્વાનુભવ વધી જાય છે. માટે એને તું જાણ. આત્માના જ્ઞાન–ધ્યાનવડે ધર્મીને ઘણી
શુદ્ધતા વધતી જાય છે ને અસંખ્યાતગણી નિર્જરા થતી જાય છે. બહારનો ઉઘાડ તો
વધે કે ન પણ વધે પણ અંદર ચૈતન્યને અનુભવવાની જ્ઞાનની શક્તિ તેને જે
વધતી જાય છે, ને આવરણ એકદમ તૂટતું જાય છે. એક ક્ષણભરના સ્વાનુભવથી
જ્ઞાનીને કર્મો તૂટે છે, અજ્ઞાનીને લાખો ઉપાયો કરતાં પણ એટલાં કર્મો તૂટતાં નથી.
આમ સમ્યક્ત્વનો અને સ્વાનુભવનો કોઈ અચિંત્ય મહિમા છે–એમ સમજીને હે
જીવ! તું તેની આરાધનામાં તત્પર થા.
ગુરુદેવ કહે છે કે – શુદ્ધોપયોગ તે ભાઈ છે, કેમકે તે
શુદ્ધોપયોગ મોક્ષમાં જવા માટે ભાઈસમાન સહાયક છે.
અને નિર્મળ સમ્યગ્જ્ઞાનની પરિણતિ તે ભદ્રસ્વભાવવાળી
પ્રશંસનીય બહેન છે,–કે જે મોક્ષાર્થી આત્મા ઉપર ઉપકાર
કરે છે. જ્ઞાનપરિણતિ તે આત્માની મુખ્ય અને ચોક્કસ
ઉપકાર કરનારી બહેન છે. તે નિર્મળ આત્મદ્રષ્ટિરૂપી
ભગિની સર્વ ભયનો નાશ કરનારી છે, તે સ્વયં જ્ઞાન ને
આનંદરૂપ છે.
PDF/HTML Page 25 of 37
single page version
નિર્મળ જ્ઞાન–વૈરાગ્યવડે
(૧૯૨) બે મિત્ર
આત્માને નિજસ્વરૂપની
સ્વભાવ તરફ વળે ત્યારે જ તત્ત્વજ્ઞાન
સાચું થાય, ને જ્યારે સ્વસન્મુખ
પરિણતિથી સમ્યક્ તત્ત્વજ્ઞાન થાય
ત્યારે જ પરભાવોથી સાચી વિરક્તિરૂપ
(૧૯૩) સાચો રક્ષણહાર
નિર્મળ– પરિણતિ પણ સ્વયં મારાથી જ
રક્ષિત છે, કોઈ પ્રતિકૂળતા કે
રાગાદિભાવો તેને હણી શકે નહિ.
એટલે મારી કોઈ રક્ષા નહિ કરે–એવો
ભય જ્ઞાનીને નથી. સ્વભાવમાં ઝૂકેલી
મારી પરિણતિને હણનાર કોઈ છે જ
નહિ. સ્વયં રક્ષિતને વળી ભય કેવો?
બીજા રક્ષકની ઓશિયાળ કેવી? અરે,
રાગ મારામાં આવીને મારા સ્વભાવને
હણી જશે– એવો અરક્ષાભય જ્ઞાનીને
નથી, કેમકે રાગને સ્વભાવથી જુદો જ
જાણ્યો છે, રાગને સ્વભાવમાં એકપણે
પેસવા દેતા જ નથી; તે રાગથી જુદા
સહજ જ્ઞાનને સદાય અનુભવે છે, તેથી
નિઃશંક અને નિર્ભય છે. પ્રતિકૂળતાનો
હુમલો આવશે તો કોણ મારી રક્ષા કરશે
–એવો ભય જ્ઞાનીને નથી. હું જ મારો
રક્ષક છું. મારો આત્મા પોતે જ પોતાનો
રક્ષણહાર છે.
PDF/HTML Page 26 of 37
single page version
(૧૯૪) પથિક
પથિક દેહને પોતાનો ન માને.
(૧૯પ) ધર્મનું ફળ–આનંદ
સમ્યગ્દર્શન થતાં આનંદનો
(૧૯૯) ધર્મીજીવની પરિણતિ
–અંતર્મુખ પરિણતિવડે જે
(૨૦૦) ધર્માત્માનું જીવન
સ્વાનુભૂતિને જાણ્યા વગર
PDF/HTML Page 27 of 37
single page version
આરાધનાની દ્રઢતાનો ઉપદેશ આપે છે, ને સમ્યક્ત્વની આરાધનાનો ઉત્સાહ
જગાડે છે...એ ઝીલીને સમ્યક્ત્વની આરાધનામાં કટિબદ્ધ થઈએ.)
કદાચ પૂર્વકર્મોદયથી દુઃખિત હોય તોપણ તે પ્રશંસનીય છે, કેમકે સમ્યગ્દર્શનવડે
પરમ આનંદદાયક એવા અમૃતમાર્ગમાં તે સ્થિત છે. અને અમૃતમય મોક્ષમાર્ગથી જે
ભ્રષ્ટ છે ને મિથ્યામાર્ગમાં સ્થિત છે એવા મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવો ઘણા હોય ને શુભકર્મથી
પ્રમુદિત હોય તોપણ તેથી શું પ્રયોજન છે?–એ કાંઈ પ્રશંસનીય નથી.
(પદ્મનંદીપચ્ચીશી: દેશવ્રતઉદ્યોત ન–૨)
જીવ શોભનીક છે. સમ્યગ્દર્શન વગરના પુણ્ય પણ પ્રશંસનીય કે ઈચ્છનીક નથી.
જગતમાં મિથ્યાદ્રષ્ટિ ઘણા હોય ને સમ્યગ્દ્રષ્ટિ ભલે થોડા હોય–તેથી શું? જેમ
જગતમાં કોલસા ઘણા હોય ને હીરા કોઈક જ હોય, તેથી શું કોલસાની કિંમત વધી
ગઈ? ના, થોડા હોય તોપણ ઝગમગતા હીરા શોભે છે, તેમ થોડા હોય તોપણ
સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવો જગતમાં શોભે છે. હીરા હંમેશાંં થોડા જ હોય. જૈનધર્મ કરતાં
અન્ય કુમતને માનનારા જીવો અહીં ઘણા દેખાય છે તેથી ધર્મીને સન્દેહ ન થાય કે
તે કુમત સાચા હશે! તે તો નિઃશંકપણે પરમ પ્રીતિથી જૈનધર્મને એટલે કે
સમ્યગ્દર્શનાદિ રત્નત્રયને આરાધે છે. ને એવા ધર્મીજીવોથી જ આ જગત શોભી
રહ્યું છે.
PDF/HTML Page 28 of 37
single page version
જગતમાં પ્રશંસનીય છે. ભલે કદાચ પૂર્વના કોઈ દુષ્કર્મના ઉદયથી તે દુઃખિત હોય,
બહારની પ્રતિ– કુળતાથી ઘેરાયેલો હોય, નિર્ધન હોય, કાળો–કૂબડો હોય, તોપણ
અંદરની અનંત ચૈતન્યઋદ્ધિનો સ્વામી તે ધર્માત્મા પરમ આનંદરૂપ અમૃતમાર્ગમાં
રહેલો છે, કરોડો–અબજોમાં તે એકલો હોય તોપણ શોભે છે, પ્રશંસા પામે છે.
રત્નકરંડશ્રાવકાચારમાં સમન્તભદ્રસ્વામી કહે છે કે–જે જીવ સમ્યગ્દર્શન–સમ્પન્ન છે,
તે ચંડાળના દેહમાં ઉપજ્યો હોય તોપણ, ગણધરદેવ તેને ‘દેવ’ કહે છે; જેમ
ભસ્મથી ઢંકાયેલા અંગારામાં અંદર ઓજસ–તેજ છે તેમ ચંડાળદેહથી ઢંકાયેલો તે
આત્મા સમ્યગ્દર્શનના દિવ્યગુણથી ઝળહળી રહ્યો છે–
देवा देव विदुर्भस्मगूढाङ्गारान्तरौजसं।।२८।।
ઈન્દ્રના વૈભવમાંય જે આનંદ નથી તે આનંદને તે અનુભવે છે. પૂર્વકર્મનો ઉદય તેને
હલાવી શકતો નથી. તે સમ્યક્ત્વમાં નિશ્ચલ છે. કોઈ જીવ તિર્યંચ હોય ને
સમ્યગ્દર્શન પામ્યો હોય, રહેવાનું મકાન ન હોય તોપણ તે આત્મગુણોથી શોભે છે,
ને મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ દેવના સિંહાસને બેઠો હોય તોપણ તે શોભતો નથી, પ્રશંસા
પામતો નથી. બહારના સંયોગથી કાંઈ આત્માની શોભા નથી, આત્માની શોભા
તો અંદરના સમ્યગ્દર્શનાદિ ગુણોથી છે. અરે, નાનકડું દેડકું હોય, સમવસરણમાં
બેઠું હોય, ભગવાનની વાણી સાંભળી અંદરમાં ઊતરી સમ્યગ્દર્શન વડે ચૈતન્યના
અપૂર્વ આનંદને અનુભવે, ત્યાં બીજા કયા સાધનની જરૂર છે? ને બહારની
પ્રતિકૂળતા ક્્યાં નડે છે? આથી કહે છે કે ભલે પાપકર્મનો ઉદય હોય પણ હે જીવ!
તું સમ્યક્ત્વની આરાધનામાં નિશ્ચલ રહે. પાપકર્મનો ઉદય હોય તેથી કાંઈ
સમ્યક્ત્વની કિંમત ચાલી જતી નથી, એને તો પાપકર્મ નિર્જરતું જાય છે. ચારેકોર
પાપકર્મના ઉદયથી ઘેરાયેલો હોય, એકલો હોય, છતાં જીવ પ્રીતિપૂર્વક સમ્યક્ત્વને
ધારણ કરે છે તે અત્યંત આદરણીય છે; ભલે જગતમાં બીજા તેને ન માને, ભલે
ઊંધી દ્રષ્ટિવાળા તેને સાથ ન આપે, તોપણ એકલો એકલો તે મોક્ષના માર્ગમાં
આનંદપૂર્વક ચાલ્યો જાય છે. શુદ્ધઆત્મામાં મોક્ષનો અમૃતમાર્ગ તેણે જોયો છે, તે
માર્ગે નિઃશંક ચાલ્યો જાય છે. પૂર્વકર્મનો ઉદય ક્્યાં એનો છે? એની વર્તમાન
પરિણતિ કાંઈ ઉદય તરફ નથી
PDF/HTML Page 29 of 37
single page version
(છૂટો નહિ પણ ઘેરાયેલો) હોય ને લાખો–કરોડો જીવો તેને માનનારા હોય,
તોપણ તે શોભતો નથી, પ્રશંસા પામતો નથી; અરે, ધર્મમાં એની શી કિંમત!
‘પવિત્ર જૈનદર્શન સિવાય બીજા કોઈ વિપરીત માર્ગને આટલા બધા જીવો માને છે
માટે તેમાં કાંઈક શોભા હશે! કંઈક સાચું હશે! ’ –તો કહે છે કે ના; એમાં અંશમાત્ર
શોભા નથી, સત્ય નથી. એવા મિથ્યામાર્ગમાં લાખો જીવો હોય તોપણ તેઓ
શોભા પામતા નથી, કેમકે આનંદથી ભરેલા અમૃતમાર્ગની તેઓને ખબર નથી,
તેઓ તો મિથ્યાત્વના ઝેરથી ભરેલા માર્ગમાં જઈ રહ્યા છે. જગતમાં કોઈ કુપંથને
લાખો માણસો માને તેથી ધર્મીને શંકા ન પડે કે તેમાં કાંઈક શોભા હશે! ને
સત્પંથમાં બહુ થોડા જીવો હોય, પોતે એકલો હોય તોપણ ધર્મીને સન્દેહ ન પડે કે
સત્ય માર્ગ આ હશે કે બીજો હશે!–તે તો નિઃશંકપણે પરમ પ્રીતિપૂર્વક સર્વજ્ઞના
કહેલા પવિત્ર માર્ગને સાધે છે. આ રીતે સત્પંથમાં એટલે કે મોક્ષ– માર્ગમાં
સમ્યગ્દ્રષ્ટિ એકલો પણ શોભે છે. જગતની પ્રતિકૂળતાનો ઘેરો એને સમ્યક્ત્વથી
ડગાવી શકતો નથી. મોક્ષમાર્ગને અહીં આનંદથી ભરેલો અમૃતમાર્ગ
જગતમાં તે શોભે છે. માટે આવા સમ્યક્ત્વને નિશ્ચલપણે ધારણ કરવું. મુનિધર્મ હો
કે શ્રાવકધર્મ હો, તેમાં સમ્યગ્દર્શન સૌથી પહેલું છે. સમ્યગ્દર્શન વગર શ્રાવકધર્મ કે
મુનિધર્મ હોય નહિ. માટે હે જીવ! તારે ધર્મ કરવો હોય ને ધર્મી થવું હોય તો પહેલાંં
તું આવા સમ્યગ્દર્શનની આરાધના કર; સમ્યગ્દર્શનથી જ ધર્મીપણું થશે.
PDF/HTML Page 30 of 37
single page version
બાહર નારકીકૃત દુઃખ ભોગે અંતર સુખરસ ગટાગટી.
ઘણા તિર્યંચો સમ્યગ્દ્રષ્ટિ છે, તે ઉપરાંત અઢીદ્વીપ બહાર તો અસંખ્યાતા તિર્યંચો
આત્માના જ્ઞાનસહિત ચોથે–પાંચમે ગુણસ્થાને બિરાજી રહ્યા છે, સિંહ–વાઘ ને સર્પ
જેવા પ્રાણીઓ પણ સમ્યગ્દર્શન પામે છે, તે જીવો પ્રશંસનીય છે. અંદરથી ચૈતન્યનું
પાતાળ ફોડીને સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ્યું છે–એના મહિમાની શી વાત? બહારના
સંયોગથી જુએ એને એ મહિમા ન દેખાય, પણ અંદર આત્માની દશા શું છે તેને
ઓળખે તો તેના મહિમાની ખબર પડે. સમ્યગ્દ્રષ્ટિએ આત્માના આનંદને દેખ્યો છે,
એનો સ્વાદ ચાખ્યો છે, ભેદજ્ઞાન થયું છે, તે ખરેખર આદરણીય છે, પૂજ્ય છે. મોટા
રાજા–મહારાજાને પ્રશંસનીય ન કહ્યા, સ્વર્ગના દેવને પ્રશંસનીય ન કહ્યા, પણ
સમ્યગ્દ્રષ્ટિને પ્રશંસનીય કહ્યા, પછી ભલે તે તિર્યંચ પર્યાયમાં હો, નરકમાં હો,
દેવમાં હો કે મનુષ્યમાં હો, તે સર્વત્ર પ્રશંસનીય છે. જે સમ્યગ્દર્શનધર્મને સાધી રહ્યા
છે તે જ ધર્મમાં અનુમોદનીય છે. સમ્યગ્દર્શન વગર બાહ્ય ત્યાગ–વ્રત કે શાસ્ત્રનું
જાણપણું વગેરે ઘણું હોય તોપણ, આચાર્યદેવ કહે છે કે એ કાંઈ
PDF/HTML Page 31 of 37
single page version
હિતનું મૂળ કારણ તો સમ્યગ્દર્શન છે. કરોડો–અબજો જીવોમાં એકાદ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ
હોય તોપણ તે ઉત્તમ છે–પ્રશંસનીય છે, ને વિપરીત માર્ગમાં ઘણા હોય તોપણ તે
પ્રશંસનીય નથી. આમ સમજીને હે જીવ! તું સમ્યગ્દર્શનની આરાધના કર, એમ
તાત્પર્ય છે.
પોતાના ચિદાનંદ સ્વભાવની અનુભૂતિથી જ છે. હજારો ઘેટાના ટોળા કરતાં વનમાં
એકલો સિંહ પણ શોભે છે, તેમ જગતના લાખો જીવોમાં સમ્યગ્દ્રષ્ટિ એકલો પણ
(ગૃહસ્થપણામાં હોય તોપણ) શોભે છે. સમ્યગ્દર્શન વગરનો મુનિ શોભતો નથી
ને સમ્યગ્દ્રષ્ટિ મુનિપણા વગર પણ શોભે છે, તે મોક્ષનો સાધક છે, તે
જિનેશ્વરદેવનો પુત્ર છે; લાખ પ્રતિકૂળતા વચ્ચે પણ તે જિનશાસનમાં શોભે છે.
સમ્યગ્દર્શન વગરનો જીવ ક્્યાંય શોભતો નથી. મિથ્યાદ્રષ્ટિવંત કરોડો ને
સમ્યગ્દ્રષ્ટિવંત એકાદ, છતાં સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જ શોભે છે. કીડીનાં ટોળાં ઝાઝા ભેગા થાય
તેથી કાંઈ તેની કિંમત વધી જાય નહિ, તેમ મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવો ઝાઝા ભેગા થાય તેથી
કાંઈ પ્રશંસા પામે નહિ. સમ્યગ્દર્શન વગર પુણ્યના ઠાઠ ભેગા થાય તોપણ આત્મા
શોભે નહિ; ને નરકમાં જ્યાં હજારો–લાખો કે અસંખ્યાતા વર્ષો સુધી અનાજનો કણ
કે પાણીનું ટીપું મળતું નથી ત્યાં પણ આનંદકંદ આત્માનું ભાન કરીને
સમ્યગ્દર્શનથી આત્મા શોભી ઊઠે છે. પ્રતિકૂળતા તે કાંઈ દોષ નથી ને અનુકૂળતા તે
કાંઈ ગુણ નથી. ગુણ–દોષનો સંબંધ બહારના સંયોગ સાથે નથી; આત્માના
સ્વભાવની ને સર્વજ્ઞદેવની શ્રદ્ધા સાચી છે કે ખોટી તેના ઉપર ગુણ–દોષનો આધાર
છે. ધર્મી જીવ પોતાના સ્વભાવના અનુભવથી–શ્રદ્ધાથી અત્યંત સંતુષ્ટ વર્તે છે,
જગતના કોઈ સંયોગની આકાંક્ષા તેને નથી. સમ્યગ્દર્શન વગરનો કોઈ જીવ હજારો
શિષ્યોથી પૂજાતો હોય–તોપણ તે પ્રશંસનીય નથી, ને કોઈક સમ્યગ્દ્રષ્ટિ–ધર્માત્માને
માનનાર કોઈ ન હોય તોપણ તે પ્રશંસનીય છે, કેમકે તે મોક્ષનો પંથી છે. તે
સર્વજ્ઞનો ‘લઘુનન્દન’ છે; મુનિ તે સર્વજ્ઞના મોટા પુત્ર છે ને સમકિતી તે લઘુનન્દન
એટલે નાનો પુત્ર છે. ભલે નાનો, પણ છે તો સર્વજ્ઞનો વારસદાર, તે અલ્પકાળમાં
ત્રણ લોકનો નાથ સર્વજ્ઞ થશે.
PDF/HTML Page 32 of 37
single page version
તેમ જ શાસ્ત્રોમાંથી તૈયાર કરવામાં આવે છે. બ્ર. હ. જૈન
જ્યારે મોક્ષ પધાર્યા ત્યારે હજારે દીપકોની હારમાળાના ઝગઝગતા
પ્રકાશમાં દેવ– મનુષ્યોએ જે મોક્ષકલ્યાણક–મહોત્સવ ઊજવ્યો તેના
સ્મરણરૂપે દીપાવલીપર્વ આજે પણ ભારતમાં પ્રસિદ્ધ છે. આ રીતે
દીપાવલીપર્વ એ મહાવીર ભગવાનની મોક્ષદશા સાથે સંબંધ ધરાવે છે,
તેથી તે દિવસે તેનું સ્મરણ કરીને વિશેષ ભાવના ભાવવી જોઈએ. મોક્ષ તે
મહા આનંદરૂપ છે, ને તેનું પર્વ પણ આનંદરૂપ છે.
નહીં. જેને પોતાને સમ્યક્ત્વનું સ્વરૂપ લક્ષગત થયું હોય તે જ સમ્યગ્દ્રષ્ટિને
ખરેખર ઓળખી શકે. સમ્યગ્દર્શન પોતે અતીન્દ્રિય વસ્તુ છે, એકલા
ઈન્દ્રિયગમ્ય ચિહ્નોદ્વારા તેને ઓળખી ન શકાય. સમ્યગ્દ્રષ્ટિની ખરી
ઓળખાણ ત્યારે થાય કે જ્યારે પોતામાં તે જાતનો ભાવ પ્રગટ કરે.
સમ્યગ્દ્રષ્ટિની ઓળખાણનો ભાવ પણ અપૂર્વ છે; એ ભાવ,
PDF/HTML Page 33 of 37
single page version
તેની સમ્યક્ત્વાદિ દશા તે પણ ખરેખર અલિંગગ્રહણ એટલે
અતીન્દ્રિયગ્રાહ્ય છે, એકલા ઈન્દ્રિયગમ્ય અનુમાનથી તેને ઓળખી શકાય
નહિ. (એનું ઘણું સરસ વર્ણન પ્રવચનસાર ગા. ૧૭૨ અલિંગગ્રહણના
વીસ બોલમાંથી ચોથા બોલમાં કર્યું છે. (જુઓ સુવર્ણસન્દેશ પત્રિકા નં.
૨૧)
તેની જ ઘોલના, નિજસ્વરૂપની અતિશય મહત્તા ને તેની એકની જ
પ્રિયતા, બીજે બધેથી પરિણામ હટાવીને એક આત્મસ્વરૂપમાં જ
પરિણામને લગાવવાનો ઊંડો–ઊંડો ઉગ્ર પ્રયત્ન, સ્વરૂપની અપ્રાપ્તિનો
પ્રથમ તીવ્ર અજંપો, તેની પ્રાપ્તિ માટે અપાર જિજ્ઞાસા, પછી સ્વરૂપની
આરાધનાનો (નીકટમાં જ તેની પ્રાપ્તિનો) ઉલ્લાસ–એમ ઘણા પ્રકારે
અનેકવાર ગુરુદેવ સમ્યક્ત્વની ભૂમિકાનું સ્વરૂપ સમજાવે છે.
અંદર જ સમાય છે. એ તાજા સમકિતીની પરિણતિમાં કોઈ પરમ
ઉદાસીનતા, જગતથી અલિપ્તતા, આત્માના આનંદની કોઈ અચિન્ત્ય
ખુમારી...(અનુભવનો અધુરો ઉત્તર અનુભવ વડે જ પૂરો થાય એવો છે.
અનુભવ થાય ત્યારે એનું રહસ્ય સમજાય.)
ઐશ્વર્ય જે સર્વજ્ઞતા તે જે આત્માને પ્રગટેલ છે તે આત્મા પોતે ઈશ્વર છે.
એવા સર્વજ્ઞ–ઈશ્વરને જૈનો જ ખરા સ્વરૂપે ઓળખીને સ્વીકારે છે. અન્ય
લોકો ઈશ્વરનું સાચું સ્વરૂપ જાણતા નથી.
ઈશ્વરપણું બતાવે છે–તે જૈનધર્મની ખાસ વિશિષ્ઠતા છે, જૈનો સિવાય બીજા
કોઈ તે જાણતા કે સ્વીકારતા નથી.
PDF/HTML Page 34 of 37
single page version
PDF/HTML Page 35 of 37
single page version
(૬૮) પ્રશ્ન –મહાવિદેહક્ષેત્રમાં ક્્યો ધર્મ?
ભલે મિથ્યાઅભિપ્રાયવાળા જીવો હોય પણ પ્રસિદ્ધપણે તો જૈનધર્મનું જ
પ્રવર્તન છે. એ સિવાય બીજા કોઈ મત, તેના મંદિરો કે તેના ગુરુઓનું ત્યાં
પ્રવર્તન નથી. ત્યાં ઓછામાં ઓછા વીસ તીર્થંકરભગવંતો તો સદૈવ વર્તતા
જ હોય છે.–
તે જરૂર સુગમ થઈ જાય છે. અટપટુ ને સૂક્ષ્મ તો છે પણ અશક્્ય નથી,
એટલે તેના ખરા પ્રયત્નથી તે જરૂર થઈ શકે તેવું છે. ભેદવિજ્ઞાન કરી
કરીને અનંતા જીવો મુક્તિ પામ્યા, તે જીવો પણ આપણા જેવા જ હતા, તો
તેમણે જે કર્યું તે આપણાથી પણ થઈ શકે તેવું છે. ખરી ધગશથી તેનો
અભ્યાસ કરવો જોઈએ.
ગયા નથી, માટે પ્રજ્ઞાછીણીના અભ્યાસવડે તેમને ભિન્ન પાડીને શુદ્ધજ્ઞાનને
અનુભવી શકાય છે.
મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવને પહેલાંં ઉપશમ–સમ્યક્ત્વ જ થાય; પછી ક્ષયોપશમપૂર્વક
જ ક્ષાયિક થાય. એટલે ત્રણે પ્રકારના સમ્યક્ત્વને દરેક મોક્ષગામી જીવ
જરૂર પામે જ.
PDF/HTML Page 36 of 37
single page version
શૂરાતન જાગ્યું છે. મોહશત્રુને નાશ કરવા માટે શૂરાતન ચડયું છે તે
છે....ઉલ્લાસિત વીર્યવાન પરમતત્ત્વ ઉપાસવાનો મુખ્ય અધિકારી છે.
PDF/HTML Page 37 of 37
single page version
ભાષણમાં છેલ્લા શબ્દો આ હતા–
करता हूं, और यह निवेदन करता हूं कि जो मार्ग–जो रास्ता
अहिंसा और शांतिका, चरित्रका, नैतिकताका आप दिखाते
है उस पर यदि हम चलेंगे तो उसमें हमारा भी भला होगा,
समाजका भी होगा, व देशका भी होगा ”
માર્ગ પૂ. કાનજી સ્વામી જેવા સન્તો દર્શાવી રહ્યા છે. –આપણા
ગ્રંથની થોડી જ નકલો સિલકમાં છે. કિંમત છ રૂપીઆ: પ્રાપ્તિ