PDF/HTML Page 21 of 37
single page version
૮૯. આત્માને જાણ્યા વગર તેની શ્રદ્ધા થઈ શકે?
૯૧. જ્ઞાન મોક્ષનું સાધક ક્્યારે થાય?
PDF/HTML Page 22 of 37
single page version
૧૦પ. જૈનસિદ્ધાંતનું તથ્ય શું છે?
PDF/HTML Page 23 of 37
single page version
રાગથી તો જુદું છે.
૧૨૬. સાચું શ્રદ્ધાન ક્યારે થાય છે?
PDF/HTML Page 24 of 37
single page version
૧૩૮. ધર્મીને રાગ વખતે મોક્ષમાર્ગ છે?
૧૪પ. તે જીવોના કેટલા ભેદ પડે છે?
૧૪૭. અંતરાત્મા કેટલા છે? ........ અસંખ્યાત.
૧૪૮. પરમાત્મા કેટલા છે? .......... અનંત......
PDF/HTML Page 25 of 37
single page version
૧પપ. અજીવ તત્ત્વના કેટલાં ભેદ છે?
૧પ૭. આ શરીર, ઈન્દ્રિયો વગેરે શું છે? તે બધી પુદ્ગલની રચના છે, જીવની નહીં.
૧પ૮. જીવ–અજીવ વગેરે તત્ત્વોને ક્યારે જાણ્યા કહેવાય?
PDF/HTML Page 26 of 37
single page version
કાર્ય શું છે – તે સમજવું જોઈએ. જ્યાં સુધી પરથી પોતાની અત્યંત ભિન્નતાને ન
સમજે, અને પરની ક્રિયામાં મારું જરાય કર્તૃત્વ નથી –એમ ન સમજે, ત્યાં સુધી જીવને
સ્વસન્મુખ થઈને સ્વાનુભવનો પ્રસંગ આવી શકે નહિ.
જ હોય છે, – એક જ વસ્તુમાં હોય છે, ભિન્ન ભિન્ન વસ્તુમાં હોતાં નથી – એ
મહાસિદ્ધાંત સમજાવીને સ્વ–પરનું ભેદજ્ઞાન કરાવ્યું છે. તે આપ સમયસાર ગાથા ૮પ–
૮૬ ના આ પ્રવચનમાં વાંચશો.)
આવી સ્વતંત્રતાનો ઢંઢેરો આચાર્યભગવાને અહીં પ્રસિદ્ધ કર્યો છે. આ મહાનિયમ
જગતના બધા પદાર્થોને લાગુ પડે છે.
જીવમાં થઈ તે ક્રિયા જ્ઞાનપરિણામસ્વરૂપ જ છે, જ્ઞાનપરિણામથી જુદી કોઈ જાણવાની
ક્રિયા નથી; એટલે જે જાણવાની ક્રિયા છે તે જ્ઞાનપરિણામ જ છે.
આત્માથી જુદા જ્ઞાનપરિણામ નથી.
PDF/HTML Page 27 of 37
single page version
પોતાના પરિણામ સ્વરૂપ જ છે; તે પરિણામો પરિણામી–આત્માથી જુદા નથી,
અભિન્ન છે. આ રીતે પરિણમનરૂપક્રિયાઓ તે વસ્તુથી અભિન્ન છે. ક્રિયા – કર્મ–કર્તા
સ્વતંત્રતા છે. એ જ રીતે અજીવ પદાર્થોમાં પણ તેની અજીવ ક્રિયા, અજીવ કાર્ય અને
અજીવ કર્તા – એ ત્રણે અભિન્ન છે; જુદાં નથી, એટલે જીવ તેનો કર્તા નથી.
વસ્તુસ્વરૂપ સર્વજ્ઞભગવાને પ્રકાશ્યું છે.
જે માને છે તે જીવ સ્વપરની ભિન્નતા નહિ દેખતો થકો સર્વજ્ઞદેવના મતની બહાર છે
એટલે અજ્ઞાની છે; તે એક આત્માને જડ–ચેતનાદિ અનેક દ્રવ્યસ્વરૂપે માનતો થકો
મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.
છૂટી જશે; એટલે જ્ઞાન પોતે જ્ઞાનરૂપે જ પરિણમશે.
જો આત્મા કરે તો આત્મા તે બંને ક્રિયાથી અભિન્ન ઠરે, એટલે જેમ આત્મા
જ્ઞાનસ્વરૂપ છે તેમ તે જડસ્વરૂપ પણ થઈ જાય! એટલે જડ–ચેતનની ભિન્નતા જ ન
રહે. માટે એક આત્માને ભિન્નભિન્ન બે ક્રિયાનો જે કર્તા માને તે જીવ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.
PDF/HTML Page 28 of 37
single page version
પરિણામની ક્રિયાનો કર્તા અભિન્નપણે તે પદાર્થ પોતે જ છે, પણ બીજો કોઈ ભિન્ન
કરી શકે નહિ.
એમ માને તે જડ–ચેતનને એક માનનાર મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.
જ્ઞાનમાંનથી.
ભિન્નપણું છે.
બોલવાની વગેરે કોઈ ક્રિયાને કરી શકે નહિ, ને આત્માની ક્રિયાને બીજો કોઈ કરી શકે
નહિ. જડની બધી ક્રિયાઓ જડ સાથે તન્મય, તેનો કર્તા જડ; અને સદોષ કે
નિર્દોષપરિણામરૂપ આત્માની બધી ક્રિયાઓ આત્મા સાથે તન્મય, તેનો કર્તા આત્મા.
આમ વસ્તુસ્થિતિથી જ જડ–ચેતનની ક્રિયાનું અત્યંત ભિન્નપણું પ્રકાશે છે. સ્વપરની
ભિન્નતા વસ્તુસ્વરૂપથી જ છે.
થઈ જાય, જડથી જુદો રહી ન શકે. – તે તો સર્વજ્ઞના મતથી વિરુદ્ધ થયું એટલે
મિથ્યાત્વ થયું. તે મિથ્યાદ્રષ્ટિજીવ પોતાને ચેતન અને જડ એવા અનેક દ્રવ્ય રૂપે માને
PDF/HTML Page 29 of 37
single page version
અત્યંત ભિન્ન કહ્યાં છે.
માનનાર જીવ સ્વ–પરની જુદાઈને નહિ જાણતો થકો જૈનમતથી બહાર છે. સર્વજ્ઞનો
મત કહો કે જૈનમત કહો, તેમાં તો જિનભગવાને સ્વ–પરને જુદા જ કહ્યાં છે,
સ્વપરની ક્રિયાઓ જુદી જ કહી છે, તેમને એક બીજા સાથે કર્તા–કર્મપણું હોતું નથી.
આ કર્તા – કર્મ – ક્રિયા કેવાં છે? – એ ત્રણે એક જ પદાર્થને આશ્રિત છે, તેથી
જાય. – પણ એવો તો સર્વજ્ઞનો મત નથી. સર્વજ્ઞદેવે તો કર્તા – કર્મ ક્રિયાને ખરેખર
એક જ વસ્તુમાં અભિન્ન બતાવ્યાં છે. અને અમે પણ સર્વજ્ઞને અનુસરનારા હોવાથી
અમને પણ એવું જ વસ્તુસ્વરૂપ પ્રતિભાસે છે. ભિન્ન–ભિન્ન વસ્તુઓમાં કર્તા કર્મપણું
એટલે સર્વજ્ઞના મતથી બહાર છે.
ઘડાનો કર્તા કોણ છે? કે માટી પોતે તે ઘડારૂપ થાય છે માટે માટી જ ઘડાની
PDF/HTML Page 30 of 37
single page version
માટીનું કાર્ય છે.
થવાની ક્રિયા કુંભારથી જુદી છે ને માટીથી અભિન્ન છે.
ભિન્ન વસ્તુમાં થઈ જાય. કર્તા કુંભાર ને તેનું કાર્ય માટીમાં – એમ હોય નહિ.
કુંભારના કર્તા – કર્મ – ક્રિયા ત્રણે કુંભારમાં, ને ઘડાના કર્તા – કર્મ –ક્રિયા ત્રણે
માટીમાં, –એમ બે વસ્તુનું (અને એ એ રીતે જગતમાં જડ – ચેતન બધીયે વસ્તુનું)
ભિન્પણું સર્વજ્ઞદેવના શાસનમાં અત્યંત સ્પષ્ટપણે પ્રકાશે છે; સર્વજ્ઞનો અનુયાયી
સાધક પણ આવું જ સ્વાધીન – સ્વતંત્ર વસ્તુસ્વરૂપ જાણીને ભેદજ્ઞાનવડે નિજ
સ્વરૂપને સાધે છે.
PDF/HTML Page 31 of 37
single page version
ભલે કોયડા વાંચો – પણ પછી આખું આત્મધર્મ વાંચજો તેથી વિશેષ લાભ થશે.
(૧૧) મહાવીરભગવાન. (નમૂના માટે છઠ્ઠા નંબરના ખાનાંનો શબ્દ અમે લખી
આપ્યો છે. તે પ્રમાણે બીજા શબ્દો શોધતાં તમને નવું નવું જાણવા મળશે, ને મજા
પડશે.) (વડીલો! આપ બાળકોને માર્ગદર્શન ભલે આપો, પણ શબ્દ તો બાળક પાસે જ
શોધાવજો, તથા તે સંબંધી વિગતવાર માહિતી તેને સમજાવજો.)
PDF/HTML Page 32 of 37
single page version
PDF/HTML Page 33 of 37
single page version
PDF/HTML Page 34 of 37
single page version
PDF/HTML Page 35 of 37
single page version
PDF/HTML Page 36 of 37
single page version
PDF/HTML Page 37 of 37
single page version
