PDF/HTML Page 21 of 45
single page version
પરિણતિ પર વિષયોથી પાછી વળીને નિજાત્માને જ ધ્યેય બનાવે છે.
તથા તેનું ફળ પણ બતાવે છે.
ભિન્ન આત્માની ઉપાસનાનું ફળ શું છે તે દૃષ્ટાંત સહિત બતાવે છે–
वतिदीपं यथोपास्य भिन्ना भवति तादशी।।९७।।
એવી જે વાટ તે પણ દીપકની આરાધના કરીને (અર્થાત્ તેની અત્યંત નીકટતા પામીને) પોતે
દીપકસ્વરૂપ થઈ જાય છે, તેમ અરિહંત અને સિદ્ધ પરમાત્માના સ્વરૂપને ધ્યાવતાં આત્મા પોતે
પરમાત્મા થઈ જાય છે.
શુદ્ધઆત્મા તેના પ્રતિછંદના સ્થાને છે, તેથી તે સિદ્ધ ભગવાનને ધ્યાવી–ધ્યાવીને એટલે કે તેમના
જેવા પોતાના શુદ્ધસ્વરૂપનું ધ્યાન કરીને આ આત્મા પણ તેમના જેવો શુદ્ધ થઈ જાય છે. આ રીતે
ભિન્નમાંથી અભિન્નમાં આવી જાય, પરલક્ષ છોડીને સ્વતત્ત્વને લક્ષમાં લ્યે ત્યારે તેની ભિન્ન–
ઉપાસના પણ સાચી કહેવાય; ને તે પોતે ઉપાસ્ય જેવો પરમાત્મા બની જાય. પણ એકલા પર
સામે જ જોયા કરે તો તેને ભિન્ન ઉપાસના પણ સાચી થતી નથી, ને તેનું ખરૂ ફળ તે પામતો
નથી.
તે જીવ જાણે આત્મને, તસુ મોહ પામે લય ખરે.
PDF/HTML Page 22 of 45
single page version
નાશ થઈ જાય છે. આ રીતે પરમાત્માને ઓળખીને ઉપાસના કરનાર પોતે પણ પરમાત્મા થઈ
જાય છે.
રાગાદિનો કે અલ્પજ્ઞતાનો આદર કાઢી નાંખ્યો, ને પૂર્ણ સામર્થ્યવાન જ્ઞાનસ્વભાવનો જ આદર
કર્યો; એ રીતે જ્ઞાનસ્વભાવનો જ આદર કરીને પોતે પોતાના સ્વભાવ તરફ ઝુકી જાય છે. –તે જ
અરિહંત–અને સિદ્ધ પરમાત્માની ખરી ઉપાસના છે; અને એ રીતે જ્ઞાનસ્વભાવ તરફ ઝુકીને તેમાં
એકાગ્ર થતાં થતાં તે પોતે પણ પરમાત્મા થઈ જાય છે.
(અરિહંત–સિદ્ધભગવાનની) ખરી ઉપાસના થઈ. એકલા રાગવડે ભગવાનની ભક્તિ કર્યા કરે ને
તે રાગવડે લાભ માને તો તે ખરેખર સર્વજ્ઞ ભગવાનની ઉપાસના કરતો નથી પણ રાગની જ
ઉપાસના કરે છે; સર્વજ્ઞની ઉપાસના કરવાની રીત તે જાણતો નથી. ‘સર્વજ્ઞની નીકટતા’ કરીને
તેની ઉપાસના કરે કે અહો! આવી સર્વજ્ઞતા! –જેમાં રાગ નહિ, અલ્પજ્ઞતા નહિ, પરિપૂર્ણ જ્ઞાન
ને આનંદનું જ જેમાં પરિણમન છે; –મારા આત્માનો પણ આવો જ સ્વભાવ છે; –એમ પ્રતીત
કરીને, જ્ઞાનસ્વભાવનું બહુમાન કરીને અને રાગાદિનું બહુમાન છોડીને જ્યાં પોતે પોતાના
જ્ઞાનસ્વભાવમાં તન્મય થયો ત્યાં ભાવ અપેક્ષાએ ભગવાન સાથે એકતા થઈ, જેવો ભગવાનનો
ભાવ છે તેવો ભાવ પોતામાં પ્રગટયો, એટલે તેણે ભગવાનની ઉપાસના કરી. આ રીતથી જે જીવ
સર્વજ્ઞ પરમાત્માની ઉપાસના કરે છે તે પોતે પરમાત્મા થઈ જાય છે.
જીતેન્દ્રિય છે, અને તે જ કેવળજ્ઞાનીની પરમાર્થસ્તુતિ છે, જુઓ, આમાં કેવળજ્ઞાની તરફ તો લક્ષ
પણ નથી, આત્મા તરફ જ લક્ષ છે, છતાં તેને કેવળજ્ઞાનીની સ્તુતિ કહી છે. પહેલાંં તે તરફ લક્ષ
હતું ને તેના દ્વારા નિજસ્વરૂપ નક્કી કરીને સ્વ તરફ ઝુકી ગયો–ત્યારે સાચી સ્તુતિ થઈ.
પંચપરમેષ્ઠીની પરમાર્થ ઉપાસના આત્માના
PDF/HTML Page 23 of 45
single page version
ખામી છે. સર્વજ્ઞનો નિર્ણય પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવના જ આશ્રયે થાય છે. જ્ઞાન અલ્પ હોવા છતાં,
તે જ્ઞાનને પૂર્ણજ્ઞાનસ્વભાવ તરફ વાળીને તેમાં સર્વજ્ઞનો નિર્ણય થાય છે. હજી તો જેને સર્વજ્ઞના
નિર્ણયની પણ ખબર નથી તેને સર્વજ્ઞની ઉપાસના ક્્યાંથી હોય?
પોતાના આત્મા તરફ ઢળીને, તેની શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–એકાગ્રતારૂપ આરાધના વડે જીવ પોતે પરમાત્મા
થઈ જાય છે.
ઉપાસનારૂપ નિશ્ચય પ્રગટ્યો ત્યારે ભિન્ન ઉપાસનાને વ્યવહાર કહ્યો. જે એકલા પર સામે જોયા
કરે ને સ્વસન્મુખ ન થાય તેને તો અભિન્ન કે ભિન્ન એક્કેય ઉપાસના થતી નથી, એમ સમજવું.
કર્તૃત્વમાં તે મુંઝાઈ રહ્યો છે. રાગથી જુદું ખુલ્લું જ્ઞાન બતાવીને
રાગથી ઢંકાઈ નથી ગયું, રાગમાં એકમેક નથી થઈ ગયું; તારા
મુક્તસ્વભાવને દેખ, જેથી તારી મુંઝવણ મટશે ને તને તારો
PDF/HTML Page 24 of 45
single page version
પણ અમને આવા સંતના દર્શન ક્્યાંથી!! –એમ તેઓ ઉલ્લાસમાં આવી ગયા ને દેહનું દરદ તો
ક્ષણભર ભૂલાઈ ગયું.
આપતાં કહ્યું–ભાઈ, એ કાળે અબુદ્ધિપૂર્વક રાગ વર્તે ભલે, પણ સ્વાનુભૂતિમાં તો તે રાગનો
અભાવ છે, સ્વાનુભૂતિમાં તો રાગ વગરનો ચૈતન્યમય આત્મા જ પ્રકાશે છે, અબુદ્ધિપૂર્વકનો રાગ
પણ સ્વાનુભૂતિથી જુદો જ રહે છે. આ ઉપરાંત જ્ઞાની જ્યારે સ્વાનુભૂતિમાં ન હોય ને
બુદ્ધિપૂર્વકનો રાગ વર્તતો હોય ત્યારે પણ તે જ્ઞાની તે રાગને ભિન્નપણે જ જાણે છે, તે રાગ સાથે
જ્ઞાનની એકતા તે વખતેય તેમને ભાસતી નથી. પ્રજ્ઞાછીણી વડે જ્ઞાન અને રાગની એકતાને છેદી
નાંખી છે, તેમાં ફરીને હવે જ્ઞાનીને એકતા થતી નથી.
પહેલાંં ઓળખાણ થવી જોઈએ, આત્મા તો જ્ઞાનસ્વરૂપ જાણનાર છે, તે આ શરીરથી ભિન્ન છે.
–એમ સત્સમાગમે વારંવાર અભ્યાસ કરે તો આત્મા લક્ષમાં આવે, ને આ દેહબુદ્ધિ છૂટી જાય.
ચર્ચા સાંભળે છે, –ત્યારે શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીનું એ વચન યાદ આવે છે કે ‘સદ્ગુરુવૈદ્ય સુજાણ’
આત્માને
ને તેનું ધ્યાન કરવા જેવું છે. જ્ઞાની કહે છે કે હે ભાઈ! દેહને અર્થે તો આત્મા અનંતવાર ગાળ્યો,
પણ હવે એકવાર આત્માને અર્થે દેહ એવી રીતે ગાળ કે જેથી ફરીને દેહ મળે જ નહીં.
PDF/HTML Page 25 of 45
single page version
સાથે સરખાવે છે, તે સર્વથા અયોગ્ય છે. ભગવાન મહાવીરની અહિંસા તે તો વીતરાગી અહિંસા
એ બધા તો સ્પષ્ટપણે તીવ્રહિંસાના પાપભાવો જ છે. ગાંધીજી જેને અહિંસા કહેતા તેની મર્યાદા
બહુ તો રાજકીય હેતુ પૂરતી હતી–રાજકીય યુદ્ધ ન થાય એટલી જ મર્યાદા હતી, વીરની
વીતરાગીઅહિંસા તો કોઈ અનેરી છે.....જેમાં પંચેન્દ્રિયવધની તો વાત જ ક્્યાં, –પણ એકેન્દ્રિયાદિ
જીવોનીયે હિંસાનો સ્પષ્ટ નિષેધ જ છે.
બનેલા, ત્યારે ગુરુદેવના પ્રવચનમાં એકવાર ગાંધીજી આવેલા, તે વખતે ગુરુદેવે મહાવીરની
વીતરાગીઅહિંસાનું સ્વરૂપ સમજાવતાં કહેલું કે ‘આત્માનો સ્વભાવ રાગ
ગાંધીજી તે અહિંસાધર્મનું સ્વરૂપ સમજી શક્્યા ન હતા, ને તેમણે કહેલું કે મારું મગજ હવે નવી
વાતને ગ્રહણ કરી શકતું નથી.
જૈનપત્રકારો પણ) મહાવીરની અહિંસા સાથે ગાંધીજી વગેરેની અહિંસાને સરખાવીને બંનેને
સમકક્ષમાં મૂકે છે તેઓ ભગવાન મહાવીરના વીતરાગીઅહિંસા માર્ગને સમજ્યા નથી.
PDF/HTML Page 26 of 45
single page version
ગુરુદેવ કહે છે કે–જીવનું શુદ્ધસ્વરૂપ એવું છે કે જેની ઓળખાણ કરતાં જન્મ–મરણ ટળે ને
મોક્ષસુખ મળે. સ્વાનુભવથી જણાય એવો આત્મા છે, ને આવો અનુભવ કરનાર જીવને બીજે
ક્્યાંય જગતમાં સુખ લાગે નહિ, બીજે ક્્યાંય અધિકતા ભાસે નહીં. જન્મ–મરણથી છૂટવા માટે
પોતાના આવા શુદ્ધઆત્માને જાણવો જોઈએ.”
આ વિભાગમાં લેતા નથી. ખાસ કરીને બાળકોના હૃદયમાં ઊઠતા જિજ્ઞાસાના તરંગો, તથા
પ્રાથમિક જિજ્ઞાસુઓને માર્ગદર્શન મળે એવી પ્રશ્ન–ચર્ચાઓને આપણે સ્થાન આપીએ છીએ.
એટલે કે શુદ્ધઆત્માને ઉપાદેય કરીને વ્યવહારને હેય કરવો તેમાં તો જીવને શુદ્ધતાનું પ્રયોજન
સધાય છે, મોક્ષમાર્ગ સધાય છે; ત્યારે નિશ્ચયને જુઠો કહેવો તેમાં તો શુદ્ધઆત્માનો સીધો અનાદર
છે. એનાથી કોઈ જ પ્રયોજન સધાતું નથી; પણ ઉલટું અહિત થાય છે. માટે ઉપરનું પ્રતિપાદન
નિષ્પ્રયોજન છે.
ઉત્તર:– આયુષ્યકર્મ બંધાયું તે વખતે
PDF/HTML Page 27 of 45
single page version
વર્તમાન આયુષ્યની જેટલી સ્થિતિ હતી તે ઘટી ગઈ–એમ નથી. તેમજ તે જીવને તે મૃત્યુનો કાળ
ન હતો ને છતાં મરણ થઈ ગયું–એમ ‘અકાળમરણ’ નો અર્થ નથી. અકાળમરણ પણ આયુના
ક્ષયથી જ થાય છે.
ઉત્તર:– ધર્માત્મા દેવો ખરેખર મનુષ્ય દેહની ઈચ્છા નથી કરતા. પણ મનુષ્યઅવતારમાં
પણ મનુષ્યદેહને વાંછે છે. ’ એમ ક્્યાંક લખ્યું હોય તો તેનો ભાવાર્થ એમ સમજવો કે મનુષ્ય
થઈને આત્માની ચારિત્રદશાને આરાધવાની ભાવના તેઓ ભાવે છે.
ઉત્તર:– છ મહિના ને આઠ સમયે ૬૦૮ જીવો મોક્ષમાં જવાનો નિયમ છે; તે હિસાબે
છે. મહિને સરેરાશ એકસો એક જેટલી થાય. જો કે એ રીતે દરરોજ અથવા મહિને એટલા જીવો
મોક્ષમાં જાય–એમ નથી, પણ એકંદર છ મહિના ને આઠ સમયમાં ૬૦૮ જીવો મોક્ષ જાય છે.
ઉત્તર:– ૧૦૮ (એકસો ને આઠ)
પ્રશ્ન:– કોઈ જીવ મોક્ષ ન પામે–એવો સમય વધુમાં વધુ કેટલો હોય?
ઉત્તર:– છ મહિના.
* સોનગઢમાં રહેતા અને ભાવનગરની કોલેજમાં અભ્યાસ કરતા એક ઉત્સાહી સભ્ય
સુધી પહોંચી રહ્યું છે, અને હજી પણ દિનેદિને તેની સંખ્યા વધતી જાય છે. જિનવરના સંતાનોનું
આ બાળ–મિત્રમંડળ એ એક અજાયબી જેવું છે. ગુરુદેવના પ્રતાપે એક વખત એવો હશે કે જ્યારે
ભારતનો એકેએક જૈનબાળક આપણા આ મિત્રમંડળનો સભ્ય હશે. જો કે આત્મધર્મ દ્વારા
આપણને દર મહિને પ્રેરણા મળતી રહે છે, પરંતુ આપણી સભ્ય સંખ્યા જોતાં આપણને પંદર
દિવસે કે આઠ દિવસે પ્રેરણા મળે એવું કોઈ સાહિત્ય બહાર પડે તો ઘણો લાભ થાય. તે માટે
આપણા સંપાદકશ્રીને તેમજ સંસ્થાને આપણી બધાની વિનંતી છે.
PDF/HTML Page 28 of 45
single page version
ટૂંકા કોયડા મોકલો. તમારી ભાવના માટે આભાર!)
સમ્યગ્દર્શન પામે જ, ને મોક્ષમાં જાય જ.)
ઉત્તર:– સમ્યગ્દર્શન થયા પછી એવા તીવ્ર પાપ તો હોય જ નહિ કે નરકાદિનું આયુષ
સમ્યક્ત્વને બાધા પહોંચાડી શકતા નથી. સમ્યક્ત્વના પ્રતાપે અનંતગુણમાં જે શુદ્ધિ થઈ છે તે તો
તે વખતેય વર્તી રહી છે.
સમ્યગ્દર્શનાદિનો સાચો પ્રયત્ન કરીએ તો ઘણા જ થોડા ભવમાં આપણો મોક્ષ થાય.
નહીં; માટે તે ભેદવિજ્ઞાન નિરંતર ભાવવાયોગ્ય છે. જેમ તલવારને સજ્જ કરે તેમ જ્ઞાનજ્યોતિ
સારી રીતે સજ્જ થઈ છે એટલે કે તૈયાર થઈ છે. એવી તૈયાર થઈ કે કેવળજ્ઞાન લીધે છૂટકો.
કેવળજ્ઞાન લેવામાં વચ્ચે બીજું કાંઈ આવવાનું નથી. જ્ઞાનજ્યોતિ પ્રગટી તે પ્રગટી, હવે અખંડ
ધારાએ કેવળજ્ઞાન સુધી પહોંચી જવાની. ધર્માત્મા હાલતાં–ચાલતાં–ખાતાં–પીતાં આત્માને નથી
ભૂલતા, કદાચ દેહનું નામ ભૂલશે પણ આત્માને નહિ ભૂલે.”
જ્ઞાનીનો આત્મા પરિણમી રહ્યો છે. અને વ્યક્તિગત રીતે ‘આ જીવ જ્ઞાની છે’ એમ તેમના
સત્સંગપરિચયથી,
PDF/HTML Page 29 of 45
single page version
જ્ઞાનીને ઓળખતાં મહાન આત્મલાભ થાય છે.
પ્રશ્ન:– તમે મુનિઓને માનો છો?
અતિશય ભક્તિપૂર્વક યાદ કરી કરીને તેમનો મહિમા ને વંદન કરે છે; એવા સંત મુનિરાજના
મુનિઓને યાદ ન કર્યા હોય! પણ, અત્યારે એવા સાચા મુનિરાજના દર્શન જ અહીં દુર્લભ થઈ
મુમુક્ષુના રોમરોમ ઉલ્લસી જાય છે.
આનંદકારી છે, તેમાં કાંઈ કષ્ટ નથી. એવી આરાધના કરનાર જીવને શરીરનો મોહ રહેતો નથી.
PDF/HTML Page 30 of 45
single page version
આહ્લાદ થયો. પૂ. ગુરુદેવશ્રીના ઉપદેશનું પાન કરીને અને બેનશ્રી–બહેનોનાં સાન્નિધ્યમાં રહીને
જે બેનોએ શીલ આદર્યું છે તે સૌને મારા હૃદયના અભિનંદન.”
અને તેના ગુણોની સ્વતંત્રતાના અદ્ભુત ન્યાયો આપ્યા છે. આ કળિકાળમાં આપણા સૌનાં
પુણ્યયોગે આપણને આ મહાન વિભૂતિનો ભેટો થયો છે. –જેટલો પરમાર્થ સાધીએ તે પરમ
શાંતિનું
છે કે પ્રત્યક્ષભૂત ધર્માત્માઓનું જીવન આપણને આત્મબોધ આપી રહ્યું છે. એમનું દર્શન પણ
આત્મહિતની પ્રેરણા આપનારું છે.
ઉપદેશને જો આધ્યાત્મિક ક્રાન્તિ મેરેમેં ઉત્પન્ન કી ઉસકે લિયે મૈં આભાર વાસ્તવિક રીતિસે કિસ
પ્રકાર પ્રગટ કરું?
લાભ લિયા. સન ૧૯પ૭ મેં તીર્થરાજ શ્રી સમ્મેદશિખર વ દેહલીમેં, તથા દો વર્ષ પશ્ચાત્
શ્રવણબેલગોલ તથા મૈસૂરમેં આપશ્રીકી અમૃતવાણીકી પ્રાપ્તિ મુઝે હુઈ.
સમુદ્ર હૈં. આપને વ્યવહારવિમૂઢ જગતકી પરાશ્રયકી શ્રદ્ધા છુડાકર અવિચલદ્રષ્ટિ રખનેકા માર્ગ
ઉસકે લિયે સુગમ તથા સુબોધ કર દિયા.”
PDF/HTML Page 31 of 45
single page version
રાજચંદ્રજીના જન્મને આ કારતક સુદ પૂર્ણિમાએ સો વર્ષ પૂર્ણ થઈને ૧૦૧ મું
વર્ષ શરૂ થશે. આજે તો તેઓ આપણી સમક્ષ નથી પણ આત્માની મુમુક્ષુતાને
જગાડનારા તેમનાં વચનો આજેય હજારો જિજ્ઞાસુઓ હોંશે હોંશે વાંચે–
વિચારે છે. ને તેનું જ થોડુંક દોહન આપણી આ લેખમાળામાં રજુ થાય છે.
(સુરત), ધ્રાંગધ્રા, કેશવલાલ ઉગરચંદ (રમોસ), હર્ષદાબેન જૈન
(પાલનપુર), રાજાબહાદુર જૈન (ખંડવા) હેમકુંવરબેન (ભીલાઈ)
પ્રભાવતીબેન (ભાવનગર) મીનાબેન જૈન (સોનગઢ) ભીખાલાલ
વર્દ્ધમાન (ગઢડા) વગેરે તરફથી અનેક વચનામૃતો મળ્યા છે, તેમાંથી
સંકલન કરીને (અને કેટલાક સંપાદક તરફથી ચૂંટીને) આ લેખમાળામાં
ક્રમેક્રમે રજુ કરવામાં આવશે. જે મુમુક્ષુઓએ ઉત્સાહપૂર્વક આ વચનામૃતો
પસંદ કરીને લખી મોકલ્યા છે તેમનો આભાર માનીએ છીએ. ધાર્યા કરતાં
ઘણાં વધુ વચનામૃતો પ્રાપ્ત થયા છે, એટલે હવે કારતક સુદ પુનમ પછી ન
મોકલવા વિનંતી છે.
આ સૌરાષ્ટ્રની ધરતીને પાવન કરતા હતા.....બંનેની વય વચ્ચે માત્ર ૨૨
વર્ષનું જ અંતર છે. એ રીતે ૧૧ વર્ષ સુધી બંનેનું સમકાલીનપણું હતું. ને
ભાવ અપેક્ષાએ પણ સમ–ભાવીપણું છે. આપણા ‘આત્મધર્મ’ નું એ એક
ગૌરવ છે કે આજે ‘રજતજયંતિ’ વર્ષમાં પ્રવેશકાળે એ બંને મહાત્માઓનાં
વચનામૃતને એકસાથે તે રજુ કરી રહ્યું છે.
સર્વ પ્રકારની અપેક્ષાનો ત્યાગ કરી નમસ્કાર કરીએ છીએ.
PDF/HTML Page 32 of 45
single page version
જિનવીતરાગના ચરણકમળ પ્રત્યે અત્યંત ભક્તિથી નમસ્કાર.
જેણે તે પ્રાપ્ત કરવા સિવાય બીજો કોઈ લક્ષ રાખ્યો જ નથી તે આ કાળને વિષે પણ અવશ્ય તે
માર્ગને પામે છે.
હે આયુષ્યમાનો! આ જીવે સર્વ કર્યું છે, એક આ વિના.....તે શું? તો કે નિશ્ચય કહીએ
નથી.
PDF/HTML Page 33 of 45
single page version
(૧૪) દેહધારીને વિટંબના એ તો એક ધર્મ છે, ત્યાં ખેદ કરીને આત્મવિસ્મરણ શું કરવું?
(૨૩) જ્ઞાનીપુરુષ અને પરમાત્મામાં અંતર જ નથી. અને જે કોઈ અંતર માને છે તેને
PDF/HTML Page 34 of 45
single page version
પણ આ જીવ તે વાત ફરીફરી ભૂલી જાય છે, એ મોટું આશ્ચર્ય છે. (પ૬૮)
(૩૩) સંસાર પ્રત્યે બહુ ઉદાસીનતા, દેહની મૂર્છાનું અલ્પત્વ, ભોગમાં અનાસક્તિ તથા
છે, એવો નિત્ય પ્રત્યે નિશ્ચય સંભારીને, નિરૂપાય પ્રસંગમાં, કંપતા ચિત્તે, ન જ છૂટકે, પ્રવર્તતું ઘટે
રહેવી દુર્લભ છે. અને એવી દશા વેદ્યા વિના મુમુક્ષુપણું પણ સંભવે નહીં. (પ૬૧)
PDF/HTML Page 35 of 45
single page version
(૪૦) આત્માને વારંવાર સંસારનું સ્વરૂપ કારાગૃહ જેવું ક્ષણેક્ષણે ભાસ્યા કરે, એ
(૪૩) જેને (સત્) પ્રાપ્ત કરવાની દ્રઢ મતિ થઈ છે, તેણે પોતે કાંઈ જ જાણતો નથી–
તો જરૂર માર્ગની પ્રાપ્તિ થાય. (૨૧૧)
PDF/HTML Page 36 of 45
single page version
PDF/HTML Page 37 of 45
single page version
કર્યા....વીરપ્રભુ મોક્ષ પધાર્યા તેનું સ્વરૂપ ગુરુદેવે સમજાવ્યું....ને આપણે પણ વીરપ્રભુના એ
મોક્ષમાર્ગમાં જઈએ એવી ઉત્તમ ભાવનાથી સૌ સાધર્મીઓએ એકબીજાને અભિનંદન કર્યા...આ
ભાવી –તે જણાવજો...ને આ વર્ષને આત્મસાધના વડે શોભાવજો....
(૩) ગયા અંકના બાલવિભાગમાં ‘પાંચ
વસ્તુમાંથી આપણી પાસે શું શું હશે?–
જગજાહેર ભગવાન છે;
૧૦. પાંચ શાશ્વતમેરુતીર્થ: સુદર્શનમેરુ, અચલમેરુ, વિજયમેરુ, મંદરામેરુ, વિદ્યુન્માલીમેરુ
૧૧. પાંચ નામ વીરપ્રભુનાં: વર્દ્ધમાન, વીર, અતિવીર, મહાવીર, સન્મતિનાથ
૧૨. પાંચ નામ કુંદપ્રભુનાં: પદ્મનંદી, કુંદકુંદ, ગૃદ્ધપિચ્છાચાર્ય, વક્રગ્રીવાચાર્ય, એલાચાર્ય.
PDF/HTML Page 38 of 45
single page version
૧૪. પાંચ પ્રકારે અર્થ: શબ્દાર્થ, નયાર્થ, મતાર્થ, આગમાર્થ, ભાવાર્થ.
૧પ. પાંચ ઈન્દ્રિયો: સ્પર્શન, રસના, ઘ્રાણ, ચક્ષુ, શ્રોત્ર.
૧૬. પાંચ વિદેહ: જંબુદ્વીપમાં, પૂર્વ અને પશ્ચિમ ધાતકી ખંડમાં, પૂર્વ અને પશ્ચિમ
(રાજગૃહીનગરીના પાંચ પહાડમાંથી વિપુલાચલ પર્વત ઉપર મહાવીર ભગવાનની
સમવસરણ આ નગરીમાં આવ્યા છે. મુનિસુવ્રતનાથના ચાર કલ્યાણક અહીં થયા છે.
શ્રમણગિરિને સુવર્ણગિરિ અથવા સોનાગિરિ પણ કહેવાય છે. ષટ્ખંડાગમની ધવલા ટીકામાં
તેમજ તિલોયપણ્ણત્તિમાં આ પાંચ પહાડીનાં નામ આ પ્રમાણે આવે છે– (૧) ઋષિગિરિ (૨)
વૈભારગિરિ (૩) વિપુલાચલ (૪) છિન્ન અને (પ) પાણ્ડુ. –આ પાંચ પહાડને કારણે
રાજગૃહીનગરીનો ‘પંચશૈલનગર’ તરીકે પણ શાસ્ત્રોમાં ઉલ્લેખ છે.)
૨૨. (પાંચ અસ્તિકાય) જીવાસ્તિકાય, ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય.........
૨૩. (પાંચ અજીવદ્રવ્યો) પુદ્ગલ, ધર્માસ્તિ, અધર્માસ્તિ, કાળ,.........
૨૪. (પાંચ આચાર) દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર, તપઆચાર, વીર્યાચાર,.........
૨પ. (પાંચ વ્રત) અહિંસાવ્રત, સત્યવ્રત, અચોર્યવ્રત, બ્રહ્મચર્યવ્રત,.........
૨૬. (પાંચ આસ્રવો) અવ્રત, પ્રમાદ, કષાય, યોગ,.........
૨૭. (પાંચ પાપ) જૂઠું, ચોરી, અબ્રહ્મચર્ય, પરિગ્રહ,.........
૨૮. (પાંચ પાંડવ) યુધિસ્થિર, અર્જુન, નકુલ, સહદેવ,.........
૨૯. (પાંચ ભરતક્ષેત્ર) ધાતકીખંડમાં બે (પૂર્વ ને પશ્ચિમ), પુષ્કરદ્વીપમાં બે.........
૩૦. (પાંચ ઐરવતક્ષેત્ર) જંબુદ્વીપમાં, પૂર્વધાતકીખંડમાં; પશ્ચિમધાતકીમાં, પૂર્વપુષ્કરમાં.........
PDF/HTML Page 39 of 45
single page version
તે રાજુલબેનને નજરે પણ જોઈ છે; હમણાં ‘મુંબઈ સમાચાર’ માં પણ આ પ્રકારના એક
કિસ્સાનો ઉલ્લેખ આવ્યો છે. તેમાં લખેલ છે કે–સોના નામની આઠ વર્ષની એક બાળાએ પોતાના
ગતજન્મની સાચેસાચી વિગતો આપીને સૌ કોઈને આશ્ચર્યમાં ગરકાવ કરી દીધા છે. બાળાએ
પોતાના પૂર્વજન્મ સંબંધે જે કાંઈ કહ્યું હતું તેની સત્તાવાર તપાસ કરતાં તે સાચેસાચું પૂરવાર થયું
છે તે પૂરેપૂરું સત્ય જ છે તેની મને ખાતરી થઈ છે. પુનર્જન્મનો આ એક ખરો કિસ્સો છે. બેન
સોનાએ પોતાના ગતજન્મના મકાનને તેમજ સંબંધીઓને નામ સહિત ઓળખી બતાવ્યા હતા.
(સોના તે રાજસ્થાનમાં કોટા જિલ્લાના ખજુરાણા ગામની છે.)
પવિત્રજ્ઞાન પાસે બીજું જ્ઞાન આશ્ચર્ય ઉપજાવતું નથી, પણ જીવોને આવા ઉદાહરણથી આત્માની
નિત્યતા અને પુનર્જન્મની પ્રતીતિ પુષ્ટ થાય તે કારણે આવા બનાવોનો ઉલ્લેખ કરીએ છીએ.
બાકી તો ‘આત્મસિદ્ધિ’ માં આત્માની નિત્યતા સરસ રીતે યુક્તિપૂર્વક સિદ્ધ કરતાં શ્રીમદ્
જેના અનુભવવશ્ય એ, ઉત્પન્ન લયનું જ્ઞાન, તે તેથી જુદા વિના, થાય ન કેમેં ભાન.
જે સંયોગો દેખીયે, તે તે અનુભવ દ્રશ્ય, ઉપજે નહિ સંયોગથી, આત્મા નિત્ય પ્રત્યક્ષ.
જડથી ચેતન ઉપજે, ચેતનથી જડ થાય, એવો અનુભવ કોઈને, ક્્યારે કદી ન થાય.
કોઈ સંયોગોથી નહીં જેની ઉત્પત્તિ થાય, નાશ ન તેનો કોઈમાં, તેથી નિત્ય સદાય.
ક્રોધાદી તરતમ્યતા, સર્પાદિકની માંય, પૂર્વજન્મ સંસાર તે, જીવ નિત્યતા ત્યાંય
આત્મા દ્રવ્યે નિત્ય છે, પર્યાય પલટાય, બાળાદી વય ત્રણ્યનું, જ્ઞાન એકને થાય.
અથવા જ્ઞાન ક્ષણિકનું, જે જાણી વેદનાર, વદનોે તે ક્ષણિક નહિ, કર અનુભવ નિર્ધાર.
ક્્યારે કોઈ વસ્તુનો, કેવળહોય ન નાશ, ચેતન પાસે નાશ તો, કેમાં ભળે તપાસ
આ રીતે આત્મા નિત્ય છે; અને ક્ષણિકસંયોગી એવા આ શરીરથી તે જુદો છે એમ
PDF/HTML Page 40 of 45
single page version
છે.