PDF/HTML Page 21 of 54
single page version
સ્વભાવ તરફ ઝૂકેલી નિર્મળ જ્ઞાનપર્યાયમાં પ્રકાશે છે. આ મહાવીરનો સન્દેશ છે કે
અંતર્મુખ જ્ઞાનવડે આત્માને અનુભવો. અંતર્મુખ જ્ઞાનવડે આત્મા જીવે છે, એ રીતે
આત્માને જીવાડો. આવું ખરૂં જીવન ભગવાને બતાવ્યું છે. આ સિવાય દેહથી, ખોરાકથી
કે રાગથી આત્મા જીવતો નથી. આત્માના જીવન માટે રાગની કે ખોરાકની જરૂર નથી.
ચૈતન્યપ્રાણથી સ્વયં આત્મા જીવે છે. આત્માનું આવું જીવન પ્રગટ કરે તેને જ સાચો વીર
કહેવાય છે. ‘ખરેખરો એ જ્ઞાયકવીર ગણાય જો.’
રોકાય તે પણ શુદ્ધઆત્માને જાણી શકતા નથી. ઈન્દ્રિયોથી પાર, રાગથી પાર, અંતર્મુખ
જ્ઞાનવડે આત્માને અનુભવવો તે ભગવાન મહાવીરનો માર્ગ છે. આવા અનુભવનું
સાધન શું? કે તેનું સાધન થવાની તાકાત પણ તારામાં જ પડી છે; બીજું બહારનું કોઈ
સાધન ગોતવું નહીં પડે. ભગવાન આત્મા પોતે રાગપ્રવૃત્તિથી જુદો પડીને જ્ઞાનમાં પ્રવર્તે
ત્યારે જ આત્માની સાચી અનુભૂતિ થાય છે ને મિથ્યાત્વ મટે છે. જ્ઞાની તો જ્ઞાનમાં
પ્રવર્તતો થકો રાગને પણ જાણે છે, પણ રાગને જાણતાં પોતે રાગમાં તન્મય થઈને
વર્તતો નથી. જ્ઞાન સાથે એકાકાર થઈને જ્ઞાનાકારે જ્ઞાન થયું, તેમાં સામાન્યજ્ઞાનનો
આવિર્ભાવ કહ્યો. જે વિશેષરૂપ જ્ઞાન છે તે પણ રાગાદિથી જુદું જ છે. રાગથી પાર
સ્વસંવેદ્ય આત્મા છે, તેને સ્વાનુભવમાં બીજા કોઈની અપેક્ષા નથી. આવા આત્માનો
અનુભવ કર્યો તેના ફળમાં ભગવાનને એવી પરમાત્મદશા પ્રગટ થઈ કે –
અનંત દર્શન જ્ઞાન અનંત સહિત જો.
તો સદાય એકરૂપ છે. આવું અપૂર્વ મહિમાવંત કાર્ય જેનાથી પ્રગટ્યું તે કારણનો મહિમા
પણ અપૂર્વ જ હોય ને! રાગ અને ઈન્દ્રિયજ્ઞાન કાંઈ તેનું કારણ ન થઈ શકે.
PDF/HTML Page 22 of 54
single page version
તેમને દેખતાં જ દૂર થઈ ગઈ, અને તેમણે તેનું ‘સન્મતિનાથ’ એવું નામ આપ્યું.
અચિંત્ય મહિમા છે. આવા તીર્થંકર પરમાત્માના જન્મકલ્યાણકનો આજે મંગલ
દિવસ છે. ભગવાન મહાવીર વૈશાલીના કુંડગ્રામમાં (જે હાલ મુજફરનગર
કેવળજ્ઞાનને સાધ્યું.
અનુભવમાં લીધો ત્યાં કેવળજ્ઞાન થાય થાય ને થાય જ! પરજ્ઞેયોમાં જેનું જ્ઞાન
આસક્ત છે તેને આવું ભાવશ્રુતજ્ઞાન અનુભવમાં આવતું નથી. ભાવશ્રુત તો
અનુભવ કેમ થાય? પરજ્ઞેયના અવલંબને સ્વજ્ઞેય કેમ પકડાય પરજ્ઞેયમાં જે
આસક્ત છે એટલે કે પરજ્ઞેય તરફના ઝુકાવમાં કિંચિત્ લાભબુદ્ધિ છે તે જીવ
ભાવશ્રુત પ્રગટતું નથી. અહીં તો ભાવશ્રુતવડે આત્માને પકડીને સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ
કરવાની વાત છે. જેણે જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માની અનુભૂતિવડે સમ્યગ્દર્શન કર્યું તે જીવ
પોતાના આત્મા સામે જો તો તારો ઉદ્ધાર થશે–એમ વીતરાગ પરમાત્મા કહે છે. અહો!
વીતરાગનો સ્વસન્મુખ માર્ગ કોઈ અલૌકિક છે.
રાગને જાણનારો હું રાગથી જુદો જ્ઞાનરૂપ છું.–આવી જે પરભાવોથી ભિન્ન શુદ્ધ જ્ઞાનની
PDF/HTML Page 23 of 54
single page version
ચૈત્ર સુદ પૂનમે આવું છું. શું કામ? કે ત્યાં શત્રુંજયની પાસે ભૂરખીયા હનુમાન
છે ત્યાં દર્શન કરવા દર વર્ષે આવું છું મને એની શ્રદ્ધા છે! અરે મૂરખ ભાઈ!
અરિહંત ભગવાન જેવા પરમ દેવ તારા જ ગામમાં જિનમંદિરમાં બિરાજે છે,–
તેમની શ્રદ્ધાથી તને સંતોષ નથી? અને તારે ભૂરખીયા હનુમાનને પૂજવા જવું
પડે છે? વળી ત્યાં બાજુમાં શત્રુંજય જેવું સુપ્રસિદ્ધ સિદ્ધક્ષેત્ર હોવા છતાં તેના
દર્શનની ભાવના કેમ નથી જાગતી? શું એક જૈનયુવાનને આ શોભે છે?
જૈનના બચ્ચે–બચ્ચાના હૃદયમાં એમ હોવું જોઈએ કે –
જગતને એ જાણે છે, મુક્તિમાર્ગ બતાવે છે.
બાળપોથી” (બીજો ભાગ) છે. તેની એક લાખ પ્રતના ઝડપી ફેલાવા માટે
આપ સહકાર આપો.
PDF/HTML Page 24 of 54
single page version
દિગંબર જિનમંદિરનું શિલાન્યાસ થયું; અમરેલીના ભક્તોની ઘણા વખતથી જિનમંદિર
માટે ભાવના હતી તે સફળ થઈ.
મંગલછાયામાં જિનમંદિરનું શિલાન્યાસ કરી લેવાની પ્રેરણા થઈ. તે અનુસાર
રાજકોટના ડો. પ્રવીણભાઈ દોશી વગેરેએ સતત પરિશ્રમપૂર્વક ટૂંકા વખતમાં
શિલાન્યાસ માટે ઝડપી તૈયારી કરી. ગુરુદેવને વિનંતિ કરતાં તેમણે પણ અમરેલી
આવવાનું સ્વીકાર્યું. ગુરુદેવ તા. ૨૪ ની સવારમાં અમરેલી પધાર્યા. પૂ. બેનશ્રી–બેન
(ચંપાબેન શાંતાબેન) પણ આગલા દિવસે આવી ગયા હતા ને જિનમંદિરના સ્થાને
મંગલભક્તિ કરાવી હતી. અમરેલીના ટાવરની સામે જ જિનમંદિરની જગ્યા છે. ગુરુદેવ
પધારતાં સેંકડો મુમુક્ષુઓના ઉલ્લાસ અને ભક્તિના વાતાવરણ વચ્ચે જિનમંદિરના
શિલાન્યાસની વિધિ થઈ. બહારગામના સોએક મુમુક્ષુ ભાઈ–બહેનો ઉપરાંત સ્થાનિક
ઘણા મુમુક્ષુઓ પણ ઉપસ્થિત હતા. આ પ્રસંગે શિલાન્યાસની ખુશાલીમાં શેઠશ્રી
નરભેરામ હંસરાજ કામાણી તરફથી રૂા. પ૦૦૧/– પાંચહજારને એક જાહેર કરવામાં
આવ્યા હતા; કુલ એકવીસ હજારનું ફંડ થયું હતું. આ અગાઉ જિનમંદિર માટે લગભગ
રૂા. વીસ હજારની કિંમતનું મકાન ડો. પ્રવીણભાઈ દોશીએ અર્પણ કર્યું હતું તેમજ
કામાણી પરિવાર, ખારા–પરિવાર અને અન્ય મુમુક્ષુઓ તરફથી રૂા. બાવન હજાર
ઉપરાંતની રકમો જિનમંદિર માટે જાહેર થઈ હતી. એક નાનકડા બાળકે (જે
બાલવિભાગનો સભ્ય છે–તેણે પણ પોતાની નાની બચતમાંથી ૧૦૧/–રૂા. ઉત્સાહપૂર્વક
આપ્યા હતા.
PDF/HTML Page 25 of 54
single page version
અમરેલીમાં થયું ન હતું તેથી કેટલાકને મનમાં દુઃખ હતું પણ આજે હવે તે કામ શરૂ
થાય છે તે આનંદની વાત છે. જ્યારે જ્યારે હું મુંબઈથી દેશમાં આવું છું ત્યારે ત્યારે
પૂજ્ય મહારાજશ્રીના દર્શનનો લાભ લઉં છું; ને મારે ઘેરથી (શ્રી હેમકુંવરબેન)
સોનગઢ કાયમ મકાન લઈને દરવર્ષે ચાર છ માસ ત્યાં રહીને સત્સંગનો લાભ લ્યે
છે, તેથી અમારા પરિવારને પણ અવારનવાર ત્યાં આવવાનો લાભ મળે છે.
અમરેલીમાં ઘણા વખતથી જિનમંદિર કરવાની કેટલાકને ઊંડી ભાવના હતી તે
ગુરુદેવ પ્રતાપે આજે પૂરી થાય છે, તેમાં ખાસ કરીને ડો. પ્રવિણભાઈએ ઉદારતા
પૂર્વક તેમનું મકાન (વીસહજારની કિંમતનું) આપીને આ કામ સરળ બનાવી દીધું.
આવા કાર્યમાં પૈસાનો તૂટો પડતો નથી. હું રાજકોટ ગુરુદેવના દર્શને આવ્યો ને
શિલાન્યાસ માટે વાત થઈ, મેં હોંશથી સ્વીકાર કર્યો. આજે આ મંદિરનું શિલાન્યાસ
થતાં મને, મારા કુટુંબને તથા અમરેલીના સર્વે મુમુક્ષુઓને આનંદ થાય છે. તથા
આ પ્રસંગની ખુશાલીમાં અમારા તરફથી રૂા. પ૦૦૧/– (અગાઉ જાહેર કરેલા
પચીસ હજાર ઉપરાંત) અર્પણ કરવામાં આવે છે.
પુણ્ય–પાપ કે બહારની કીર્તિ વગેરે હું નથી, હું તો સ્ફટિક જેવો નિર્મળ શુદ્ધ
ચૈતન્યમૂર્તિ છું.– આ પ્રમાણે જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપ આત્માના શ્રદ્ધા–જ્ઞાનપૂર્વક જે નિર્મળ
ભાવ પ્રગટે તે મંગળ છે. જીવ અજ્ઞાનથી ચાર ગતિમાં દુઃખી છે; આત્માને
ઓળખીને તેના શરણે જતાં દુઃખ ટળે ને સુખ મળે તે અપૂર્વ મંગળ છે. તેના
નિમિત્તરૂપ જિનેન્દ્રભગવાનની પ્રતિષ્ઠા છે. ભગવાન જેવો પોતાનો આત્મા છે તેને
ઓળખીને શ્રદ્ધામાં–જ્ઞાનમાં સ્થાપવો તે ભગવાનની પરમાર્થ પ્રતિષ્ઠા છે, ને તે
મહાન મંગળ છે.
તે) જોવા ગયા હતા.
PDF/HTML Page 26 of 54
single page version
PDF/HTML Page 27 of 54
single page version
આકોલાથી વચ્ચે મૂર્તિજાપુર થઈને માહ વદ ૭ ના રોજ કારંજા આવ્યા.
વખતે પહેલાં બહેનો ને પછી ભાઈઓ ચાલે એવી પદ્ધત્તિ હતી. કારંજા ત્રીસેક
હજારની વસ્તીમાં જૈનસમાજના ૧પ૦ જેટલા ઘર, છતાં સ્વાગતમાં ને પ્રવચનમાં
બે–અઢી હજાર માણસો થતા હતા. મુખ્ય વસ્તી દિગંબર જૈનોની છે. ગામમાં ત્રણ
સુંદર જિનમંદિરો છે, તથા ગામથી બે માઈલ દૂર મહાવીર બ્રહ્મચર્યાશ્રમમાં એક
સુંદર જિનાલય–માનસ્તંભ સહિત છે. એક મંદિરમાં અનેકવિધ રત્નોનાં તથા સુવર્ણ
વગેરેનાં સુંદર પ્રતિમાઓ બિરાજે છે; તેમનાં દર્શન કરતાં આનંદ થતો હતો.
ગુરુદેવે કહ્યું–આત્મા સત્ ચૈતન્ય આનંદમય શાશ્વત વસ્તુ છે. આવા
આત્મસ્વભાવની સન્મુખ થઈને શરીરાદિથી તથા રાગાદિ વિભાવોથી વિમુખ થવું તે
માંગળિક છે. અનાદિકાળમાં ન મળેલી એવી અપૂર્વ આત્મશાંતિ જેનાથી મલે તે
મંગળ છે. અંતરમાં આત્મા પવિત્રસ્વભાવી ભગવાન છે, તેની પાસે જતાં જે
સુખની પ્રાપ્તિ થાય તે મંગળ છે. લોકોમાં પુત્રજન્મ, વિવાહ, લક્ષ્મીની પ્રાપ્તિ વગેરેને
મંગળ કહેવાય છે, પણ એ કાંઈ વાસ્તવિક મંગળ નથી. વાસ્તવિક મંગળ તો
ભગવાન આત્માના સ્વભાવમાં વાસ કરીને અવિનાશી સુખની પ્રાપ્તિ થાય, ને
મમકારરૂપ પાપ ગળે, તે સાચું મંગળ છે; તેમાં અંતરના આનંદસમુદ્રમાંથી શાંતિનો
સ્રોત વહે છે. આવું મંગળ જીવે કદી નથી કર્યું, આત્મજ્ઞાન વગર અનંતવાર ત્યાગી
થઈને મુનિવ્રત પાળ્યાં, પણ તે શુભથી ધર્મ માનીને આકુળતાનું જ વેદન કર્યું,
આકુળતા વગરનો જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ આત્મા છે તેનું વેદન કદી ન કર્યું; તેની
ઓળખાણ પણ ન કરી. આત્મા પોતે આનંદસ્વરૂપ છે, તેના જ્ઞાનથી આનંદની પ્રાપ્તિ
થાય છે, તે જ મંગળ છે. આઠ વર્ષનો બાળક પણ આત્માના ભાન વડે આવું મંગળ
પ્રગટ કરીને કેવળજ્ઞાન પામે છે.
PDF/HTML Page 28 of 54
single page version
रहनेवाले अध्यात्मप्रेमी जैनोंको है। समयसार पढनेके बाद आपकी
सत्यशोधक वृत्तिको आनंद हो सका। इस महान ग्रंथराजसे स्वामीजीने
शाश्वतसुखका मार्ग पाया; और प्रभावक प्रवचनों द्वारा शाश्वतसुखके मार्गको
सारे जैनसमाजके सामने समीचीन द्रष्टिसे रखा। आपकी समीचीन ज्ञानद्रष्टि
सारे समाजके लिये भारी उपकार कर रही है।
अध्यात्मकी चर्चा है।
बात है। अतः बङे ही हर्ष भरे दिलसे हम आपका स्वागत करते है।
ઉપરાંત બાળકો સાદાઈ ભરેલા જીવન સાથે ધાર્મિક સંસ્કારો પ્રાપ્ત કરે છે.
જિનમંદિરમાં બે ખડ્ગાસન સુંદર પ્રતિમા છે; અને ભંડકમાં વિવિધ રત્ન મણિના
તેમજ સુવર્ણના કુલ ૨૦ જેટલા પ્રતિમાજી બિરાજે છે. આ ઉત્તમ પ્રતિમાઓ
છે) ત્યાંના એક પ્રાચીન મંદિરના ખંડેરના ભંડકમાંથી ઈ. સ. ૧૯૩૯ માં
સમંતભદ્રજી મહારાજને પ્રાપ્ત થયા હતા ને તેમણે આ કારંજા આશ્રમમાં
વાતચીત કરી હતી. અહીંની બીજી સંસ્થા કંકુભાઈ શ્રાવિકાશ્રમ છે, ત્યાં પણ
ગુરુદેવ પધાર્યા હતા. આ આશ્રમ દ્વારા પણ બાળકોમાં ઉત્તમ સંસ્કારો અપાય છે.
PDF/HTML Page 29 of 54
single page version
પહેલાં થયા; તેઓ મદ્રાસથી ૮૦ માઈલ દૂર પોન્નૂર (સોનાનો ડુંગર) પર રહેતા હતા
ને ધ્યાન કરતા હતા. તેઓ અહીંથી વિદેહક્ષેત્રમાં સીમંધર પરમાત્મા પાસે જઈને આઠ
દિવસ રહ્યા હતા અને ભગવાનની વાણી સાંભળીને આ ભરતક્ષેત્રમાં આવ્યા.
આત્માનો ઘણો અનુભવ તેમને હતો. એવા આચાર્ય ભગવાને આ સમયસાર વગેરે
શાસ્ત્રો રચ્યાં છે. શુદ્ધાત્માનું અલૌકિક વર્ણન તેમાં છે. આ રીતે સિદ્ધાન્તની ઉત્પત્તિ કેમ
થઈ તે બતાવ્યું.
વિકલ્પરૂપ વ્યવહાર તે પણ ભૂતાર્થઆત્મા નથી, તેના વડે આત્મા અનુભવમાં આવતો
નથી. શુભરાગ તે આત્માના ચેતનસ્વભાવમાં અસદ્ભુત છે. એકલા રાગ તરફ ઝુકેલું
જ્ઞાન તે પણ સાચું જ્ઞાન નથી. એકલો ચિદાનંદ સ્વભાવ રાગથી પાર છે, તે સ્વભાવના
આશ્રયથી જ સમ્યક્ શ્રદ્ધા થાય છે. જાતિસ્મરણ કે દુઃખ–વેદના વગેરે કારણોથી
સમ્યક્ત્વ થવાનું કહેવું તે વ્યવહાર છે, ખરેખર જ્યારે અંતરમાં એકરૂપ આત્માનું
અવલંબન કરીને સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરે ત્યારે જ બીજા બધા કારણોને વ્યવહારકારણ
કહેવાય છે; એ સિવાયના એકલા વ્યવહારકારણોથી કોઈને સમ્યગ્દર્શન થતું નથી.
પર્યાયનો ભેદ નથી. વ્યવહાર છોડવો એટલે કાંઈ પર્યાયને છોડી દેવી એમ નથી, પણ
અભેદસ્વભાવનો આશ્રય કરીને ભેદનો આશ્રય છોડવો, તે સમ્યગ્દર્શન છે, તેમાં
આત્માના આનંદનો સ્વાદ આવે છે.
શક્તિ પ્રકાશ આપે છે ને દાહકશક્તિ લાકડા વગેરેને બાળે છે; તેમ આત્માની શ્રદ્ધાશક્તિ
આખા શુદ્ધઆત્માને ભૂતાર્થદ્રષ્ટિમાં પચાવે છે એટલે કે શ્રદ્ધામાં સ્વીકાર કરે છે; પ્રકાશક
એવી જ્ઞાનશક્તિથી તે સ્વ–પરને પ્રકાશે છે; તથા દાહકરૂપ ચારિત્રશક્તિવડે આઠ કર્મોને
તેમજ રાગાદિ પરભાવોને બાળીને નષ્ટ કરે છે. આવા સ્વભાવવાળો આત્મા છે. તે
આત્માને શુદ્ધનય વડે ઓળખે ત્યારે સમ્યગ્દર્શન થાય છે.
PDF/HTML Page 30 of 54
single page version
PDF/HTML Page 31 of 54
single page version
અંતરમાં દ્રષ્ટિ કરતાં પોતાનું સ્વરૂપ પોતાને સાક્ષાત્ સમજવામાં આવે છે, ને સાક્ષાત્
ભાવોનું જે પરિણમન છે તેના સ્વામીપણે કે તેમાં તદ્રૂપ થઈને ધર્મી પરિણમતો નથી.
કર્તા–ભોક્તા તે કેમ થાય? જેમ આંખ પોતાથી ભિન્ન દ્રશ્યવસ્તુની કર્તા–ભોક્તા નથી,
PDF/HTML Page 32 of 54
single page version
ચેતનપણું નથી. આવા જ્ઞાનપરિણમનને ભગવાને મોક્ષમાર્ગ કહ્યો છે; તે જ ધર્મ છે.
એવા ભેદ ધ્રુવમાં નથી. એટલે પારિણામિક ભાવરૂપ જે ધ્રુવ છે તે બંધ–મોક્ષરૂપ નથી,
બંધ–મોક્ષના કારણરૂપ પણ નથી. બંધ–મોક્ષ અને તેનાં કારણો પર્યાયમાં છે. તે પર્યાય
ઔદયિક–ક્ષાયિકાદિ ચાર ભાવરૂપ હોય છે.
બંને ભાવરૂપ આખો આત્મા છે; તે પ્રમાણજ્ઞાનનો વિષય છે.
વિષય અભેદ થઈ જાય છે. આવા અભેદઆત્માની પ્રતીત તે સમ્યગ્દર્શન છે. ‘આ
શુદ્ધનય, અને આ તેનો વિષય’ એવા ભેદ અનુભૂતિમાં નથી.
અવસ્થા એ કાંઈ બહારની ઉપાધિ નથી, આત્માનું જ સ્વરૂપ છે. પણ એક પર્યાય જેટલો
જ આખો આત્મા નથી, દ્રવ્ય–સ્વરૂપે એકરૂપ ધ્રુવ ટકનારો આત્મા છે; તેના આશ્રયે
થયેલી નિર્મળ પરિણતિ તે મોક્ષમાર્ગ અને મોક્ષ છે.
આત્માની પર્યાયો છે, ત્રણે અવસ્થા વખતે દ્રવ્યસ્વભાવ એકરૂપ છે.
અપૂર્વ વસ્તુનો તને તારામાં અનુભવ થશે. બાકી રાગની ને પુણ્ય–પાપની વાતો
PDF/HTML Page 33 of 54
single page version
ઓળખીને મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ કરવો તે અપૂર્વ છે.
કાંઈ દુઃખ નથી. વચ્ચે મોહ હોય તો દુઃખ હોય. (પ્ર. ગા. ૬૦ માં કહે છે કે અરિહંતોને
ખેદ નથી, કેમકે મોહ નથી.)
લીધા છે; તેમણે જ જીવનું યથાર્થ સ્વરૂપ કહ્યું છે.
માર્ગ છે. પોતાના દ્રવ્યમાં પોતાની પર્યાયને વાળવી તે જ સુખ; આ રીતે સુખનો માર્ગ
પોતામાં જ છે, ને પોતે જ સુખ છે.
આત્માનો અનુભવ હોઈ શકે નહીં. અનુભવ તે પર્યાય છે. સિદ્ધને પણ પર્યાય છે.
પરિણમતી પર્યાયને સ્થિર દ્રવ્યમાં ભેળવીને અભેદ કરે ત્યારે આનંદ પ્રગટ થાય છે; તે
પર્યાય બર્હિવલણમાં રહે, દૂર રહે, એટલે કે દ્રવ્યથી જુદી રહે તો
PDF/HTML Page 34 of 54
single page version
ત્યારે આનંદનો અનુભવ થાય છે.–આવો આત્માનો સ્વભાવ છે.
–તો તેમાં અનાજ દળાય નહીં. ફરવું ને સ્થિર રહેવું બંનેરૂપ ઘંટી છે. તેમ આત્મ વસ્તુમાં
સ્થિર રહેવું ને પરિણમવું–બંને ભાવો છે; બંને થઈને વસ્તુ છે આખી વસ્તુ સ્થિર નથી કે
આખી વસ્તુ પરિણમતી નથી. સ્થિર રહેવું ને પરિણમવું બંનેરૂપ વસ્તુ છે. આખી વસ્તુ
સ્થિર રહે કે આખી વસ્તુ પરિણમે તો તેમાં સમ્યગ્દર્શનાદિ કાર્ય થઈ શકે નહીં.
હતા. આત્મામાં જે રમે તેને રામ કહેવાય. ભગવાન રામચંદ્રજી આવા નિજાનંદસ્વરૂપ
આત્માને જાણતા હતા ને પછી રાજપાટ–સંસાર છોડી, સાધુ થઈ, આતમરામમાં રમતાં–
રમતાં કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરીને સર્વજ્ઞપરમાત્મા થયા. એવા રામને ઓળખીને પૂજવા
યોગ્ય છે.
નીચે ઉતારીને મારા ગજવામાં રાખું. એટલે ચંદ્ર તરફ હાથ લાંબા કરીને તેને નીચે
ઉતારવાની ચેષ્ટા કરવા લાગ્યા. અંતે સ્વચ્છ દર્પણમાં ચંદ્રનું પ્રતિબિંબ દેખીને સમાધાન
કર્યું. તેમ આતમરામ એવા સાધક ધર્માત્મા ચંદ્ર જેવા પોતાના સિદ્ધપદને પ્રગટ કરવા
ચાહે છે; પણ સિદ્ધ કાંઈ ઉપરથી નીચે ન આવે. એટલે સાધક પોતાના સ્વચ્છ
જ્ઞાનદર્પણમાં સિદ્ધના પ્રતિબિંબરૂપ પોતાના શુદ્ધઆત્માને દેખીને, તેના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–
અનુભવ વડે સિદ્ધપદને સાધે છે. સિદ્ધપણું પોતાના આત્મામાં જ દેખે છે.
PDF/HTML Page 35 of 54
single page version
જડના શરીરના કાર્યોની પ્રવૃત્તિ જડમાં છે, જીવ તેનો કર્તા નથી; જીવે અનાદિ
એમાં રહી સ્થિત લીન એમાં, શીઘ્ર આ સૌ ક્ષય કરું.
PDF/HTML Page 36 of 54
single page version
આતમજ્ઞાનથી પામશો...તમે પદવી મોક્ષ મહાન.
જાણીને ઈન્દ્રે બાલતીર્થંકરને નમસ્કાર કર્યા; ઈન્દ્રે તેમજ ઈન્દ્રાણીઓએ નીચેના શબ્દોથી
પોતાનો હર્ષ–આનંદ અને ભક્તિ વ્યક્ત કર્યા:–
અવતાર! તેમનો અવતાર આખા વિશ્વને માટે આનંદકારી છે.
૩. અહા, દશ દશ ભવથી શરૂ કરેલી આત્મસાધના ભગવાન આ ભવમાં પૂરી
PDF/HTML Page 37 of 54
single page version
૯. ‘
૧૧. ભગવાન તો મોક્ષગામી, ને તેમના બધા પુત્રો પણ મોક્ષગામી ચરમશરીરી
૧૩. ભગવાને જગતને આત્મવિદ્યા શીખવી.
૧૪. તીર્થંકરના અવતારની વાત સાંભળતાં હૃદયમાં આનંદનો સાગર ઊછળે છે.
૧૫. પ્રભો, આ આંખથી આપને દેખતાં પણ હર્ષ થાય છે, તો જ્ઞાનચક્ષુથી
જન્મોત્સવ ઉજવીએ.
PDF/HTML Page 38 of 54
single page version
૩. દર્શન આનંદકાર છે...એ જગના તારણહાર છે.
૪. એ જ્ઞાનાનંદ દાતાર છે...જ્ઞાનના ભંડાર છે.
૫. એ ત્રણ જ્ઞાનથી શોભે છે...એ ત્રિકાળ મંગળ જીવ છે.
૬. એ ચાર ગતિ છોડાવે છે...પંચમ પદ પમાડે છે.
૭. આનંદ મંગળ આજ છે...દેવોનાં વાજાં વાગે છે.
૮. અયોધ્યા તીર્થધામ છે...જ્યાં આદિનાથ અવતાર છે.
૯. તીર્થંકર ભગવાનના અવતારને લીધે આપણા આ સ્વર્ગલોકની શોભા કરતાં
૧૩. ભગવાને સમ્યગ્દર્શનને જ ધર્મનું મૂળ કહ્યું છે.
૧૪. તીર્થંકરનો અવતાર અનેક જીવોને સમ્યક્ત્વનું કારણ થાય છે.
૧૫. ધન્ય છે–તીર્થંકરના માતાપિતા...કે જેમને ત્યાં જગતના તારણહારનો
PDF/HTML Page 39 of 54
single page version
અયોધ્યાનગરીમાં પ્રભુના જન્મનો આનંદોત્સવ મનાવો.
રહ્યા છે. આપણે પણ એ આનંદમાં ભાગ લઈએ. અહા, રાજદરબારમાં દેવાંગનાઓ
અયોધ્યા આવી પહોંચ્યા...ઈન્દ્રાણીએ માતાજી પાસે જઈ બાલ તીર્થંકરને પોતાની ગોદમાં
તેડીને કૃતાર્થતા અનુભવી ને પછી તે ઈન્દ્રને સોંપ્યા...જન્માભિષેક માટે પ્રભુજીની
ઋષભકુમારને દેખી દેખીને જનતા આશ્ચર્ય અનુભવતી હતી. ભાવનગરની જનતા તો
મુગ્ધ બની ગઈ હતી કે અરે, આપણી આ ભાવેણી નગરી આજે એકાએક અયોધ્યા
પંચકલ્યાણક મહોત્સવ ભાવનગરના આંગણે અઢીસો વર્ષે ઉજવાઈ રહ્યો છે. પ્રભુજીની
જન્માભિષેકની સવારીમાં ત્રણ હાથી ઉપરાંત કેટલોય ઠાઠમાઠ વૈભવ હતો. નગરજનોને
પ્રભુજીની સવારી મેરૂપર્વતે (ગંગાજળીયા તળાવની મધ્યમાં) આવી પહોંચી. ઈન્દ્રોએ
મેરુની ત્રણ પ્રદક્ષિણા કરી...ને મેરુ ઉપર ઋષભતીર્થંકરનો જન્માભિષેક શરૂ કર્યો.
ઊંચો બની ગયો.
જન્મમરણ રહિત થવાનો વીતરાગમાર્ગ ઉપદેશ્યો...એવા પ્રભુને દેખીને ભક્તોને
મુક્તિમાર્ગની પ્રેરણા જાગતી હતી. જન્માભિષેક પછી ઈન્દ્રો બાલતીર્થંકરને પુન:
ભક્તો પણ આનંદથી નાચી ઊઠયા. ધન્ય તીર્થંકર–અવતાર! ધન્ય એના ભક્તો!
PDF/HTML Page 40 of 54
single page version
