PDF/HTML Page 21 of 53
single page version
વધાવ્યા હોંશે સૌ ગુણવાન
આપ અમારી સુવર્ણપુરીમાં પધાર્યા છો–એટલું જ નહિ–અમારા ચિત્તમંદિરમાં પણ
આપ પધાર્યા છો. સુવર્ણપુરીનું આજનું પ્રભાત કોઈ અનેરું ભાસે છે. મોહના
વાદળાં વીખાઈ ગયા છે ને આનંદમય પ્રકાશ ફેલાઈ રહ્યો છે. અહા, આજે પ્રભુ
મહાવીર પધાર્યા છે. સોનગઢમાં દેશભરના ભક્તજનો ભવ્ય સ્વાગત કરી રહ્યાં
છે, નગરજનો પણ ઉમંગથી સ્વાગતમાં ભાગ લઈ રહ્યાં છે.
વાહ! આ પ્રતિમાની મુદ્રા દેખતાં કેવળીપ્રભુની મુદ્રા યાદ આવે છે, એટલે
પરમાર્થે પોતાનો સર્વજ્ઞસ્વભાવ યાદ આવે છે! – એ જ મહોત્સવનું મહા
મંગળાચરણ છે.
હોય! ધર્મીનો પ્રેમ આવા ભગવાન પ્રત્યે ઝુકે છે.
PDF/HTML Page 22 of 53
single page version
ગગનવિહાર કરીને પરમાગમમંદિરમાં પધારી રહ્યાં હોય–એવો મજાનો સ્વાગતનો
દેખાવ હતો. શાંતરસથી નીતરી રહેલી પ્રભુજીની ભવ્યમુદ્રા આનંદમય આત્મતત્ત્વનો
ઉપદેશ દેખી હતી કે અહો ભવ્ય જીવો! કષાય વગરના આવા આનંદમય ચૈતન્ય તત્ત્વને
સાધીને અમે પરમાત્મા થયા, ને તમે પણ આવા વીરમાર્ગમાં આવો....
જાય છે. અહો, આવા ભગવાનનું સ્વાગત કરતાં મુમુક્ષુઓને જે આનંદ થાય તેની શી
વાત! શું કાગળ અને કલમથી એનું માપ થઈ શકે? .... ના જી.
ઓળખાણ થાય, અને તને સર્વજ્ઞ જેવા આનંદનો સ્વાદ આવે.
શકે જ નહિ. બધાયના હૃદય મુંગામુંગા પણ દિનરાત જિનદેવની પ્રાર્થના કરતા
હતા.... તેમાંય જ્યારે વીરનાથ ભગવાન સોનગઢની નજીક આવી ગયા.... ત્યારે તો
જાણે શાસનનું ધર્મચક્ર જ દોડયું આવતું હોય તેમ વાતાવરણમાં એકાએક પરિવર્તન
થવા માંડ્યું.... વિરોધીઓના હૃદય પલટવા લાગ્યા.... ને માહ વદ અમાસની બપોરે
દોઢ વાગ્યે તો બધું વાતાવરણ સાફ થઈ ગયું; ગુરુદેવના પ્રસન્નચિત્તભર્યા ઉદ્ગારો
સાંભળીને સર્વત્ર હર્ષભર્યા જયજયકાર થવા લાગ્યા. જો આ ઉપદ્રવ સોનગઢના
ઈતિહાસમાં અજોડ હતો.... તો એનું નિવારણ થતાં સૌના હૈયામાં જે હર્ષ છવાયો તે
પણ અજોડ હતો. ગામના આગેવાનો પણ ઉત્સવ પ્રત્યે પોતાની લાગણી વ્યક્ત
કરતા હતાં.
PDF/HTML Page 23 of 53
single page version
મુમુક્ષુજનોનાં તો હૈયા ઉલ્લસતા હતા; અને ગામનાં લોકો પણ હરખનાં હીલોળે ચડયા
હતા. અહો પ્રભુ મહાવીર! અતીન્દ્રિય શાંતિના પિંડ એવા આપ જ્યાં પધારો ત્યાં સર્વત્ર
શાંતિ પ્રસરે એમાં શું આશ્ચર્ય છે!
સાધર્મી છે, તેમાં કોઈ પ્રત્યે વેરવિરોધ ક્્યાં રહે છે! અરે, આવા આત્માની આરાધના
કરવી એ ધર્મીનું કામ છે. આવી આરાધના તે ધર્મનો મંગલ મહોત્સવ છે, ને તે નિર્વિધ્ન
છે. ચૈતન્યના આરાધકને બહારના કોઈ વિધ્ન નડતા નથી.
હો–એમ કહીને છેલ્લે આશીર્વાદ સહિત આચાર્યદેવ સમયસાર પૂરું કરે છે. આ
‘આત્મખ્યાતિ’ દ્વારા આત્મામાં ચૈતન્યભાવરૂપ જે જ્ઞાનજ્યોતિ પ્રકાશિત થઈ તે સર્વ
પ્રકારે સદા જાજવલ્યમાન રહો. –અહો, આવી ચૈતન્યજયોત પ્રગટી તેમાં ઉપદ્રવ કેવો?
આનંદમય ચૈતન્યજયોતમાં ધર્મીને કોઈ ઉપદ્રવ નથી. અહો, ચૈતન્ય રત્નનો દીવડો, એને
પવનના વાવાઝોડાં ડગાવી શકે નહિ; તેમ જગતમાં સંયોગના વાવાઝોડાં ચૈતન્યના
સાધકને ડગાવી શકે નહીં.
તે આ સમયસારનો સાર છે. અહો, અમૃતચંદ્રઆચાર્ય આવા સ્વસંવેદનરૂપે
પરિણમેલા સાધક આત્માને મંગલ આશીર્વાદ આપે છે કે હે આત્મા! હવે તું આવા
સ્વસંવેદનના ચૈતન્યપ્રકાશથી નિરંતર સર્વ તરફથી ઝળહળતો રહેજે....
અપ્રતિહતભાવે કેવળજ્ઞાન લેજે.
PDF/HTML Page 24 of 53
single page version
થવાની છે; તેમના પ્રતિમા આજે અહીં પધાર્યા છે સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જ ભાવનિક્ષેપના
જ્ઞાનપૂર્વક સ્થાપના કરે છે. સમ્યગ્જ્ઞાનપૂર્વક ભગવાનને જેણે પોતાના જ્ઞાનમાં
સ્થાપ્યા તે જીવ ભગવાનના માર્ગ માં આવ્યો.
બનારસીદાસજી કહે છે કે જેના અંતરમાં સુદ્રષ્ટિની લહેરો ઊઠી છે, મિથ્યાત્વનો
જેને નાશ થયો છે, અને જેની ભવસ્થિ્તિ થોડીક જ બાકી છે એવો જીવ
‘જિનપ્રતિમા પ્રમાણે જિનસારખી’ . અહો, જિનેન્દ્રદેવની મૂર્તિ સાક્ષાત્
જિનેન્દ્રદેવસમાન શોભે છે.
ઓળખ્યા, ને તે જ તેની સાચી સ્થાપના કરી શકે છે. ગુરુદેવ પ્રમોદથી કહે છે કે
વાહ! જે મુદ્રા જોતાં કેવળીપ્રભુનું સ્વરૂપ યાદ આવે છે, એટલે પરમાર્થે પોતાનો
સર્વજ્ઞસ્વભાવ યાદ આવે છે–એ મહોત્સવનું મંગલાચરણ છે. આવા
સર્વજ્ઞસ્વભાવને પ્રતીતમાં લેતાં સમ્યગ્દર્શનરૂપી બીજ ઉગી, તે વધીને હવે
કેવળજ્ઞાનરૂપ પૂનમ થશે જ.
દેખતાં જ મારી ભક્તિ ઊછળી જાય છે. આપને ઓળખનાર સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જ આપની
સાચી સ્તુતિ કરે છે.
બિરાજતા હોય! ધર્મીનો પ્રેમ આવા વીતરાગ ભગવાન પ્રત્યે ઝુકે છે.
PDF/HTML Page 25 of 53
single page version
ઉમંગભર્યા પ્રસંગોનો આંખે દેખ્યો અહેવાલ આપવામાં આવેલ છે.
બહારગામ આપના સંબંધીઓને પણ પત્રિકા મોકલવાની વ્યવસ્થા છે.
સૌને વાંચતાં આનંદ થાય, ને દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર પ્રત્યે ભક્તિની ઉર્મિ
જાગે તેવું લખાણ છે. કેટલાંક સુંદર ચિત્રો પણ છે. પાનાં ૧૦૦ કિંમત
સવારૂપિયો. (પોસ્ટેજ ફ્રી)
PDF/HTML Page 26 of 53
single page version
વહાલા પ્રભુજી તો ત્યારપહેલાંં ફાગણ સુદ બીજે જ પધારીને સુવર્ણપુરીમાં બિરાજયા.
પધાર્યા પછી કેવી અદ્ભુત ધર્મપ્રભાવના થઈ રહી છે! વિદેહીનાથની વાણી સોનગઢના
સંતોના જીવનમાં ગુંથાયેલી છે.... તેનાં પ્રતાપે આજે ભરતક્ષેત્રમાં આનંદમંગળ વર્તી
રહ્યા છે, ને અનેક જીવો ધર્મ પામી રહ્યાં છે.
પરદ્રવ્યના આશ્રયે બંધન કહ્યું છે. માટે પરદ્રવ્યથી ને રાગાદિથી વિરકત થઈને
ચૈતન્યમય સ્વદ્રવ્યમાં રત થવું તે જિનાગમનો સાર છે.
PDF/HTML Page 27 of 53
single page version
હાથી, સોનગઢનો રથ, વગેરેથી શોભતી આવી રથયાત્રા આ પહેલી જ હતી. સર્વત્ર
જિનેન્દ્રશાસનના જયજયકાર દેખીને આનંદ થતો હતો.
ભેદજ્ઞાનના મહિમાથી આચાર્યદેવ કહે છે કે–
સંવરને ઉત્પન્ન કરતી, પરરૂપથી જુદી (–પરદ્રવ્ય અને પરદ્રવ્યના નિમિત્તે થતા
ભાવોથી જુદી) પોતાના સમ્યક્ સ્વરૂપમાં નિશ્ચલપણે પ્રકાશતી, ચિન્મય, ઉજજવળ,
અને નિજરસ (ચૈતન્યરસ) ના ભારવાળી–અતિશયતાવાળી ભેદજ્ઞાનજ્યોતિ પ્રગટ
થાય છે, ફેલાય છે. –તે મંગળ છે.
जय सकल क्वववत्सल, निर्मलगुण – रत्ननिधे नाथ।।
રહો. વળી સમસ્ત જીવો ઉપર વાત્સલ્ય ધારણ કરનારા અને નિર્મળગુણરત્નોના
નિધાન એવા હે નાથ! આપ આ લોકમાં સદાય જયવંત રહો.
આપની સ્તુતિ કરે છે તથા આપના જપ અને ધ્યાન કરે છે તે મનુષ્ય ધન્ય છે.
PDF/HTML Page 28 of 53
single page version
જ્ઞાનરૂપી નેત્રથી આપને દેખીએ તો અમને કેટલો આનંદ થાય! તે અમે જાણી શકતા
નથી.
વિસ્તારનું વર્ણન કરે–તેના જેવું છે.
અલંકારથી એમ કહે છે કે હે નાથ! આપની ચૈતન્યશોભા પાસે સર્વાર્થસિદ્ધિ વિમાન પણ
અમને ઝાંખું લાગે છે. સર્વાર્થસિદ્ધિની શોભા આપને લીધે હતી. આપના વગરનું
સર્વાર્થસિદ્ધિ વિમાન શોભતું નથી. આમ કહીને પુણ્યના ફળ કરતાં ચૈતન્યનો મહિમા
બતાવ્યો છે.
માર્ગની વીતરાગી શાંતિનો સંદેશ આપતો જૈનધર્મ ધ્વજ ગગનમાં લહેરી ઉઠયો....
હજારો ભક્તજનો પ્રભુનો મંગલ ઉત્સવ ઉજવવા આવી પહોંચ્યા ને જિનવાણીના શ્રવણ
પછી પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતોનું પૂજન થયું.
તે જાણતો નિજાત્મને સમકિત લ્યે આનંદથી.
ભગવાનની ભવ્યપ્રતિમાનું દર્શન સાધકના
અંતરમાં અનેરી આહ્લાદ–ઉર્મિઓ જગાડે છે.
PDF/HTML Page 29 of 53
single page version
ભગવંતો આજે પ્રતિષ્ઠા–મંડપમાં પધારી રહ્યાં છે. ઠેર ઠેર હજારો સાધર્મીજનો દેવગુરુના
ગુણગાન વડે ધર્મનું મધુર વાતાવરણ ફેલાવી રહ્યા છે. અહા, ઝેર જેવા સંસારસમુદ્ર
વચ્ચે જૈનધર્મની આ મીઠી અમૃત–વીરડી દેખીને હૃદય આનંદની લાગણીઓ અનુભવે
છે. ગુરુદેવનો આ મહાન ઉપકાર છે કે જેમણે આપણને જિનેન્દ્ર ભગવંતોનો માર્ગ
આપ્યો છે. જયવંત વર્તો આ માર્ગ.... ને આ માર્ગના પ્રણેતા તીર્થંકરો! આવો સુંદરમાર્ગ
પામીને આત્મહિત સાધવાનો આ મંગલ–ઉત્સવ છે.
મંડપમાં જઈ રહ્યું છે; શરૂઆતમાં પંચપરમેષ્ઠીના માર્ગસૂચક પચરંગી ધર્મધ્વજ લહેરાઈ
રહ્યો છે, પાંચ હાથી ઉપર પાંચ પરમાગમ બિરાજી રહ્યાં છે, અજમેરના રથમાં
મહાવીરભગવાન અને સોનગઢના રથમાં સીમંધરભગવાન શોભી રહ્યાં છે. પ્રભુજી
પ્રતિષ્ઠામંડપમાં પધાર્યા. દેશભરમાંથી ઉમટી રહેલા સાતેક હજાર ભક્તજનો પ્રભુજીના
માંડવે આવીને પોતાને ધન્ય માનવા લાગ્યા, ને કહાનગુરુના મંગલ હસ્તે ધર્મધ્વજ
આકાશમાં લહેરાઈ ઉઠયો. પ્રભુ પધાર્યા ને મંડપની શોભા વધી ગઈ. (ધર્મધ્વજ
ફરકાવવાનો લાભ હિંમતનગરનાં ભાઈ શ્રી તારાચંદ પોપટલાલ કોટડિયાએ લીધો
હતો. તથા પ્રભુજીને મંડપમાં પધરાવવાનો લાભ તલોદના ભાઈ શ્રી ચંદુલાલ
કાળીદાસે લીધો હતો.)
સાંભળવા બેઠા. અધ્યાત્મનું ગંભીર વાતાવરણ ચૈતન્યની વિચરાગી શાંતિને બોલાવી
રહ્યું હતું. શાંતરસથી ભરેલી મધુર વાણી શ્રી ગુરુમુખથી વહેવા લાગી. આપ પણ એનો
નમુનો ચાખો.
PDF/HTML Page 30 of 53
single page version
મહાવિદેહક્ષેત્રમાં બિરાજે છે; ત્યાં કુંદકુંદાચાર્યદેવ પધાર્યા હતાં. તેમને શુદ્ધાત્માના
આનંદનું પ્રચુર સ્વસંવેદન હતું. આનંદનું વેદન તો સમ્યગ્દ્રષ્ટિનેય હોય છે, પણ
મુનિવરોને તો આત્મામાં લીનતાપૂર્વક ઘણું સ્વસંવેદન હોય છે. આવા આચાર્યભગવાને
સમયસાર વગેરે પરમાગમો રચીને જગતના જીવો ઉપર મોટો ઉપકાર કર્યો છે, તેમાંથી
મહામંગળરૂપ સમયસારનો સંવર અધિકાર વંચાય છે. રાગથી ભિન્ન ચૈતન્યનો અનુભવ
કેમ કરવો તે આચાર્યદેવ બતાવે છે:–
શુદ્ધાત્માનો અનુભવ કર્યો તેણે સમસ્ત જિનશાસનને જાણી લીધું. આવા આત્માને
જાણીને ભેદજ્ઞાન કરવું તે પરમાગમનો સાર છે, તે મંગળરૂપ છે. આચાર્યદેવ કહે છે કે
અહો! સવંકર્મના ક્ષયના ઉપાયભૂત આ ભેદવિજ્ઞાન અભિનંદનીય છે.
અને ચેતનનું સ્વરૂપ અત્યંત ભિન્ન છે, તેમ ક્રોધાદિ અને ચૈતન્યનું સ્વરૂપ પણ અત્યંત
ભિન્ન છે.
પાન કરવા સૌ આતુર છે... ગુરુદેવ ચૈતન્યરસ પીવડાવતાં કહે છે કે: વિદેહીનાથ
સીમંધર ભગવાન, તથા ભરતક્ષેત્રના મહાવીરભગવાન, તે સર્વજ્ઞ પરમાત્માએ
દિવ્યધ્વનિમાં જે કહ્યું તે જ સંદેશ કુંદકુંદાચાર્યદેવ જગતને સંભળાવી રહ્યા છે. (અને
આપણે પણ
PDF/HTML Page 31 of 53
single page version
સમંદતદ્રસ્વામી, ધનસેનસ્વામી, પૂજયપાદસ્વામી, અમૃતચંદ્રસ્વામી વગેરે દિગંબર
મુનિભગવંતોને પણ પદેપદે પરમ ભક્તિથી યાદ કરતા જાય છે. અહો, આ તો
આત્મરંજનની રીત છે; આત્મા કેમ રાજી થાય ને આત્મા કેમ આનંદિત થાય–એવો
માર્ગ દિગંબર સંતોએ પ્રસિદ્ધ કર્યો છે. ભગવાન! શાંત થઈને તું સમજ!
ઓળખે છે, ને તેનો દર્શનમોહ નાશ થઈને તે જરૂર સમ્યગ્દર્શન પામે છે. ને પછી
શુદ્ધોપયોગવડે રાગાદિને પણ હણીને કેવળજ્ઞાની થાય છે. અનંત તીર્થંકરો આવા
ઉપાયથી કેવળજ્ઞાન પામીને મુક્ત થયા, ને જગતના જીવોને પણ મોહક્ષય માટે તે જ
ઉપાય ઉપદેશ્યો. અહો! આવા તીર્થંકર ભગવંતોને અને તેમના માર્ગને નમસ્કાર હો.
PDF/HTML Page 32 of 53
single page version
અને રાગનું ભેદજ્ઞાન થઈને સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ જરૂર હોગી... હોગી ને હોગી!
દેખતાં જ તેનાં પ્રત્યે બહુમાનનો ભાવ ઉલ્લસી જાય છે.
દુઃુખરૂપ જાણે છે. શુભરાગ તે પણ કાંઈ શાંતિની જાત નથી, પણ ધર્મીને રાગનું વેદન
હોય જ નહિ એવું નથી.
ધર્માત્મા જ સર્વજ્ઞપરમાત્માને સાચા સ્વરૂપે ઓળખે છે.
જે રાગ–દ્વેષ વગરનું વીતરાગપણું તે જ જગતપ્રત્યેનું પરમાર્થ વાત્સલ્ય છે. હે ભગવાન!
અમારા અનંત ગુણ–રત્નોને પ્રગટ કરવા માટે આપ ખજાના છો. ચૈતન્યના અદ્ભુત
ખજાના આપે અમને બતાવ્યા છે.
પરમ ભક્તિ વર્ણવી રહ્યાં છે, ને દશેક હજાર જેટલા શ્રોતાજનો મંત્રમુગ્ધ બનીને
ભક્તિરસમાં ઝૂલી રહ્યા છે. ખરેખર, જિનેન્દ્રભક્તિનો ને આત્મકલ્યાણનો આ કોઈ
અનેરો સોનેરી અવસર આવ્યો છે.)
પ્રવચનસારમાં અલિંગ ગ્રહણના ર૦ બોલમાં તેનું અદ્ભુત વર્ણન છે.
PDF/HTML Page 33 of 53
single page version
વિયોગથી ઉત્પન્ન થયેલ દુઃખને લીધે નષ્ટ થઈ ગઈ, એમ હું શંકા (અનુમાન) કરું છું.
થઈ, તેને લીધે આ પૃથ્વી ‘વસુમતી’ થઈ.
પુત્રવતી સ્ત્રીઓ હતી તે બધાયમાં મરૂદેવીનું જ પદ સૌથી પ્રથમ થયું. (હે
વીરનાથ! આપ ત્રિશલામાતાના ગર્ભમાં પધાર્યા, તેથી ત્રિશલામાતા પણ જગતમાં
પૂજય બન્યા.)
(ટમકારરહિતપણું) તેમ જ અનેકપણું સફળ થયું. (હે ચૈતન્યદેવ! બહારનાં હજાર
નેત્રોવડે પણ તારું રૂપ દેખી શકાતું નથી; તારું રૂપ તો ચૈતન્યના અતીન્દ્રિયચક્ષુવડે જ
દેખી શકાય છે;–આવું અદ્ભુત તારું રૂપ ધર્મી જીવો જ દેખે છે.)
વગેરે સદાય તે મેરૂપર્વતની પ્રદક્ષિણા કર્યાં કરે છે. (પ્રભુ! હાલતાં–ચાલતાં અમે તો
સર્વત્ર આપનો જ મહિમા દેખીએ છીએ.... હરતાં ફરતાં પ્રગટ હરિ દેખું રે....)
મહોત્સવના પ્રારંભમાં, ફાગણ સુદ પાંચમે આનંદસૂચક એવું ‘નાંદી–વિધાન’ થયું
હતું; ‘મંગલ–કુંભ’ ભગવાનના માતા–પિતાને ત્યાંથી વાજતે ગાજતે લાવીને,
પ્રતિષ્ઠા મંડપમાં સ્થાપન કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ સૌધર્મ વગેરે ૧૬ ઈંદ્રો,
કુબેર તથા માતા–પિતાની સ્થાપના થઈ હતી. આ સ્થાપનાનો લાભ નીચેના
મુમુક્ષુઓને મળ્યો હતો–
PDF/HTML Page 34 of 53
single page version
(૧) સૌધર્મ ઈન્દ્ર: શેઠ પૂરણચંદજી ગોદીકા ... ... જયપુર
(ર) ઈશાન ઈન્દ્ર: શેઠ મનહરલાલ ધીરજલાલ
(પ) માણેકચંદજી હીરાલાલજી પાટોદી
(૮) ગાંધી મીઠાલાલ મગનલાલ ... ... ... પ્રાંતિજ
(૯) માણેકલાલજી કાલા કુચામન ... ... ... ભાવનગર
(૧૦) સકરાલાલ જગજીવનદાસ ગાંધી
(૧ર) કાંતિલાલ મફતલાલ ગાંધી ... ... ... તલોદ સ્ટેશન
(૧૩) શેઠ લક્ષ્મીચંદ કેશવજી ... ... ... ... નાઈરોબી
(૧૪) શેઠ લક્ષ્મીચંદ ભગવાનદાસ ... ... ... મુમ્બાસા
(૧પ) શેઠ ઝવેરચંદ પૂનમચંદ ... ... ... ...
પિતા તથા સર્વે ઈન્દ્ર–ઈન્દ્રાણીઓના ચિત્તમાં પ્રસન્નતા હતી. પ્રતિષ્ઠાચાર્ય
સાગરના પં. શ્રી મુન્નાલાલજી સમગોરયા હતા. તેઓ પણ આવી મહાન
ધર્મપ્રભાવના દેખીને ઉત્સાહથી બધી વિધિ કરાવતા હતા; ને ગુરુદેવની
પ્રસન્નતા તો મુમુક્ષુઓને અનેરો ઉલ્લાસ પૂરતી હતી. આચાર્ય–અનુજ્ઞા પછી
ગુરુદેવે ઉત્સવની સફળતાના મંગળ આશીષ આપ્યા. બસ, ઈન્દ્રો આવી ગયા ને
મંગળ ઉત્સવ શરૂ થઈ ગયો, ઉત્સવના પ્રારંભમાં ઈન્દ્રોએ પહેલું કામ જિનવાણી
સાંભળવાનું કર્યું.
PDF/HTML Page 35 of 53
single page version
સંવર–ધર્મની રીત છે.
સમયસાર લખી રહ્યા છે તેનું જે દ્રશ્ય છે તેમાં પણ તેઓશ્રી ‘સંવર–અધિકાર’ જ લખી
રહ્યા છે... જાણે અત્યારે તેઓશ્રી સંવર–અધિકાર સંભળાવીને ઉત્સવમાં આવેલ
ભવ્યજીવોને ભેદવિજ્ઞાન કરાવી રહ્યા હોય! એવો ભાવ તે ચિત્રપટમાંથી નીતરી રહ્યો
છે. તેના ભાવો ખોલતાં ગુરુકહાન કહે છે કે –
હોય ને બંને એક હોય તો આત્માને રાગથી ભિન્ન અનુભવી શકાય જ નહિ. પણ
રાગની સત્તાથી જુદી ચૈતન્યસત્તારૂપે આત્મા અનુભવમાં તો આવે છે. આ રીતે બંનેની
સત્તા ભિન્ન છે.
આનાથી બન તું તૃપ્ત, તુજને સુખ અહો! ઉત્તમ થશે.
છે કે અરે જીવ! આવું ભેદજ્ઞાન કરીને એકવાર ચૈતન્યનો સ્વાદ લે. ચૈતન્યસ્વભાવમાં
ઉપયોગના ઝુકાવથી સમ્યગ્દર્શન થાય છે. સમ્યગ્દર્શન પછી સાથે જે રાગ હોય તે
જ્ઞાનમાં જણાય છે, પણ જ્ઞાન સાથે તેની તન્મયતા નથી. અરે, કેવળજ્ઞાન લેવાની
તાકાત જેનામાં છે, અખંડ પ્રતાપથી શોભતી જેની પ્રભુશક્તિ છે, તેને રાગથી ભિન્નતાનું
ભેદજ્ઞાન કરવાનું કઠણ પડે – એ વાત કેમ શોભે? ચૈતન્યની શૂર–
PDF/HTML Page 36 of 53
single page version
ચૈતન્યવસ્તુને અત્યારે નહિ સમજ તો ક્્યારે સમજીશ!
સાધર્મીજનોને ચૈતન્યનો કેવો રસ છે! વિકટ પરિસ્થિતિ વચ્ચે પણ હજારો માઈલ દૂરથી
આ ચૈતન્યરસ પીવા તેઓ અહીં આવ્યા છે. નાના ગામડામાં સવગડ–અગવડના
વિચારને એકકોર મુકીને જૈનશાસનના મહોત્સવને શોભાવવા અને આત્માના શાંત
રસનું પાન કરવા આ સાધર્મીજનોનો મેળો ભરાયો છે... અત્યારના કાળમાં
જિનભક્તોનું આવું દ્રશ્ય જોવા મળવું તે લહાવો છે... ખરેખર! જૈનધર્મપ્રભાવ દેખીને
ધર્મી જીવોનું હૈયું હર્ષથી નાચી ઊઠે છે.
સત્તાનું એકત્વ–વિભક્ત સ્વરૂપ આ સમયસારમાં અમે નિજવૈભવથી દેખાડીએ છીએ, તે
તું અંદરના તારા સ્વાનુભવથી પ્રમાણ કરજે. જુઓ ભાઈ, ઉત્સવમાં પણ ખરૂં કરવાનું
તો આ જ છે. રાગના સ્થાને રાગ હો, પણ આ સમ્યગ્દર્શન અને ભેદવિજ્ઞાન કર્યાં વગર
મોક્ષનો માર્ગ હાથમાં આવે તેમ નથી. સમ્યગ્દર્શન અને ભેદજ્ઞાનવડે મોક્ષમાર્ગ પ્રગટે છે,
તે જ મોટો મંગલ મહોત્સવ છે.
૧૪૩ ગુણો) પ્રત્યે બહુમાનથી અર્ઘ ચડાવવામાં આવે છે.
મીઠાં અમૃત વેણ છે, શ્રી જિનાગમ જયવંત છે.
વિદેહીનાથની વાણી છે, એમાં ચૈતનરસની લાણી છે,
શ્રી કહાનગુરુએ જાણી છે, સૌ ભવ્યોને વ્હાલી છે.
PDF/HTML Page 37 of 53
single page version
પ્રવચન પછી પંચપરમેષ્ઠી–મંગલવિધાન પૂરું થયું. હવે પ્રભુના કલ્યાણક જોવા હજારો
ભક્તજનો આતુર બન્યા. ઉત્સવના શરૂઆતના જ દિવસે દેશભરમાંથી તેરહજાર જેટલા
ભક્તજનો આવી પહોંચ્યા હતાં; પછી તે સંખ્યા રોજરોજ વધતાં–વધતાં પંદર હજાર,
વીસહજાર ને છેવટે લગભગ પચીસ હજાર સુધી પહોંચી ગઈ હતી. વાહનવ્યવહારની
મોટી તકલીફો વચ્ચે પણ યાત્રિકોનાં ટોળેટોળા કોણ જાણે કઈ રીતે સોનગઢમાં ઉભરાઈ
રહ્યાં હતાં! જેમ જગતની ગમે તેવી પ્રતિકૂળતાઓની વચ્ચે પણ સમવસરણમાં પ્રવેશ્યા
પછી કોઈ પ્રતિકુળતા સતાવી શકતી નથી. તેમ ગમે તેવિ પ્રતિકૂળતા વચ્ચે પણ
સુવર્ણપુરીની ધર્મસભામાં પ્રવેશ્યા પછી કોઈ પ્રતિકૂળતા લક્ષમાં રહેતી ન હતી;
મુમુક્ષુઓને બસ એક જ લક્ષ રહેતું કે આપણા જૈનશાસનમાં વીરનાથ ભગવાને
બતાવેલું ચૈતન્યતત્ત્વ કેવું મજાનું છે! –તે સમજી લઈએ... ને વીરપ્રભુના પંથે ચાલીને
ભવથી પાર થઈએ, –આવી ભાવનાથી, કોઈપણ તકલીફની સામે જોયા વગર ઉત્સવમાં
ખૂબ આનંદથી સૌ ભાગ લઈ રહ્યાં હતા; ને ગુરુદેવના પ્રવચનો પણ આનંદકારી
આવતા હતા. જૈનધર્મની મંગલપ્રભાવનાનો એક ધન્ય અવસર આનંદથી ઉજવાતો
હતો.
નું દ્રશ્ય હતું, તેમાં ત્રિશલામાતા નાનકડા વર્ધમાન કુંવરને પરમ હેતથી પારણે ઝુલાવી
રહ્યાં છે, ને માતા–પુત્ર આનંદકારી વાતચીત કરે છે–તે દ્રશ્ય દેખીને સૌને પ્રસન્નતા થતી
હતી. બીજી રચનામાં કુંદકુંદસ્વામીનું પાવન દ્રશ્ય હતું; તેઓશ્રી સમયસાર શાસ્ત્ર લખી
રહ્યા છે, અને તેમના મંગલચરણનો સ્પર્શ કરતાં ભક્તોને તેઓ આશીર્વાદપૂર્વક શાસ્ત્ર
સંભળાવે છે–એ દ્રશ્યની રચના ઘણી ભક્તિપ્રેરક હતી. પૂ. ગુરુદેવ પણ આ રચનાઓ
જોવા પધાર્યા હતા, ને કુંદકુંદસ્વામીના સોનેરી ચરણોનો સ્પર્શ કરીને તેનું ઉદ્ઘાટન કર્યું
હતું. સોનેરી ચરણોને સ્પર્શ કરતાં જ કુંદકુંદપ્રભુના શ્રીમુખથી સમયસાર ૩૧ મી ગાથા
(જે ગુરુદેવને અત્યંત પ્રિય છે તે) સંભળાણી હતી. –જાણે કુંદકુંદપ્રભુના સર્વાંગેથી
(હોઠહાલ્યા વગર) દિવ્યધ્વનિ છ છૂટતી હતી. ત્યારપછી, ત્રિશલામાતા વીરકુંવરને
પારણિયે ઝુલાવી રહ્યાં છે–તે દ્રશ્ય પણ ગુરુદેવે નીહાળ્યું હતું. રોજ હજારો પ્રેક્ષકોની
PDF/HTML Page 38 of 53
single page version
નીહાળી હતી. શેઠ શાંતિપ્રસાદજી શાહુ, મુ. શ્રી રામજીભાઈ, પ્રમુખ શ્રી નવનીતભાઈ
વગેરેએ પણ આ રચના દેખીને ખૂબ પ્રસન્નતા વ્યક્ત કરી હતી.
હતી. સમવસરણમાં કરોડો–અબજો જીવો આવે છે છતાં કેવી અદ્ભુત શાંતિ હોય છે! તો
અહીં પણ એનો જ નમુનો છે ને!
દિવસના ભાવવાહી નાટકો દ્વારા કુંદકુંદસ્વામીનો મહિમા, વૈરાગ્યભાવનાઓ, તથા
પરમાગમનો મહિમા વગેરે દ્રશ્યો જોઈને ગુરુદેવ અને હજારો ભક્તજનો ગદગદિત થઈ
ગયા હતાં. રાત્રે વિદ્ધાનો દ્વારા શાસ્ત્રસભા થઈ હતી.
પહોચ્યું. અષ્ટાહનિકાના દિવસો મંગળ ગણાય છે. સવારે દર્શન–પૂજન અને પ્રવચન
પછી યાગમંડલવિધાન દ્વારા પંચપરમેષ્ઠીભગવંતો તેમજ જિનધર્મ, જિનવાણી,
જિનચૈત્કય અને જિનાલય–એ નવદેવોનું ઈન્દ્રોએ પૂજન કર્યું હતું. બપોરે પ્રવચન પછી
જલયાત્રાનું જુલુસ નીકળ્યું હતું.
મહાવીરપ્રભુનો જીવ પણ દેવપર્યાયમાં વિરાજમાન હતો; ને તેમની સાથે પણ દેવો
તત્ત્વચર્ચા કરતા હતા. ઈન્દ્રોની આ ચર્ચા કેવી મજાની હતી! તે આપ આવતા અંકમાં
વાંચશો.
ત્રિશલાદેવી પણ રાજસભાને શોભાવી રહ્યાં છે; વીસ હજાર જેટલા સભાજનો
રાજસભાની આનંદકારી ચર્ચા સાંભળી રહ્યાં છે. (રાજસભાની આ ચર્ચા આપ આવતા
અંકમાં વાંચશો.)
PDF/HTML Page 39 of 53
single page version
ક્્યાં દોડયા જાય છે! અહો! અહો! અહીં તો મહાવીર તીર્થંકરનો અવતાર થયો છે....
તેમના જન્મોત્સવ માટે દેવો આવ્યા છે, ને મધ્યલોક આખોય પ્રભુના જન્મોત્સવના
હર્ષાનંદથી ખળભળી ઊઠ્યો છે. !
મહિમાની તો શી વાત! આમ આનંદોત્સવપૂર્વક હજારો ભવ્યજીવો પ્રભુના
જન્મોત્સવમાં ભાગ લઈ રહ્યાં છે. પ્રભુના જન્મોત્સવની ખબર પડતાં વીસહજારથી
વધુ ભવ્યજીવો સુવર્ણપુરીમાં ઉમટી રહ્યાં છે. નાની નગરીમાં મોટો ઉત્સવ થઈ રહ્યો છે.
સ્વર્ગે થી ઈન્દ્રો ઊતરી પડ્યા છે. પાંચ હાથી, પંચપરમેષ્ઠીની ભક્તિની મસ્તીથી ડોલી
રહ્યાં છે; “ભગવાનની સવારી મારા ઉપર ” એવા મહાન ગૌરવથી પેલો હાથી એવો
મસ્તાન બની ગયો છે.... કે બસ! મારા ઉપર તીર્થંકર ભગવાન બેઠા એટલે હું પણ
જરૂર મોક્ષ પામીશ! બે રથ અને ઐરાવત કહે છે કે અમે ભલે અચેતન છીએ તો પણ
ભગવાનના માર્ગમાં ચાલી રહ્યા છીએ ને ભગવાનના માર્ગની શોભા વધારીએ છીએ.
અરે, અચેતનરથને પણ જિનમાર્ગનું આવું ગૌરવ! તો પછી ચેતનવંતા ભવ્યજીવની
તો શી વાત?
પ્રભો! તારો આત્મા રાગથી ભિન્ન છે, પણ તારી જ્ઞાન–આનંદમય દશાથી તારો
PDF/HTML Page 40 of 53
single page version
અનુભૂતિમાં રહેતા નથી.
આનંદ છવાઈ ગયો છે. શચીદેવી તો બાલ–તીર્થંકરને તેડીને ખુશખુશાલ છે.... વાહ
પ્રભુ! તમને ગોદમાં લેવાથી તો મને મોક્ષનો સિક્કો મલી ગયો. ઈંદ્રમહારાજ પણ
બાલતીર્થંકરને દેખીને એવા આનંદિત થયા કે એકસાથે હજાર નેત્રથી પ્રભુને નીહાળવા
લાગ્યા... તોય તૃપ્તિ ન થઈ એટલે થાકીને ભગવાનને કહ્યું: હે દેવ! આ હજાર નેત્રોથી
આપનું સાચું રૂપ નહીં દેખાય, આપનું સાચું રૂપ તો અતીન્દ્રિયજ્ઞાનચક્ષુ વડે જ દેખાય
તેવું છે.
હવેના અંકમાં વાંચશો.