Atmadharma magazine - Ank 281
(Year 24 - Vir Nirvana Samvat 2493, A.D. 1967).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 3

PDF/HTML Page 21 of 53
single page version

background image
: ૧૮ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૩
એ પ્રમાણે બ્રહ્મર્ષિ–દેવો વડે જેમની સ્તુતિ કરવામાં આવી તે ભગવાન ઋષભદેવે
દીક્ષા ધારણ કરવામાં પોતાની બુદ્ધિ દ્રઢ કરી. કૃતાર્થ થયેલા લોકાંતિક દેવો હંસોની જેમ
આકાશમાર્ગને પ્રકાશિત કરતા કરતા પોતાના સ્વર્ગમાં ચાલ્યા ગયા. તે જ વખતે
આસન ડોલવાથી ઈન્દ્ર વગેરે દેવોએ ભગવાનના તપકલ્યાણકનો અવસર જાણ્યો ને સૌ
તે ઉત્સવ કરવા અયોધ્યાનગરીમાં આવી પહોંચ્યા. ને ક્ષીરસમુદ્રના જળથી ભગવાનનો
મહાઅભિષેક કર્યો. ભગવાન ઋષભદેવે ભારતવર્ષના સામ્રાજ્ય પર ભરતનો અભિષેક
કર્યો ને બાહુબલીને યુવરાજપદ આપ્યું.
એક તરફ તો ભગવાનનો દીક્ષામહોત્સવ ને બીજી તરફ ભરતના
રાજ્યાભિષેકનો ઉત્સવ,–એક સાથે આવા બે મહાન ઉત્સવોથી પૃથ્વીલોક અને સ્વર્ગલોક
બંને હર્ષવિભોર બન્યા હતા. એકકોર તો ભગવાન કમ્મર કસીને રાજપાટ ત્યાગી
તપસામ્રાજ્ય માટે કટિબદ્ધ થયા હતા ને બીજી તરફ બંને રાજકુમારોને પૃથ્વીનું રાજ્ય
સોંપાતું હતું. એક તરફ તો દેવો ભગવાનના વનગમન માટે પાલખી તૈયાર કરતા હતા,
બીજી તરફ કારીગરો ભરતના અભિષેક માટે મંડપ અને મહેલ બનાવતા હતા; એક
તરફ તો ઈન્દ્રાણી રંગબેરંગી રત્નોના ચોક પૂરતી હતી, બીજી તરફ યશસ્વતી અને
સુનંદાદેવી આનંદપૂર્વક રંગાવલીની રચના કરતી હતી. દિગ્કુમારીદેવીઓ મંગળદ્રવ્યો
લઈને ઊભી હતી..ચારેકોર પડઘમ વગેરે મંગલ વાજાંના ઘમકાર થઈ રહ્યા હતા. આ
રીતે કરોડો દેવો ને કરોડો મનુષ્યો એકસાથે બે ઉત્સવ ઉજવી રહ્યા હતા.
અયોધ્યાનગરીમાં ચારેકોર આનંદ–આનંદ ફેલાઈ ગયો હતો. બે પુત્રોને રાજ્યભાર
સોંપીને, તથા બાકીના ૯૯ પુત્રોને પણ રાજ્યનો અમુક ભાગ આપીને, દીક્ષા માટે
ભગવાન એકદમ નીરાકુળ થઈ ગયા હતા; સંસાર સંબંધી કોઈ ચિન્તા તેમને રહી ન
હતી.
નાભિરાજા વગેરે પરિવારની વિદાય લઈને, ઈન્દ્રે રચેલી સુદર્શન નામની સુંદર
પાલખી ઉપર ભગવાન જ્યારે આરૂઢ થયા, ત્યારે અત્યંત આદરપૂર્વક ઈન્દ્રે તેમને
પોતાના હાથનો સહારો આપ્યો હતો. ભગવાન ઋષભદેવ પહેલાં તો પરમ વિશુદ્ધતા પર
આરૂઢ થયા હતા ને પછી પાલખી પર આરૂઢ થયા હતા, તેથી તે સમયે ભગવાન એવા
લાગતા હતા – જાણે કે ગુણસ્થાનોની શ્રેણી ચડવાનો જ અભ્યાસ કરતા હોય.
ભક્તિપૂર્વક ભગવાનની પાલખી લઈને પ્રથમ તો રાજાઓ સાત પગલાં ચાલ્યા, પછી
વિદ્યાધરો આકાશમાર્ગે સાત પગલાં ચાલ્યા, ને ત્યારબાદ દેવો અત્યંત હર્ષપૂર્વક

PDF/HTML Page 22 of 53
single page version

background image
: ફાગણ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૧૯ :
ખભે પાલખી લઈને શીઘ્ર આકાશમાં ચાલ્યા. અહા, ભગવાનના મહિમાની શી વાત! કે
એ પ્રસંગે દેવોના અધિપતિ ઈન્દ્રે પોતે પણ ભગવાનની પાલખી ખભે લીધી હતી.
ભગવાન પાલખીમાં આરૂઢ થયા તે વખતે ઈન્દ્રના કરોડો દુદુંભી વાજાં વાગતા હતા.
અદ્ભુત વૈભવથી શોભતા ભગવાન ઋષભદેવ આખા જગતને આનંદિત કરતા થકા
અયોધ્યાપુરીની બહાર નીકળ્‌યા...તે વખતે વૈરાગ્ય ભરેલા તેમના નેત્રોની ચેષ્ટા અત્યંત
પ્રશાંત હતી; અસંગ–વૈરાગ્યદશાને શોભે એવી તેમના અંગ–ઉપાંગની ચેષ્ટા હતી.
ભગવાન આ શું કરી રહ્યા છે ને દીક્ષા એટલે શું? તેના અજાણ પ્રજાજનો
ભગવાનને પ્રાર્થના કરતા હતા કે–હે દેવ! આપ આપનું કાર્ય પૂર્ણ કરીને વેલાવેલા
અમને દર્શન દેવા પધારજો. પ્રભો, આપ મહા ઉપકારી છો, હવે અમને છોડીને બીજા
કોનો ઉપકાર કરવા આપ જઈ રહ્યા છો?
નગરજનો એકબીજા સાથે વાત કરતા હતા કે આ દેવો ભગવાનને પાલખીમાં
ક્યાંક દૂરદૂર લઈ જાય છે, પરંતુ શા માટે લઈ જાય છે તે આપણે જાણતાં નથી; કદાચ
ભગવાનની એવી જ કોઈ ક્રીડા હોય! અથવા, પહેલાં તેમનો જન્મોત્સવ કરવા માટે
ઈન્દ્રો તેમને મેરુ ઉપર લઈ ગયા હતા ને પાછા આવ્યા હતા,–એવો જ કોઈ પ્રસંગ ફરીને
આપણા મહાભાગ્યથી બનતો હોય!–તો તે કોઈ દુઃખની વાત નથી. અહા, ભગવાનના
પુણ્ય કોઈ મહાન, વચનાતીત છે. આવા આશ્ચર્યકારી દ્રશ્યો અમે કદી જોયા નથી.
ભગવાન જ્યારથી આ પૃથ્વી ઉપર અવતર્યા છે ત્યારથી અવારનવાર દેવોનું આગમન
થયા જ કરે છે.
ભગવાન હવે સંસારથી અત્યંત વિરક્ત થઈને, રાજવૈભવને તરણાં સમાન માની
રહ્યા છે. મસ્ત હાથીની માફક સ્વતંત્રતાનું સુખ પ્રાપ્ત કરવા માટે ભગવાન હવે વનમાં
પ્રવેશ કરી રહ્યા છે. ભગવાનની આ યાત્રા તેમને સુખ દેનારી છે. તેઓ વનમાં રહેશે તો
પણ સુખ તેમને સ્વાધીન છે. ભગવાનનો જય હો...ભગવાન વિજય પામો...ને ફરી
વહેલા પધારીને અમારી રક્ષા કરો. આ રીતે દીક્ષા પ્રસંગના જાણકાર તેમજ અજાણ બધા
લોકો ભગવાનની સ્તુતિ કરતા હતા. તથા મહાત્મા ભરત સોનું હાથી ઘોડા વગેરેનું
મહાન દાન દેતા હતા. યશસ્વતી, સુનંદા વગેરે સ્ત્રીઓ તથા મંત્રીગણ ભગવાનની
પાછળ પાછળ જતા હતા ને તેમની આંખમાંથી આંસુ વહેતા હતા. મહારાજા નાભિરાજ
તથા માતાજી મરુદેવી પણ

PDF/HTML Page 23 of 53
single page version

background image
: ૨૦ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૩
સેંકડો રાજાઓ સાથે ભગવાનના તપકલ્યાણકનો ઉત્સવ જોવા માટે પાછળ–પાછળ જઈ
રહ્યા હતા. સમ્રાટ ભરત અને તેના ભાઈઓ પણ મોટી વિભૂતિ લઈને ભગવાનની
પાછળ જતા હતા. ભગવાન આકાશમાં એટલે ઊંચે ગમન કરતા હતા કે જ્યાંથી લોકો
તેમને બરાબર જોઈ શકે.
અયોધ્યાથી થોડે દૂર સિદ્ધાર્થક નામના વનમાં આવીને એક પવિત્ર શિલા ઉપર
પ્રભુ બિરાજ્યા. ચન્દ્રકાન્તમણિની એ શિલા એવી શોભતી હતી–જાણે કે સિદ્ધશિલા જ
દીક્ષાકલ્યાણક જોવા માટે નીચે ઊતરી હોય! એના પર આશ્ચર્યકારી મંડપ અને રત્નોની
રંગોળી હતી. એ શિલા જોતાં, જન્માભિષેક વખતની પાંડુકશિલાની શોભા ભગવાનને
યાદ આવી. ભગવાન જગતના બંધુ હોવા છતાં સ્નેહબંધનથી રહિત હતા. દીક્ષા પહેલાં
ભગવાને દેવ–મનુષ્યોની સભાને યોગ્ય ઉપદેશવડે સંબોધીને પ્રસન્ન કરી. અને દીક્ષા
માટે પહેલાં જો કે બંધુવર્ગને પૂછ્યું હતું, તોપણ અત્યારે ફરીને ગંભીરવાણીથી પૂછીને
સંમતિ લીધી.
કોલાહલ દૂર થયો ને એકદમ શાન્તિ પ્રસરી ગઈ,
ત્યારે ગંભીર મંગલનાદ સાથે ભગવાને અન્તરંગ અને
બહિરંગ પરિગ્રહ છોડી દીધો. આત્માની, દેવોની અને
સિદ્ધોની સાક્ષીપૂર્વક સમસ્ત પરિગ્રહ છોડીને ભગવાન
મુનિ થયા, પૂર્વદિશાસન્મુખ પદ્માસન લગાવી,
સિદ્ધપરમેષ્ઠીને નમસ્કાર કરીને, પંચમુષ્ઠિથી કેશલોચ
કર્યો. દિગંબર રૂપધારક ભગવાન જિનદીક્ષા લઈને સમસ્ત
પાપોથી વિરક્ત થયા ને સમભાવરૂપ ચારિત્ર (સામાયિક) ધારણ કર્યું. જે તિથિએ
જન્મ્યા તે જ તિથિએ, ફાગણ વદ નવમીની સાંજે ભગવાને મુનિદશા ધારણ કરી.
ભરતક્ષેત્રના આદ્યમુનિરાજ એવા શ્રી ઋષભમુનિરાજને નમસ્કાર હો.
બાહ્યપ્રવૃત્તિ વડે તારી અધિકતા નથી,
તું જેટલો અંદર સમા, તેટલી તારી અધિકતા છે.

PDF/HTML Page 24 of 53
single page version

background image
: ફાગણ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૨૧ :
હિંમતનગરમાં સંવરધર્મ
હિંમતનગર (ગુજરાત) માં પંચકલ્યાણક–પ્રતિષ્ઠામહોત્સવ નિમિત્તે
પૂ. ગુરુદેવ આઠ દિવસ (માહ સુ. ૪ થી ૧૧) પધાર્યા હતા; તે દરમિયાન
આ આત્મા અસંખ્યપ્રદેશી ઉપયોગસ્વરૂપ વસ્તુ છે. રાગાદિ પરભાવો તે ખરેખર
આત્માના ચૈતન્યક્ષેત્રનો પાક નથી; ચૈતન્યક્ષેત્રમાં તો જ્ઞાનના ને આનંદના પાક પાકે
એવો એનો સ્વભાવ છે. આવા આત્માને જેણે જાણ્યો તેને અનંત ભવનું મૂળ એક
ક્ષણમાં છેદાઈ ગયું.
પ્રભુ, આત્માનું હિત કરવા માટે આ ઊંચો અવસર છે. વિકારનો જેમાં સ્પર્શ
નથી–એવો જે ભૂતાર્થ આત્મસ્વભાવ ઉપયોગસ્વરૂપ છે, તે જ ધર્મીને ધ્યાનનું ધ્યેય છે,
સમ્યગ્દ્રષ્ટિનું ધ્યાન ખાલી હોય નહીં; એના ધ્યાનમાં આનંદના તરંગ ઉલ્લસે છે. તારે
આત્માને ધ્યાનમાં લેવો હોય તો અચ્છિન્નપણે રાગથી ભિન્ન ઉપયોગની ભાવના કર.
ભેદજ્ઞાનની અચ્છિન્ન ભાવના વડે શુદ્ધાત્માનું ધ્યાન અને સંવર થાય છે. –એનું નામ ધર્મ છે.
રાગની ભાવના કરે તેને તો આસ્રવની ભાવના છે; તે તો રાગની રુચિમાં અટકે
છે; એટલે રાગ અને જ્ઞાનનું ભેદજ્ઞાન નહિ હોવાથી તે બંધાય છે. રાગ અને જ્ઞાનની
અત્યંત ભિન્નતાની ભાવના વડે ભેદજ્ઞાન કરવું, તે ભેદજ્ઞાન જ સિદ્ધિનો ઉપાય છે.
ભાઈ, આવું ભેદજ્ઞાન નિરંતર ભાવવા યોગ્ય છે; આ મનુષ્ય અવતારમાં ને આવા
સત્સમાગમમાં અપૂર્વ ભેદજ્ઞાનનો અવસર તને મળ્‌યો છે. તેથી કહે છે કે અરે! આવો
અવસર આવ્યો છે તો–
હે આત્મા! તું ચૂકીશ મા!
વાલીડા મારા! તું ચૂકીશ મા!
આ અવસર તું ચૂકીશ મા!
સાથીડા મારા તું ચૂકીશ મા!
આવો મોંઘો અવસર અનંતકાળે મળ્‌યો છે, તેમાં આત્માના ભવનો અંત કેમ
આવે ને મોક્ષસુખ કેમ પ્રગટે–એવો ઉપાય કરજે.
ભગવાન પાર્શ્વનાથ પ્રભુએ આવો આત્મા સાધ્યો ને તીર્થંકર થઈને આવો
ઉપયોગસ્વરૂપ આત્મા જગતને દેખાડ્યો. તેનું જ્ઞાન કરવું તે સંવરધર્મ છે.

PDF/HTML Page 25 of 53
single page version

background image
: ૨૨ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૩
‘ભાવ–નગર’ માં મંગલ પ્રવચન
જ્ઞાન–આનંદ વગેરે શુદ્ધ ચૈતન્ય ‘ભાવ’ થી ભરેલા
નગરમાં વસવું–તે મંગળ છે.
– –
ભાવનગરના મંગલ પ્રવચનમાં ‘ભાવનગર’ નો અર્થ સમજાવતાં પૂ. ગુરુદેવે
કહ્યું કે ‘ભાવ’ એટલે જ્ઞાન–આનંદ વગેરે અનંત સ્વભાવોથી ભરેલો આત્મા, તેનું જ્ઞાન
કરીને તેમાં વસે એટલે કે જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ આત્માનું ભાન કરે તે ‘ભાવ–નગર’ માં
આવ્યો, બાકી તો બધા ભાનવગરના છે. ‘નગર’ તેને કહેવાય કે જેમાં કાંઈ કર ન હોય
(ન કર) કાંઈ ઊપાધિ ન હોય, પર ભાવનો બોજો ન હોય; આવા શુદ્ધ ચૈતન્યભાવથી
ભરેલું જે નગર, એવા ‘ભાવનગર’ ને ઓળખવું, ને રાગથી ભિન્ન થઈને તેમાં વસવું
તે મંગળ છે. તે મમ્–ગલ એટલે મમતારૂપી પાપને ગાળનાર છે ને ‘મંગલ’ એટલે
સુખને લાવનાર છે તેથી તે ‘ભાવ’ ને મંગળ કહે છે. મંગળ કહો કે ધર્મ કહો, કેમ કે ધર્મ
તે જ જગતમાં ઉત્કૃષ્ટ મંગળ છે. આવો મંગળભાવ પ્રગટ કરવા માટે આત્માનું સ્વરૂપ
ઓળખવું જોઈએ. તે કઈ રીતે ઓળખાય? એટલે કે શાસ્ત્રભાષામાં જેને ભેદજ્ઞાન
અથવા આત્મઅનુભવ કહે છે–તે કેમ થાય? તેની આ વાત છે.
આ આત્મા દેહથી જુદું અરૂપી તત્ત્વ છે, તે જ્ઞાનસ્વરૂપ છે. જેમ લીંડીપીપરમાં
૬૪ પહોરી તીખાશ ભરેલી છે, તેમ દરેક આત્મામાં સર્વજ્ઞ થવાની ને પૂર્ણ આનંદ પ્રગટ
કરવાની તાકાત શક્તિરૂપે ભરેલી છે, પણ પોતે પોતાની શક્તિને, પોતાની પ્રભુતાને
ભૂલીને રાગદ્વેષાદિ પરભાવોને જ નિજસ્વરૂપ માની રહ્યો છે, તેથી તે અજ્ઞાનભાવથી
સંસારની ચારગતિમાં ભ્રમણ કરી રહ્યો છે, પણ આત્મા દેહથી પાર રાગથી પાર, શુદ્ધ
ચૈતન્યસત્તાથી ભરપૂર છે. –એ જ મારું સ્વરૂપ છે. પુણ્યના શુભ, કે પાપના અશુભ
એવા જે કોઈ રાગભાવો થાય તેનાથી જ્ઞાનતત્ત્વ જુદું છે, તે જ્ઞાનતત્ત્વને રાગથી ભિન્ન
અનુભવતાં ભેદજ્ઞાનરૂપ ધર્મ થાય છે ને ભાવ–નગર એવું જે આત્માનું શુદ્ધસ્વરૂપ તેમાં
આત્મા પ્રવેશે છે ને આનંદના ભાવને અનુભવે છે.

PDF/HTML Page 26 of 53
single page version

background image
: ફાગણ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૨૩ :
જીવને નથી કંઈ ધ્રુવ; ધ્રુવ ઉપયોગ–આત્મક જીવ છે
માહ સુદ દસમે જીપઅકસ્માતમાં ઈંદોરના બે ભાઈઓના સ્વર્ગવાસની
અરે, આ જીવન તો અનિત્ય છે–ક્ષણભંગુર છે; કઈ ક્ષણે એનો વિયોગ થશે!
–એ ગવાનના જ્ઞાનમાં ભાસ્યું છે, તેને ફેરવવા કોઈ સમર્થ નથી. સૂરજ ઊગે છે
તે અસ્ત થાય છે; તેમ જન્મ તે મરણ સહિત જ છે. જુઓને, આજે જ
ક્ષણભંગુરતાનો બનાવ બની ગયો. અનિત્ય સંસારમાં જીવને કોઈ શરણ નથી,
ઉપયોગસ્વરૂપ એનો પોતાનો ધ્રુવ આત્મા જ એનું શરણ છે. આયુષ્ય પૂરું થાય
ત્યાં ઈન્દ્રનો દેહ પણ ક્ષણમાં છૂટી જાય છે; ૮૪૦૦૦ અંગરક્ષક દેવોની ટૂકડી પણ
એના મરણને રોકી શકતી નથી. શરણ તો જ્ઞાન છે, તે જ્ઞાનમાં મરણ નથી,
જ્ઞાનમાં અકસ્માત નથી. આવા જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માને ઓળખ ભાઈ! તારું તો
જ્ઞાન છે. શરીર તારું નથી. રાગ પણ તારું સ્થાયી ટકતું સ્વરૂપ નથી, તેને ટકાવી
રાખવા માંગે–તે ટકી શકે નહિ. જ્ઞાનના સ્વાનુભવ વડે જ્ઞાની પર દ્રવ્યના હર્ષ–
શોકને છોડે છે, જગતના પદાર્થોના દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ–ભાવ કેવળજ્ઞાનમાં જણાય
છે, કેવળજ્ઞાનની આણને કોઈ લોપી શકતું નથી, –આવી જગતની રાજનીતિ છે.
પાણીમાં ઊઠેલો પરપોટો શું કાયમ રહેશે? નહીં. –તેમ આ વિકાર અને શરીરાદિ
સંયોગ તે તો પરપોટા જેવા છે, તે ક્ષણિક છે, તેમાં જીવનું સાચું જીવન નથી.
પારસ–ભગવાનને આજે કેવળજ્ઞાન થયું, તે જ આત્માનું ખરૂં જીવન છે. શાંત–
વીતરાગ સ્વરૂપ આત્મા જ આ જગતમાં સાર છે, બાકી તો બધુંય અસાર–અસાર
છે. બાપુ! સર્વજ્ઞદેવે તારો આત્મવૈભવ ખુલ્લો મૂક્્યો, તે આત્મવૈભવને તું જાણ.
બાકી તો જગતમાં બધું અસાર છે. બ્રહ્મદત્ત ચક્રવર્તી મરીને બીજી ક્ષણે સાતમી
નરકે ગયો, ત્યાં મહા દુઃખ પામે છે, તેને ચક્રવર્તીનો વૈભવ નરકે જતાં રોકી ન
શક્્યો, શરણ તો પોતાનો આત્મવૈભવ છે, અનંતગુણરૂપ આત્મવૈભવ તે જ
પોતાનો સાચો વૈભવ છે. આમ જાણી જગત પ્રત્યે વૈરાગ કરીને આત્માનું સ્વરૂપ
ચિંતવવું જોઈએ. તો શોક રહે નહીં, ને આત્માનું કલ્યાણ થાય.

PDF/HTML Page 27 of 53
single page version

background image
: ૨૪ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૩
આબુનગરીમાં ગુરુદેવ સમજાવે છે–
મનુષ્યજીવનની મહત્તા
તા. ૨૭–૨–૬૭ ના રોજ આબુશહેરના ટાઉનહોલમાં
ભાઈ, આવો મનુષ્યદેહ મળ્‌યો છે, જ્ઞાનીઓ આ મનુષ્યભવને બીજા બધા કરતાં
ઉત્તમ કહે છે. –તેને ઉત્તમ કહેવાનું કારણ એ છે કે ધર્મનું સાધન મુખ્યપણે આ
મનુષ્યદેહમાં જ થાય છે. જો કે મનુષ્યોમાં કાંઈ બધાય મનુષ્યો ધર્મનું સાધન કરતા
નથી, પણ જેઓ વિવેક–બુદ્ધિવાળો છે, સત્ય–અસત્યનો વિવેક કરીને સમજે છે, ને
દેહાદિથી ભિન્ન ચૈતન્ય તત્ત્વને જાણે છે તે જ મનુષ્યો ધર્મને સાધે છે. બાકી તો મનુષ્યનું
શરીર અનંતવાર મળી ચૂક્યું, પર દેહથી ભિન્ન આત્માને ન જાણ્યો તો તેને ખરેખર
જ્ઞાનીઓ ‘મનુષ્ય’ નથી કહેતા, એ તો
मनुष्यरूपेण मृगाः चरन्ति।’ मन्यते ते
मनुष्याः એટલે કે જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ સિદ્ધસમાન આત્મા શું ચીજ છે તેને જે માને–જાણે–
અનુભવે તે સાચો માનવ છે.’ તેણે મનુષ્યપણાને સફળ કર્યું છે.
આચાર્યદેવ ઊંઘતા જીવોને જગાડીને કહે છે કે અરે જીવો! આત્મા તો સુખનું
ધામ છે; આ દેહ કે રાગ–તેમાં તમારું પદ ખરેખર નથી, તમારું પદ તો ચૈતન્યમય છે,
આનંદમય છે; તારા આવા પદનું મનન તો કર. આ મનુષ્યપણું પામીને તારા
ચૈતન્યપદમાં આવી જા, બહારમાં સુખ માનીને બહારમાં ભટકે છે, તેને બદલે અંતરમાં
તારા ચૈતન્યપદમાં આવી જા. નિજપદને ભૂલીને તું પર પદને પોતાનું માની રહ્યો છે ને
તેમાં સૂતો છે, તેને બદલે હે જીવ! તું આ સ્થિર ચૈતન્યપદ તરફ આવ! તું જાગ, ને
તારા શુદ્ધ ચૈતન્યપદને સંભાળ. –તારું એ પદ મહા આનંદમય છે. આવા તારા સ્વઘરમાં
તું કદી આવ્યો નથી. માટે હવે તો તેને ઓળખીને નિજપદરૂપી સ્વઘરમાં આવ.
આવા નિજપદને સંભાળીને તેની શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–રમણતા વડે ધર્મની સાધના
કરવી–તેમાં જ આ મનુષ્યભવની મહત્તા છે. અને મનુષ્યપણું પામીને પણ જો આત્માની
દરકાર ન કરી, ધર્મની સાધના ન કરી. તો એ મનુષ્યભવની શી કિંમત! પશુમાં ને એમાં
શો ફેર? માટે જ્ઞાનીઓ કહે છે કે હે ભાઈ! આવું મોંઘું મનુષ્યપણું મળ્‌યું છે તો તેમાં હવે
આત્માનું સ્વરૂપ વિચારજે, ને આત્માનું કલ્યાણ કેમ થાય–તેવો ઉદ્યમ કરજે. –એમાં જ
મનુષ્યપણાની સફળતા છે.

PDF/HTML Page 28 of 53
single page version

background image
: ફાગણ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૨પ :
ગુરુદેવની સાથે સાથે
સોનગઢ થી...........................જયપુર
જસદણમાં વેદીપ્રતિષ્ઠા, આંકડિયા તથા હિંમતનગરમાં પંચકલ્યાણક પ્રતિષ્ઠાના
મંગલકાર્યો કરીને ગુરુદેવ માહ સુદ ૧૨ના રોજ સોનગઢ પધાર્યા...ને સોનગઢની
શાંતિની સુગંધ લઈને બીજે દિવસે જયપુર–પ્રતિષ્ઠા ને સમ્મેદશિખરજી તીર્થની યાત્રા
માટે મંગલ પ્રસ્થાન કર્યું. (તા. ૨૨ ફેબ્રુઆરી) સવારમાં ‘ભાવનગર માં પ્રવેશ કર્યો,
ભક્તોએ ભાવભીનું સ્વાગત કર્યું. ભાવનગરના મંગલપ્રવચનમાં ગુરુદેવે કહ્યું કે
આત્માના નિર્મળ ભાવોરૂપી જે નગરી, તેમાં પ્રવેશ કરવો તે મંગળ છે; ને એવા
ચૈતન્યભાવની જેને ખબર નથી તે તો ભાન વગરના છે. ભાવનગરમાં દિગંબર
જિનમંદિર પ્રાચીન છે, ત્યાં દર્શન–પૂજન કર્યા. તેમજ મંડપમાં (દશાશ્રીમાળીના વંડામાં)
પણ સોનગઢથી સીમંધરપ્રભુજીને લાવીને બિરાજમાન કર્યા હતા. તેમની સન્મુખ દર્શન–
પૂજન–ભક્તિ થતા હતા, તથા રત્નત્રય–પૂજન પણ થયું હતું. સોનગઢના સીમંધરનાથની
પૂજા વખતે એમ થતું કે, ભક્તોના હૃદયના ભગવાન તો ભક્તોની સાથે જ હોય ને!
(આ સીમંધરપ્રભુની પ્રતિમા પૂ. બેનશ્રી–બેન તરફથી પ્રતિષ્ઠિત થયેલ છે.) અહીં સં.
૧૯૮૬ માં (એટલે ૩૭ વર્ષ પહેલાં) ગુરુદેવ પધારેલા, તે વખતના કેટલાય સંસ્મરણો
ગુરુદેવ તાજા કરતા હતા; તેમાં ખાસ કરીને પહેલવહેલા એક દિગંબર સાધુને જોવાનો
પ્રસંગ અહીં બનેલો; તથા તે વખતે ગુરુદેવના પ્રવચનો સાંભળીને, પૂ. શ્રી ચંપાબેન
(જેઓ તે વખતે માત્ર ૧૬–૧૭ વર્ષના હતા) તેઓ ઘરે જઈને તે પ્રવચનો લખી લેતા,
ને ગુરુદેવે તે બેનને પહેલવહેલાં અહીં જોયા, જોતાં જ તેમને લાગ્યું કે આ બેન કોઈ
અલૌકિક લાગે છે! –આ પ્રસંગને ગુરુદેવ ઘણીવાર ખૂબ ભાવપૂર્વક યાદ કરે છે. ને
ગુરુદેવનો ૩૭ વર્ષ પહેલાંનો તે આભાસ પૂ. બેનશ્રી ચંપાબેને સંપૂર્ણ સત્ય સિદ્ધ કર્યો છે.
આવા તો બીજા ઘણાય પવિત્ર સ્મરણો ગુરુદેવને જાગતા હતા. –એ ભાવનગરની
વિશેષતા છે.
ભાવનગરના પ્રવચનમાં બે હજાર જેટલા ભાઈ–બેનો પ્રેમથી ભાગ લેતા હતા,
ને પ્રવચન સાંભળીને પ્રસન્ન થતા હતા. ભાવનગરનું દૈનિકપત્ર ‘સૌરાષ્ટ્ર સમાચાર’
ગુરુદેવના પ્રવચનનો સાર હંમેશ પ્રગટ કરતું હતું. શેઠશ્રી વૃજલાલભાઈએ ગુરુદેવ

PDF/HTML Page 29 of 53
single page version

background image
: ૨૬ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૩
પ્રત્યે ખૂબ ભાવભીના ઉદ્ગારો વ્યક્ત કર્યા અને જનતાને ખાસ ભલામણ કરી કે
વીતરાગધર્મની પ્રભાવના કરનારા અને અનાદિના મિથ્યાત્વનું ઝેર ઉતારી નાંખનારા
આ સન્તને તમે ઓળખો, અને તેમનો લાભ લ્યો; અને ન ઓળખી શકો તોપણ તેનું
બહુમાન કરો, અવર્ણવાદ તો ન જ કરો. ચારે દિવસ ઉત્સાહપૂર્વક હજારો માણસોએ
પ્રવચનનો લાભ લીધો હતો. અને રવિવાર તા. ૨૬ ના રોજ જિનેન્દ્રભગવાનના દર્શન
કરીને જયજયકારપૂર્વક અમદાવાદ તરફ પ્રસ્થાન કર્યું.
શ્રી જિનેન્દ્રપ્રતિષ્ઠા માટે અને તીર્થયાત્રા માટે ગુરુદેવ જેવા સન્તો સાથે પ્રસ્થાન
કરતાં હર્ષ થતો હતો. સવાસો માઈલના પ્રવાસમાં સાથે ને સાથે રહેતી મોટરથી ગુરુદેવ
સાથેના તીર્થપ્રવાસથી ભક્તોને આનંદ થતો હતો. આગળ જુઓ તો સન્ત, પાછળ
જુઓ તો સન્તો, –એવા સન્તો સાથેના પ્રવાસથી કોને આનંદ ન થાય? અમદાવાદમાં
બપોરે ૩ થી ૪ સો જેટલા મુમુક્ષુ ભાઈ–બહેનો આવેલા. તેમની સમક્ષ વિવિધ તત્ત્વચર્ચા
ગુરુદેવે કરી હતી, તથા શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીની ખાસ શૈલી ઉપર પ્રકાશ પાડયો હતો. સાંજે
અમદાવાદથી પ્રસ્થાન કરીને હિંમતનગર રાત રોકાયા હતા. ફરીને મહાવીરાદિ
ભગવંતોનાં દર્શન કર્યા, ઉપરના ભાગમાં શાંતિનાથ પ્રભુજી સમીપનું ઉપશાંત
વાતાવરણ ચિત્તમાં શાંતિ પ્રેરતું હતું. હજી તો પાંચ દિવસ પહેલાં તા. ૨૦ મી એ
પુષ્પવૃષ્ટિ કરતા હેલિકોપ્ટરના ગગનભેદી અવાજથી અને ૨૦–૨પ હજાર માણસોના
હર્ષનાદથી ગાજતું આ મહાવીરનગર આજ કેટલું બધું શાંત દેખાતું હતું! એવા શાંત
વાતાવરણમાં રાત્રે ભક્તિ તથા ચર્ચા ચાલી. સવારમાં પ્રભુજીના દર્શન કરીને આબુ
તરફ પ્રસ્થાન કર્યું. વચ્ચે ઈડર આવ્યું–શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ જ્યાં આત્મસાધના કરી એવા
આ ઈડરના પહાડોને જોતાં તેમનું જીવન સ્મરણમાં આવતું હતું. આ પહાડને અર્ધ
પ્રદક્ષિણા કરીને આગળ જતાં પહાડી રસ્તે પ્રવાસ કરીને ગુજરાતની હદમાંથી
રાજસ્થાનની હદમાં પ્રવેશ્યા, ને દસ વાગે આબુ પહોંચ્યા...સ્વાગત પૂર્વક જિનમંદિરમાં
દર્શન કર્યા. બપોરે ટાઉનહોલમાં પ્રવચન હતું. તેમાં, મોક્ષને સાધવો તે જ માનવદેહની
વિશેષતા છે–એ વાત સમજાવી હતી. સાંજે આબુથી પ્રસ્થાન કરીને શિરોહી આવ્યા, ને
બીજે દિવસે સવારમાં શિવગંજ થઈ પાલી ગામે આવ્યા. ગુરુદેવે જેમની પાસે
સ્થાનકવાસી–દીક્ષા લીધી હતી તે હીરાચંદજી મહારાજનું આ વતન હતું તેથી તે સંબંધી
સ્મરણો ગુરુદેવ યાદ કરતા હતા... હીરાચંદજી મહારાજ ગુરુદેવને ઘણીવાર
‘જૈનશાસનનો સ્થંભ’ થવાનું કહેતા; અને એમની એ આગાહી

PDF/HTML Page 30 of 53
single page version

background image
: ફાગણ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૨૭ :
ગુરુદેવે સાચી જ પાડી છે. પાલીમાં સવારે પ્રવચન તથા જિનમંદિરના દર્શન કરીને
બપોરે સોજત ગામે આવ્યા; ત્યાં બપોરે પ્રવચન થયું. બીજે દિવસે (તા. ૧ માર્ચ)
કિસનગઢ આવ્યા; સ્વાગત પછી મંગલ પ્રવચન કરતાં ગુરુદેવે કહ્યું કે સિદ્ધભગવંતોનું
સ્વાગત કરવું એટલે કે તેમને ઓળખીને આત્મામાં પધરાવવા–તે માંગળિક છે. જેને
જેનું બહુમાન આવે તેનું તે સ્વાગત કરે છે; સાધકને શુદ્ધઆત્માનું બહુમાન છે તેથી તે
સિદ્ધ પદનું સ્વાગત કરે છે. એ સિવાય બીજાનો–રાગનો, અલ્પતાનો તે આદર કરતો
નથી. બપોરે સમયસારના પહેલા કળશ ઉપર પ્રવચન કરતાં કહ્યું કે આત્માનું શુદ્ધ
સ્વરૂપ તે સાર છે–કે જેને જાણતાં જાણનારને સુખનો અનુભવ થાય છે. બપોરે તથા
રાત્રે જૈન વિદ્યાલયમાં વિદ્યાર્થીઓનો કાર્યક્રમ, તેમ જ સંગીત મંડલ તરફથી પાર્શ્વનાથ–
ઉપસર્ગના દ્રશ્યનો કાર્યક્રમ હતો. ઘોર ઉપસર્ગ અને પાર્શ્વપ્રભુનું ધૈર્ય, તથા ધરણેન્દ્ર અને
પદ્માવતીની પ્રભુ પ્રત્યેની ભક્તિ–એ દ્રશ્ય ભગવાનના જીવનમાંથી ઉત્તમ પ્રેરણાઓ
આપતું હતું.
શેઠ શ્રી લાડુલાલજીને ત્યાં ઘરચૈત્યમાં બિરાજમાન મહાવીર ભગવાનના તેમ જ
બીજા જિનમંદિરોમાં બાહુબલી વગેરે ભગવંતોનાં દર્શન કર્યા. બીજે દિવસે સવારમાં
કુચામન તરફ પ્રસ્થાન કર્યું.
કુચામનમાં જિનમંદિરમાં પ્રભુના દર્શન કર્યા પછી ગુરુદેવનું ભવ્ય સ્વાગત થયું.
ઠાઠમાઠ સહિત ઉલ્લાસભર્યું સ્વાગત જોઈને સૌ હર્ષિત થયા. ઊંટ–હાથી–ઘોડા,
બેન્ડવાજાં, ભજનમંડળી, પાઠશાળાના બાળકો, ભવ્ય રથમાં જિનવાણી, બીજા રથમાં
જિનેન્દ્રદેવ, એવા ઠાઠમાઠ સહિત ત્રણચાર હજાર માણસોએ ઉમંગથી સ્વાગત કર્યું.
સ્વાગત દરમિયાન નગરીમાં રત્ન અને પુષ્ટિવૃષ્ટિ કરવા માટે દિલ્હીથી વિમાન
આવવાનું હતું પરંતુ ત્યાંના ખરાબ હવામાનને કારણે રવાના થઈ શક્્યું ન હતું.
બપોરના પ્રવચનમાં તો ચાર પાંચ હજાર માણસોએ શાંતિથી પ્રવચન સાંભળ્‌યું હતું ને
પ્રસન્ન થયા હતા. હજારો માણસો બહારગામથી ઊંટીયાગાડી વગેરેમાં આવ્યા હતા.
બપોરે તેમજ રાત્રે ભક્તિનો કાર્યક્રમ હતો. એક દિવસમાં તો ઉત્સવ જેવું વાતાવરણ
સર્જાઈ ગયું હતું. અહીં બીજા ત્રણ ચાર વિશાળ જિનમંદિરો છે,
–પ્રાચીન સોનેરી કારીગરીથી ને પંચકલ્યાણક વગેરે દ્રશ્યોથી મંદિરો સુશોભિત છે.
માહ વદ ૮ (તા. ૩) કુચામનથી લાડનુ આવ્યા. વછરાજજી શેઠનું આ ગામ–
જેમણે સોનગઢમાં ગોગીદેવી બ્રહ્મચર્યાશ્રમ બંધાવી આપેલ છે. લાડનુમાં પ્રવેશતાં

PDF/HTML Page 31 of 53
single page version

background image
: ૨૮ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૩
મંગલપુરામાં જિનેન્દ્રદેવનાં દર્શન કર્યા ને ભાવસ્વાગત થયું. મંગલપુરામાં વછરાજજી
શેઠનો વિશાળ આશ્રમ છે. ત્યારબાદ નગરીમાં પ્રવેશીને સુખદેવ આશ્રમમાં અનેક
જિનબિંબોના દર્શન કરતાં ખૂબ આનંદ થયો. વીસ લાખ રૂા. ના ખર્ચે થયેલ શેઠ
વછરાજજી અને તેમના ભાઈઓએ બંધાવેલ આ મનોરમ્ય વિશાળ રચનામાં પ્રવેશતાં
વેંત જ ચોકમાં ઊભેલા ધ્યાનસ્થ બાહુબલી ભગવાન સૌનું ધ્યાન ખેંચે છે ને અદ્ભુત
જીવનઆદર્શ દેખાડીને મુમુક્ષુને તૃપ્ત કરે છે. પછી માનસ્તંભ ઓળંગીને મંદિરજીમાં
પ્રવેશતાં જ સુવર્ણપ્રતિમા જેવી એક ભવ્ય પ્રતિમા આપણી આંખદ્વારા ઝડપથી હૃદયમાં
પ્રવેશી જાય છે–એ છે ભગવાન આદિનાથ! હર્ષથી આદિનાથપ્રભુના દર્શન કરીને જરાક
આસપાસમાં નજર કરતાં જ એકબાજુ ભગવાન ભરતેશ્વર ને બીજી બાજુ ભગવાન
બાહુબલીના વિશાળ પ્રતિમાજીના દર્શન થાય છે.–આમ ગુરુદેવ સાથે પિતા–પુત્રોની
ત્રિપુટીનાં દર્શન કરતાં પૂ. બેનશ્રીબેન વગેરે સૌને ઘણો આનંદ થયો. ઘણા આનંદથી
દર્શન–પૂજન કર્યા. ગુરુદેવનો ઉતારો પણ આ આશ્રમમાં જ હતો. ગુરુદેવ લાડનુ
પધારવાથી શ્રી વછરાજજી શેઠને તેમજ મનફૂલાદેવીને ઘણો હર્ષોલ્લાસ થયો, ને તેઓ
ખૂબ લાગણીવશ બની ગયા હતા. ગુરુદેવે સિદ્ધોની સ્થાપનાનું સુંદર મંગલાચરણ
સંભળાવ્યું, મંગલાચરણ બાદ ભવ્ય જિનમંદિરમાં પૂ. બેનશ્રી–બેને આદિનાથ ભગવાનનું
સમૂહપૂજન ભાવપૂર્વક કરાવ્યું. ભક્તોએ બાહુબલિપ્રભુનો મસ્તકાભિષેક પણ કર્યો.
ગુરુદેવ સાથે બડા મંદિરજીમાં તથા બીજા મંદિરોમાં દર્શન કરતાં આનંદ થયો. બડા
મંદિરમાં પ્રાચીન પ્રતિમાઓ તેમજ કારીગરીવાળું તોરણદ્વાર ખાસ દર્શનીય છે. આ
તોરણ અનુસાર જ બીજું તોરણ આરસનું લગભગ વીસ હજાર રૂા. ના ખર્ચે કરાવેલું છે.
અહીં ૨૭ વખત તો પંચકલ્યાણક–મહોત્સવ થયા છે–એ આ નગરીનું એક ગૌરવ છે.
અને સુખદેવ આશ્રમની વિશાળતા, શાંત વાતાવરણ અને ભવ્યજિનબિંબોના દર્શન–તે
આ નગરીના ગૌરવમાં ઓર વધારો કરે છે. વારંવાર જિનેન્દ્રભગવંતોના દર્શન કરતાં
દિલ તૃપ્ત થતું હતું. બપોરે પ્રવચનમાં પણ હજાર ઉપરાંત માણસો આવ્યા હતા. પ્રવચન
પછી તેમજ રાત્રે જિનમંદિરમાં ભક્તિ થઈ હતી. રાત્રે સેંકડો વીજળી પ્રકાશના
ઝગઝગાટ વચ્ચે જિનમંદિરની ને બાહુબલીભગવાનની શોભામાં ઓર વૃદ્ધિ થાય છે.
બીજે દિવસે જિનેન્દ્રદેવની રથયાત્રા સહિતનું ભવ્ય સ્વાગતસરઘસ આખી નગરીમાં ફર્યું
હતું. બપોરે પ્રવચન પછી લાડનુ–જૈનસમાજ તરફથી ગુરુદેવને અભિનંદનપત્ર અપાયું
હતું. અને બડામંદિરજીમાં ભક્તિ થઈ હતી; રાત્રે પણ ભક્તિ થઈ હતી. બે દિવસના

PDF/HTML Page 32 of 53
single page version

background image
: ફાગણ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૨૯ :
કાર્યક્રમ દરમિયાન શ્રી વછરાજજી શેઠે પણ ઉત્સાહથી ભાગ લીધો હતો. સોનગઢના
બ્રહ્મચારીબહેનો પણ આવ્યા હતા. ને આનંદિત થયા હતા. તા. પ ની સવારે
જિનેન્દ્રદેવના દર્શન કરીને લાડનુથી સીકર આવ્યા.
સીકરમાં ઉલ્લાસપૂર્ણ સ્વાગત બાદ મંગલ–પ્રવચન થયું. બપોરે અહીંના ૭
જિનાલયોના ગુરુદેવ સાથે દર્શન કર્યા. બપોરના પ્રવચન બાદ જિનમંદિરમાં ભક્તિ થઈ;
તથા રાત્રે પોણી કલાક નિશ્ચય–વ્યવહાર વગેરે સંબંધમાં સુંદર તત્ત્વચર્ચા થઈ. બીજે
દિવસે તા. ૬ માર્ચે સવારમાં સીકરથી જયપુર આવ્યા.
જયપુર નગરીમાં ભવ્ય મહોત્સવ
જયપુર નગરીમાં પ૧ દરવાજા, ર હાથી વગેરે દ્વારા ભવ્ય સ્વાગતની તૈયારીઓ
હતી. પરંતુ રાજકીય કારણોસર તે દિવસોમાં ૧૪૪ મી કલમ ચાલતી હોવાથી સ્વાગતનું
સરઘસ નીકળી શક્્યું ન હતું. રામલીલા મેદાનમાં ભવ્ય સમિયાણામાં લગભગ પાંચ
હજાર માણસો સ્વાગતનિમિત્તે એકઠા થયા હતા ને ત્યાં ગુરુદેવે માંગળિક સંભળાવ્યું
હતું. वंदित्तु सव्वसिद्धे દ્વારા સિદ્ધભગવંતોના સ્વાગતરૂપ અપૂર્વ માંગળિક કર્યું હતું.
ત્યારબાદ વચ્ચે ટોડરમલ સ્મારકભવન થઈ શેઠ પૂરણચંદજીના મકાનમાં ગુરુદેવનો
ઉતારો હતો. બપોરે ૩ થી ૪ પ્રવચન તથા રાત્રે ભક્તિ તેમજ પંચકલ્યાણકની ફિલ્મનું
પ્રદર્શન હતું. બીજે દિવસે પણ એ જ કાર્યક્રમ હતો. (વિશેષ માટે જુઓ પાનું ૩૪)
ભક્ત અને ભગવાન
એક વાત આવે છે કે–સુરદાસ–ભક્તનો હાથ છોડીને શ્રીકૃષ્ણ
એકવાર દૂર સંતાઈ ગયા; ત્યારે સુરદાસ કહે છે–હે હરિ! તમે હાથ છોડીને
ભલે દૂર ગયા, પણ મારા હૃદયમાંથી દૂર નહિ જઈ શકો! તેમ
સર્વજ્ઞભગવાનના ભક્તો કહે છે કે હે સીમંધરનાથ! અમે ભરતમાં, ને આપ
વિદેહમાં,–ક્ષેત્રથી ભલે આપ દૂર વસ્યા, પણ અમારા અંતરમાંથી આપ જરાય
દૂર નહિ રહી શકો. આપને ઓળખીને અમારા હૃદયમાં આપને પધરાવ્યા છે,
તે કદી દૂર થવાના નથી.

PDF/HTML Page 33 of 53
single page version

background image
: ૩૦ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૩
(તા. ૩–૪ માર્ચ : લાડનુ શહેરના પ્રવચનની પ્રસાદી)
જીવે અનાદિકાળથી પોતાના શુદ્ધ જ્ઞાનસ્વરૂપનો અનુભવ કર્યો નથી, રાગથી
ભિન્ન તેના સ્વાદને જાણ્યો નથી. તેણે અનાદિથી શું કર્યું? કે રાગના વિકારી સ્વાદને
પોતાનો માનીને અનુભવ્યો છે. અહીં ભગવાન કુંદકુંદસ્વામી કહે છે કે ભાઈ, રાગનો
સ્વાદ તે તારો સ્વાદ નથી, તારો સ્વાદ તો આનંદરૂપ છે, ચૈતન્યરૂપ છે. કુંદકુંદાચાર્યદેવ
વિદેહક્ષેત્રમાં સીમંધર પરમાત્માના સમવસરણમાં પધાર્યા હતા, ને તેમની વાણી
સાંભળીને તેમણે આ સમયસાર શાસ્ત્ર રચ્યું છે. તેમાં કહે છે કે આત્માના સ્વરૂપમાં
જ્ઞાન–આનંદની પૂર્ણ તાકાત ભરી છે, તેના અનુભવ વિના તું રાગના સ્વાદને તારામાં
મિશ્રિત કરી રહ્યો છે. જડનો સ્વાદ તો અત્યંત જુદો છે, ને રાગનો સ્વાદ પણ તારા
ચૈતન્યના મધુર સ્વાદથી જુદો છે. અરે જીવ! આ તારા ચૈતન્યસ્વાદની વાત સંતો તને
સમજાવે છે.–ભાઈ, બહારની ને રાગની વાત તો તેં અનંતવાર સાંભળી, તેનો પ્રેમ કર્યો,
પણ ચૈતન્યની વાત તેં પ્રેમથી કદી સાંભળી નથી. માટે એવા દુર્લભ ચૈતન્યસ્વરૂપની
વાત સમજવાનો આ અવસર છે. આત્માનું ભાન થતાં તે જ ક્ષણે અપૂર્વ આનંદનો
અનુભવ થાય છે ને આત્મામાં મોક્ષના ભણકારા આવી જાય છે. આવા આત્મભાન
વિના બીજું બધું એકડા વગરના મીંડાં જેવું વ્યર્થ છે. અશુભ ને શુભરાગની વાત તો
અનંતકાળથી તેં સાંભળી છે ને અનુભવી છે, તેમાં કાંઈ ધર્મ નથી; પણ એ રાગથી પાર
ચૈતન્યતત્ત્વ શું છે તેને અનુભવમાં લે તો અપૂર્વ ધર્મ થાય. એક ક્ષણનો ધર્મ જરૂર મોક્ષ
આપે. પણ એ ધર્મની રીત શું છે તે જીવ સમજ્યો નથી ને રાગની ક્રિયાને ધર્મ માન્યો
છે. ભાઈ, ધર્મ કહો કે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર કહો, તેમાં તો આત્માનો અતીન્દ્રિય
આનંદ છે. ધર્મીને આવા આનંદનો અનુભવ થાય છે. તારું આનંદમય નિજઘર–કે જેમાં
રાગનો કદી પ્રવેશ નથી, તે નિજઘર સન્તો તને ઓળખાવે છે. અરે, આવું મનુષ્યપણું
પામીને જો તેં તારું નિજઘર ન જોયું ને આત્મજ્ઞાન ન કર્યું તો તેં કાંઈ કર્યું નથી, તારું
મનુષ્યપણું આત્મજ્ઞાન વગર નિષ્ફળ ચાલ્યું જશે. માટે, આત્માની રુચિ કરીને આ વાત
સમજવા જેવી છે.

PDF/HTML Page 34 of 53
single page version

background image
: ફાગણ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૩૧ :
ગતાંકના પ્રશ્નોના ઉત્તર
(૧) બંધાયેલ ચારેકોર ફરે,
ને છૂટો એક ઠેકાણે સ્થિર રહે, –તે કોણ?
તેનો જવાબ એ છે કે–જીવ જ્યારે કર્મથી બંધાયેલો હોય છે ત્યારે તે સંસારમાં
ચારેકોર એટલે કે ચારે ગતિમાં ભમે છે, અને જ્યારે તે છૂટે એટલે કે મોક્ષ પામે ત્યારે તે
સિદ્ધલોકમાં સદા સ્થિર રહે છે.
(૨) ચાર અક્ષરનું શહેર તે –જયપુર
તે ઘણું રળિયામણું છે, જૈનધર્મની જાહોજલાલીથી ભરપૂર છે; મોક્ષમાર્ગ પ્રકાશકની
રચના ત્યાં પં. ટોડરમલજીએ કરી છે તેથી તે મોક્ષમાર્ગપ્રકાશકની જન્મભૂમિ છે; તેમજ
સમયસારની હિંદી ટીકા પણ જયપુરના પં. જયચંદજીએ કરી છે તેથી તેની પણ તે જન્મભૂમિ
છે. આરસની મૂર્તિઓ જયપુરમાં બને છે તેથી સૌરાષ્ટ્રના જિનમંદિરોમાં ઘણાખરા ભગવંતો તે
નગરીમાંથી આવ્યા છે. આ મહિને ત્યાં પં. ટોડરમલજી–સ્મારકભવનનું ઉદ્ઘાટન કરવા માટે,
તથા સીમંધરપ્રભુની પ્રતિષ્ઠા કરવા માટે પૂ. ગુરુદેવ જયપુર પધાર્યા ને મોટા ઉત્સવ દ્વારા ઘણી
ધર્મપ્રભાવના થઈ.–બંધુઓ આવી જયપુરનગરી જરૂર જોવા જેવી છે.
(૩) ૨૪ તીર્થંકરોમાંથી ‘મ’ ઉપર નામવાળા ૩ ભગવાન છે–
મલ્લિનાથ, મુનિસુવ્રતનાથ અને મહાવીર.
જવાબ મોકલનાર સભ્યોને ધન્યવાદ!
જવાબ મોકલનાર સભ્યોના નંબર
૧૦૪૯ ૬૪૦ ૪૩૧ ૪૩૨ ૩૨૦ પ૨૯ ૩૨૧ ૧પ૬પ ૩૩૯ ૩૭૮ ૧૩૨૧ ૩૭૭ ૧૮પ૦
૭૧૦ ૭૧૧ ૧૬૪૮ ૩૨૨ ૮૪૬ ૧૦૦૨ ૧૧૭ ૪૦ ૩૧ પ૮૨ ૪૯ ૧૭૭૧ ૩૪૭ ૩૪૬ ૬૬૬
૬૬૭ ૨૬૨ ૭૧૪ ૩૬૯ ૧૦૦પ ૧૭૭૨ ૨૭૬ ૬૧૯ ૧૬૬ ૩૯૩ ૩૯૨ ૧૧૭૩ ૯૦૯ ૧૧૬પ
૧૧૬૬ પ૩૩ પ૩૪ ૩૨૦ ૧૪૩૪ ૧૮૨૩.

PDF/HTML Page 35 of 53
single page version

background image
: ૩૨ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૩
અમને...ગમે
“તમને શું ગમે”–એ વાત બાલવિભાગના સભ્યોને પૂછી હતી; ઘણા સભ્યોએ
ઉત્સાહપૂર્વક સરસ જવાબ લખ્યા છે. અમે વિચારેલો ટૂંકો જવાબ આ છે કે “–અમને
ગમે આત્મા.” હવે બાલવિભાગના નાના–મોટા સભ્યોએ પણ પોતાને શું ગમે તે સંબંધી
જે વિચારો લખ્યા છે. તે ઉપરથી બાળકોના હૃદયમાં કેવી સુંદર ભાવનાઓ રમી રહી છે
તેનો ખ્યાલ આવે છે. કોઈ લખે છે–અમને આતમરામ ગમે, કોઈ લખે છે અમને મોક્ષ
ગમે, કોઈ લખે છે કે અમને મુનિ થવું ગમે, કોઈ લખે છે કે સમ્યગ્દર્શન ગમે, તો કોઈ
લખે છે–અમને બાલવિભાગ ગમે. આ ઉપરાંત બાલવિભાગમાં ઘણા બંધુઓના પત્રો
આવ્યા છે, તેમના જવાબો વૈશાખ માસમાં પ્રગટ કરીશું. માટે સૌએ ધીરજ રાખવા
વિનંતિ છે. બાલવિભાગ પ્રત્યે બાળકોનો ખૂબ પ્રેમ હોવાથી પોતાના પત્રના જવાબ માટે
તેઓ ખૂબ આતુર રહે–એ સ્વાભાવિક છે, પરંતુ ગુરુદેવ સાથેના યાત્રાપ્રવાસમાં
મહત્વના કાર્યક્રમોને લીધે આમાં પહોંચી શકાતું નથી. માટે બંધુઓ, બે મહિના ધીરજ
રાખજો. આનંદથી ધાર્મિક અભ્યાસ કરજો. આત્મધર્મમાં યાત્રાપ્રવાસનું થોડું થોડું વર્ણન
આવે છે તે આનંદથી વાંચજો. તમે પત્ર લખવો હોય તો ખુશીથી (સોનગઢના સરનામે)
લખજો. તમને ધાર્મિક ઉત્સાહ આપવા માટે જ આપણો બાલવિભાગ છે. जय जिनेन्द्र
અમને...ગમે
“તમને શું ગમે?” તેના જવાબમાં નીચેનું
કાવ્ય ગોંડલના સભ્ય નં. ૨૪૬ અરવિંદ
જૈન તરફથી મળ્‌યું છે–જે અગાઉ પણ
આપણા બાલવિભાગમાં આવી ગયું છે:–
મનેગમે આતમારામ,
કરું શાને બીજું કામ;
તન–ધનમાં નહીં સુખનં નામ,
સુખશાંતિનું હું છું ધામ.
જગ જાણે નહીં એનું નામ,
ગુરુ બતાવે–સુખનું ધામ;
જેને સમજાયે આ ભેદ,
તેનો થાયે સંસાર છેદ.
સૂચના:–
પૂ. ગુરુદેવ સાથેના પ્રવાસ
દરમિયાન ગામે ગામે જિજ્ઞાસુ સાધર્મીઓ
મળે છે, ‘આત્મધર્મ’ સંબંધી પોતાની
પ્રસન્નતા વ્યક્ત કરે છે; અને આનંદથી
ગુરુદેવનો લાભ લ્યે છે. તે ઉપરાંત અનેક
જિજ્ઞાસુ પાઠકો તરફથી ‘આત્મધર્મ’ ના
અંકો ન મળવા સંબંધી મુશ્કેલી પણ રજુ
કરવામાં આવે છે,–તો આ સંબંધમાં
જણાવવાનું કે રવાનગી વ્યવસ્થા સંપાદક
હસ્તક નથી; માટે વ્યવસ્થા બાબતમાં જે
કાંઈ સૂચના કે ફરિયાદ હોય તે ‘મેનેજર,
જૈન– સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટ” સોનગઢ
(સૌરાષ્ટ્ર)–ને લખવા વિનંતી છે.

PDF/HTML Page 36 of 53
single page version

background image
: ફાગણ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૩૩ :
અમે જિનવરનાં સંતાન: (બાલવિભાગના નવા સભ્યો)
૧૭૯પ રાજેશકુમાર કીર્તીકાન્ત જૈન મુંબઈ–૯૨ ૧૮૧૦ રંજન શાન્તીલાલ જૈન ચલાલ
૧૭૯૬ વિરેનકુમાર કીર્તીકાન્ત જૈન મુંબઈ–૯૨ ૧૮૧૧ મધુકાંત શાન્તીલાલ જૈન ચલાલ
૧૭૯૭ દિલીપકુમાર કાન્તીલાલ જૈન અમદાવાદ ૧૮૧૨ હંસાબેન શાન્તીલાલ જૈન ચલાલ
૧૭૯૮ કમલેશભાઈ નૌતમલાલ જૈન કલકતા ૧૮૧૩ હરષદા શાન્તીલાલ જૈન ચલાલ
૧૭૯૯ મીલનકુમાર નૌતમલાલ જૈન કલકતા ૧૮૧૪ વસંતરાય કનૈયાલાલ જૈન મુંબઈ
૧૮૦૦ સંજયકુમાર નૌતમલાલ જૈન કલકતા ૧૮૧પ લીનાદેવી કનૈયાલાલ જૈન મુંબઈ
૧૮૦૧ મુકુંદરાય ચુનીલાલ જૈન સોનગઢ ૧૮૧૬ પ્રકાશચંદ કનૈયાલાલ જૈન મુંબઈ
૧૮૦૨ અકલંક ચુનીલાલ જૈન સોનગઢ ૧૮૧૭ ભરતદેવ કનૈયાલાલ જૈન મુંબઈ
૧૮૦૩ બાબુલાલ વાડીલાલ જૈન સલાલ ૧૮૧૮ ચૈતન્યકુમાર કનૈયાલાલ જૈન મુંબઈ
૧૮૦૪ ઈલાબેન બ્રિજલાલ જૈન પૂના ૧૮૧૯ હસમુખલાલ ચંદુલાલ જૈન નીકોડા
૧૮૦પ રીટા રમણીકલાલ જૈન મુંબઈ–૮૦ ૧૮૨૦ શૈલાબેન હીરાલાલ જૈન મહુવા
૧૮૦૬ ચેતન રમણીકલાલ જૈન મુંબઈ–૮૦ ૧૮૨૧ ભારતીબેન હીરાલાલ જૈન મહુવા
૧૮૦૭ અરવીંદકુમાર ચંદુલાલ જૈન મોઢુકા ૧૮૨૨ અનીલકુમાર હીરાલાલ જૈન મહુવા
૧૮૦૮ પ્રવીણચંદ સાકરલાલ જૈન પ્રાંતીજ ૧૮૨૩ મલપંતી વસંતરાય જૈન મુંબઈ–૭૭
૧૮૦૯ અંજના શાન્તીલાલ જૈન ચલાલ
સુરેન્દ્રનગરમાં જૈન પાઠશાળાનું ઉદ્ઘાટન
સુરેન્દ્રનગરમાં સ્વ. ભાઈ શ્રી ચંદુલાલ ફૂલચંદ શાહના સ્મરણનિમિત્તે જૈન
પાઠશાળા ચાલુ થયેલ છે, જેનું ઉદ્ઘાટન તા. ૧૪–૨–૬૭ ના રોજ થયું હતું; ને
આ પાઠશાળામાટે અગાઉ ફૂલચંદ ચતુરભાઈ તરફથી રૂા. પ૦૦૧) આપેલ તે
ઉપરાંત બીજા રૂા. પ૦૦૧) ઉદ્ઘાટનપ્રસંગે આપેલ છે. જૈનપાઠશાળાના વિદ્યાર્થી
બંધુઓ આનંદપૂર્વક ધાર્મિક અભ્યાસ કરે ને પાઠશાળા ઉન્નતિ પામે એવી
શુભેચ્છા. ગામેગામના જૈનસંઘોએ આનું અનુકરણ કરીને વહેલામાં વહેલી તકે
પાઠશાળા ચાલુ કરવી જોઈએ. બાળકોને ધાર્મિક સંસ્કાર આપવા માટે
પાઠશાળાની ખૂબ આવશ્યકતાછે.

PDF/HTML Page 37 of 53
single page version

background image
: ૩૪ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૩
ज य पु र मां–
–– * –– સિદ્ધભગવંતોના સ્વાગતરૂપ અપૂર્વ માંગળિક –– * ––
તા. ૬ માર્ચના રોજ પૂ. ગુરુદેવ અનેકવિધ મંગલમહોત્સવ નિમિત્તે
જયપુરનગર પધાર્યા, અને મંગળપ્રવચનમાં ‘वंदित्तु सव्वसिद्धे’ ...એ
સમયસારની પહેલી ગાથાનો ઉલ્લેખ કરીને કહ્યું કે સિદ્ધભગવંતોને ઓળખીને

કુંદકુંદાચાર્યદેવે પહેલી ગાથામાં સિદ્ધોને નમસ્કારરૂપ મહામાંગળિક કર્યું છે. તેની
ટીકામાં અમૃતચંદ્રાચાર્યદેવે अथप्रथमत એટલે કે સાધકભાવની શરૂઆતમાં સાધ્યરૂપ
સિદ્ધોને આત્મામાં ઊતારીને તેમનું સ્વાગત કર્યું છે. સિદ્ધોનું જેણે સ્વાગત કર્યું તેણે
શુદ્ધાત્માનો આદર કર્યો, તેને રાગનો આદર રહે નહિ.–આવા ભેદજ્ઞાનરૂપ સાધકભાવ
પ્રગટ્યો તે અપૂર્વ સ્વાગત ને અપૂર્વ માંગળિક છે.
આત્માના પૂર્ણાનંદસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ કેમ થાય તેનો ઉપાય આ સમયસારમાં
બતાવ્યો છે. જેણે સિદ્ધને ઓળખીને આત્મામાં સ્થાપ્યા તેણે સાધકભાવનું અપૂર્વ મંગળ
કર્યું, સાધકભાવની શરૂઆત કરી. સિદ્ધને સાથે રાખીને સાધકભાવની અપ્રતિહત
શરૂઆત કરી તેમાં હવે વચ્ચે ભંગ પડે નહિ.
मंग’ એટલે આનંદ તેને જે ‘ल’ લાવે–પ્રાપ્ત કરે એવો ભાવ તે મંગલ છે, એટલે
સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર તે મંગલ છે. આ ‘મંગલ’ શબ્દનો અસ્તિસૂચક અર્થ છે. અને,
‘मम्’ એટલે પાપ, તેને જે ‘गल’–ગાળે–નષ્ટ કરે તે મંગળ છે;–આ નાસ્તિસૂચક અર્થ
છે. જે આનંદરૂપ પવિત્રતાને પમાડે, અને દુઃખરૂપ પાપને–અજ્ઞાનને નષ્ટ કરે એવા
સમ્યગ્દર્શનાદિ તે મંગળ છે. લોકો પુત્રપ્રાપ્તિ, વિવાહ વગેરે જેને મંગળ કહે છે તે ખરેખર
મંગળ નથી. અહીં તો અનંતા સિદ્ધભગવંતોને આત્મામાં સ્થાપીને, સિદ્ધોના સ્વાગતરૂપ
મંગળ કર્યું છે.
मैं सिद्धोंका स्वागत करता हूं; છ માસ ને આઠ સમયમાં ૬૦૮ જીવો
સિદ્ધ થાય છે–મોક્ષ પામે છે; સિદ્ધનો આવો પ્રવાહ અનાદિથી ચાલ્યો આવે છે;–અનંતા
જીવો સિદ્ધ થયા, તે સર્વે સિદ્ધભગવંતોને મારા જ્ઞાનમાં

PDF/HTML Page 38 of 53
single page version

background image
: ફાગણ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૩પ :
લઈને હું તેમનું સ્વાગત કરું છું. એક સામાન્ય મહેમાન આંગણે પધારે તોપણ લોકો
શોભા–શણગાર ને સ્વચ્છતા કરે છે; અહીં તો સાધક અનંત સિદ્ધ ભગવંતોને આંગણે
પધરાવે છે,
–તો તેના જ્ઞાનમાં કેટલી સ્વચ્છતા હોય? રાગની મલિનતાનો જ્યાં આદર હોય ત્યાં તે
મલિન આંગણામાં સિદ્ધ ભગવંતો ન પધારે; રાગથી ભિન્ન અંતર્મુખ થયેલું જે
સ્વસંવેદનરૂપ પવિત્ર જ્ઞાન, તે જ્ઞાનના આંગણાને સમ્યગ્દર્શન વડે શોભાવીને ધર્મીજીવ
અનંત સિદ્ધ ભગવંતોને પોતાના આંગણે પધરાવે છે, તેમનું સ્વાગત કરે છે એટલે કે
શુદ્ધઆત્માનો જ આદર કરે છે.–આ સાધકદશાનું અપૂર્વ મંગળ છે. સંસાર તે વિકાર છે
ને મોક્ષ તે પૂર્ણ શુદ્ધતા છે; એવી શુદ્ધતાને પામેલા સિદ્ધ ભગવંતો સ્વાનુભૂતિરૂપ
આનંદની અનુભૂતિથી પ્રકાશમાન છે. તે સિદ્ધ ભગવંતોને હું મારા શાંતિના સ્વયંવરમાં,
એટલે કે મુનિદશાના મહોત્સવમાં આમંત્રીને તેમનું સ્વાગત કરું છું એટલે કે હું મારા
આત્મામાં વીતરાગી સમભાવરૂપ ચારિત્રદશા પ્રગટ કરું છું–એમ કહીને પ્રવચનસારમાં
આચાર્યદેવે અપૂર્વ માંગળિક કર્યું છે.
હે સિદ્ધો, હે પંચ પરમેષ્ઠિ ભગવંતો! શુદ્ધોપયોગી ચારિત્રદશારૂપ જે મોક્ષનો
મહોત્સવ–તેમાં આપ પધારો, આપને સાક્ષીરૂપે સાથે લઈને હું મોક્ષને સાધવા નીકળ્‌યો
છું, તેથી મારી મોક્ષપરિણતિમાં વચ્ચે વિઘ્ન આવવાનું નથી.
જે જ્ઞાને અનંત સર્વજ્ઞ–સિદ્ધોને પોતામાં સ્થાપીને તેમનું સ્વાગત કર્યું તે જ્ઞાન
રાગથી જુદું પડ્યું ને આનંદરૂપ થયું. હું સિદ્ધને વંદન કરું છું એટલે તેના જેવા
શુદ્ધાત્માનો જ આદર કરું છું ને એનાથી વિરુદ્ધ કોઈ ભાવનો આદર કરતો નથી. હે
શ્રોતાઓ! મારા ને તમારા આત્મામાં હું સિદ્ધને સ્થાપું છું: પધારો પ્રભુ પધારો! અમારા
જ્ઞાનનું લક્ષ સિદ્ધપદ પ્રાપ્ત કરવા ઉપર છે, વચ્ચે રાગનો કે સંયોગનો આદર નથી;
અમારા જ્ઞાનની પરિણતિ હવે સિદ્ધસ્વરૂપ તરફ જ ઢળશે.–આમ સિદ્ધસ્વરૂપને ધ્યેયપણે
રાખીને આ સમયસાર હું કહું છું ને તમે પણ એવા જ ધ્યેયે તેનું શ્રવણ કરજો. આ રીતે
જે સમયસાર સાંભળે તેનો મોક્ષ થયા વગર રહે નહિ. તેને સમ્યગ્દર્શનાદિ અપૂર્વ
સાધકભાવની શરૂઆત થાય છે, તે માંગળિક છે. આ રીતે જયપુરમાં સિદ્ધોના
સ્વાગતરૂપ મંગળ કર્યું.

PDF/HTML Page 39 of 53
single page version

background image
: ૩૬ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ૨૪૯૩
ગુરુદેવની સાથે સાથે
(પૃષ્ઠ ૨૯ થી ચાલુ)
જયપુરમાં મહાન ઉત્સવ
૧૮ હાથી સહિત ભવ્ય રથયાત્રા દ્વારા નગરીમાં
જૈનધર્મનો જયજયકાર
અનેકવિધ ઉત્સવનિમિત્તે ગુરુદેવ જયપુર પધાર્યા. શરૂના દિવસોમાં કરફ્યુ
(હરવા–ફરવાનો પ્રતિબંધ) હોવા છતાં ગુરુદેવના પ્રવચનો, ભક્તિ, રાત્રિ–સભા વગેરે
કાર્યક્રમો શાંતિથી ચાલુ હતા ને હજારો શ્રોતાજનો મંડપમાં લાભ લેતા હતા. આખી
નગરી જ્યારે સુમસામ હતી ત્યારે પણ આ મંડપ જિનવાણીના પ્રવચનથી ને ઉત્સવના
જયનાદથી ગુંજતો હતો. તા. ૧૦ ના રોજ ‘શ્રી મહાવીર દિ. જૈન મહાવિદ્યાલય’ ના
સભાહોલનું ઉદ્ઘાટન શેઠશ્રી ગોદિકાજીના હસ્તે થયું. આ પ્રસંગે ગુરુદેવ ત્યાં પધાર્યા
હતા ને પ્રવચન પણ તે વિદ્યાલયના પ્રાંગણમાં થયું હતું. પ્રવચનમાં ત્રણચાર હજાર
માણસો હતા; હજારો માણસો શહેરમાંથી પણ આવ્યા હતા. લગભગ દસેક લાખ રૂા. ના
ખર્ચે તૈયાર થઈ રહેલા આ વિશાળ વિદ્યાલયના ફંડમાં શ્રી ગોદિકાજીનો પણ મોટો ફાળો
છે. સ્કુલમાં બે હજાર જેટલા બાળકો ભણે છે. પ્રવચનમાં ગુરુદેવે સાચી આત્મવિદ્યાનું
સ્વરૂપ સમજાવ્યું હતું; ભેદજ્ઞાનરૂપ આત્મવિદ્યા એ જ સાચી વિદ્યા છે ને તે વિદ્યા વડે જ
મુક્તિ પમાય છે. આત્મવિદ્યા એ ભારતની મુખ્ય વિદ્યા છે ને તે વિદ્યાનો પ્રચાર કરવા
જેવું છે. તેવી વિદ્યા માટે સન્તોના આશીર્વાદ છે. આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત જિજ્ઞાસુઓ
તરફથી વિદ્યાલયને હજારો રૂા. નું દાન જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
તા. ૧૧ માર્ચ : શ્રી ટોડરમલ–સ્મારક–ભવનના ચૈત્યાલયમાં સીમંધર
ભગવાનની વેદીપ્રતિષ્ઠાના ઉત્સવની વિધિ આજથી શરૂ થઈ. શાંતિજાપ તથા
નાંદીવિધાનપૂર્વક, સવારમાં પ્રતિષ્ઠામંડપમાં જિનેન્દ્રદેવને બિરાજમાન કરીને ગોદિકા
પરિવારને હસ્તે જૈન ઝંડારોપણ થયું, ગુરુદેવની ઉપસ્થિતિમાં ધર્મધ્વજ ગગનમાં ફરકી
ઊઠ્યો. તથા

PDF/HTML Page 40 of 53
single page version

background image
: ફાગણ : ૨૪૯૩ આત્મધર્મ : ૩૭ :
ઈન્દ્રપ્રતિષ્ઠામાં આઠ ઈન્દ્રોની સ્થાપના થઈ, અને આચાર્યઅનુજ્ઞા તરીકે ગુરુદેવના
આશીર્વાદ પ્રાપ્ત કર્યા. પ્રવચન પછી ટોડરમલનગર (કીર્તિમંડપ) થી ઈન્દ્રોનું ભવ્ય
જુલુસ નીકળ્‌યું. પાંચ હાથી સહિત ઈન્દ્રોનું સરઘસ તેમ જ સાથે સાથે જલયાત્રાનું
સરઘસ દેખીને સૌને ઘણો ઉલ્લાસ થયો. કેમકે છ દિવસથી જયપુર આવ્યા છતાં ને
ઉત્સવ ચાલતો હોવા છતાં શહેરની પરિસ્થિતિ ઘણી તંગ હોવાથી, કરફયુને કારણે જાહેર
રસ્તા પર કોઈ વિશેષ કાર્યક્રમ હજી સુધી બની શક્્યો ન હતો, ન તો શહેરના માણસો
ઉત્સવમાં આવી શકતા હતા, કે ન મહેમાનો શહેરમાં હરીફરી શકતા હતા, સુમસામ
રસ્તાઓ ઉપર પોલીસો સિવાય બીજું માણસ ભાગ્યે જ દેખાતું, –એવી પરિસ્થિતિ વચ્ચે
આજે પાંચ હાથીના ઠાઠમાઠ ને હજારો માણસોના હર્ષનાદ પૂર્વક ભવ્ય જુલુસ નીકળ્‌યું–
તેથી ઘણો આનંદ થયો...ને જયપુર નગરી જાણે જાગૃત બની. શરૂમાં ચોસઠ ઋદ્ધિમંડલ
વિધાનપૂજા થઈ, તે આજે અભિષેકપૂર્વક પૂર્ણ થઈ.
ઉત્સવમાં ભાગ લેવા બહારગામથી હજારો માણસો આવ્યા હતા. પંદર હજાર
માણસોનો સમાવેશ થઈ શકે એવડો વિશાળ મંડપ ઊભો કરવામાં આવ્યો હતો.
બાજુમાં ટોડરમલનગર હતું–જેમાં મહેમાનોને રહેવા માટે અઢીસો જેટલા તંબુ ખડા
કરવામાં આવ્યા હતા...તેમાં પાણી–પ્રકાશની સુંદર સગવડ હતી; ભોજનવ્યવસ્થા પણ
ત્યાં જ હતી. જાણે ગુરુદેવના પ્રતાપે રેતીના રણ વચ્ચે દૈવી નગરી રચાઈ ગઈ
હતી...ગુરુદેવ પ્રવચનમાં સમયસાર–કર્તાકર્મ અધિકાર તથા ઋષભજિનસ્તોત્ર વાંચતા
હતા. સાંજે ભક્તિ તથા રાત્રે વિદ્વાનોના ભાષણ કે પંચકલ્યાણકની ફિલ્મનું પ્રદર્શન થતું
હતું.
તા. ૧૨ (ફા. સુદ એકમ) : આજ બપોરે યાગમંડલવિધાનપૂજન થયું; તથા
પ્રવચન આદર્શનગરમાં થયું હતું. આદર્શનગર એ જયપુરનું એક સુંદર પરું છે; ભારત–
પાકિસ્તાનના ભાગલા વખતે મુલતાન છોડીને અહીં આવેલા ઘણા મુલતાની સાધર્મી
ભાઈઓ અહીં વસે છે; ને તેમણે એક ભવ્ય જિનાલય બંધાવ્યું છે. જિનાલય માટેની
જમીન (જેની કિંમત અત્યારે બે–ત્રણ લાખ રૂા. જેટલી થાય તે) રાજ્ય તરફથી ભેટ
આપવામાં આવી હતી. જિનાલયની વેદીમાં મુલતાનથી આવેલા સો જેટલા જિનપ્રતિમા
બિરાજે છે. જ્યારે મુલતાન છોડીને જયપુર તરફ આવવું પડ્યું ત્યારે સાધર્મી ભક્તોને
એમ થયું કે બીજો સામાન તો ભલે સાથે આવે કે ન આવે, પણ ભગવાનને કેમ
ભૂલાય? એટલે સો જેટલા જિનપ્રતિમાઓ તથા સેંકડો હસ્ત–