PDF/HTML Page 21 of 45
single page version
વીતરાગી આનંદસ્વરૂપને જાણીને તેને અનુભવે.
શાંત–અરાગી ગંભીર જ્ઞાન છે; આવા જ્ઞાનસ્વરૂપે આત્માને ન ઓળખે ત્યાંસુધી
પર સાથે એકતાબુદ્ધિરૂપ મિથ્યાત્વ મટે નહિ; ને મિથ્યાત્વ મટ્યા વગર જીવને
સુખ થાય નહિ.
સર્વે પદાર્થોમાં કર્તૃત્વબુદ્ધિ ઊભી જ છે. રાગના એક શુભઅંશથી પણ જેણે લાભ માન્યો,
તેણે સર્વેર્ રાગને આત્માનું સ્વરૂપ માન્યું. રાગથી જુદો જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મા તેણે ન
અનુભવ્યો. પરથી ભિન્ન આત્માને અનુભવે તે પરનું કર્તૃત્વ કેમ માને? તે પરમાં
આત્મબુદ્ધિ કેમ કરે? અરે, આત્માને ભૂલીને, પરમાં આત્મબુદ્ધિથી જીવે સંસારમાં
અનંતાનંત અવતાર કર્યા...જગતમાં બધે ઠેકાણે ઊપજી ચૂક્યો, ને જ્યાંજ્યાં ઉપજ્યો
ત્યાંત્યાં અજ્ઞાનભાવે પોતાપણું માન્યું; કીડીના ભવ વખતે પોતાને કીડી માની ને હાથીના
ભવ વખતે ‘હું હાથી’ એમ પોતાને હાથી માન્યો; દેવના ભવ વખતે પોતાને દેવ માન્યો
ને નારકીના ભવ વખતે આત્માને નારકી માન્યો, સર્વત્ર સર્વ પરભાવોમાં પોતાપણું
માન્યું પણ એ બધાથી જુદો હું તો જ્ઞાનસ્વભાવરૂપ છું એવો આત્મઅનુભવ એકક્ષણ પણ
જીવે ન કર્યો. અરે, પરમાં એકત્વબુદ્ધિના મોહથી જીવ ઘેલો થઈને ચારગતિમાં ભટકી
રહ્યો છે, ને અનેક પ્રકારના જુઠા વિકલ્પો કરી કરીને દુઃખી થાય છે. જ્યાં શુભરાગનું
કર્તૃત્વ એ પણ દુઃખ છે અશુભની કે જડની તો વાત જ શી? જે પોતાના પરિણામને
આધીન નથી એવા જગતના પદાર્થો પાછળ જીવ ઘેલો બન્યો છે...ઘેલછાથી તેનું કર્તૃત્વ
માને છે...એમાં ચૈતન્યનું ભાવમરણ છે. ભાઈ! ક્ષણક્ષણ આવા ભાવમરણથી તું દુઃખી
થઈ રહ્યો છે, એ ભાવમરણના દુઃખથી છૂટવા માટે વીતરાગી સન્તો તને તારું
ચૈતન્યજીવન ઓળખાવે છે, –જેમાં રાગનો અંશ નથી, પરનો સંબંધ નથી; આવા
પોતાના ચૈતન્યસ્વભાવને જાણવો–માનવો–અનુભવવો તે ભાવમરણથી મુક્ત થવાનો, ને
પરમ આનંદ પામવાનો ઉપાય છે.
PDF/HTML Page 22 of 45
single page version
જડ–ચેતન પદાર્થોને દેખીને જે એમ માને છે કે આ પદાર્થો મારા છે, હું તેમનો કર્તા છું, –
તે જીવ મિથ્યાત્વથી ઘેલો થયો છે. સત્–અસત્ની ભિન્નતાની જેને ખબર નથી, સ્વ–પરની
ભિન્નતાની જેને ખબર નથી, ને બધાને એકબીજામાં ભેળવીને માને છે તેનું બધું જાણપણું
ઉન્મત્તવત્ છે–એમ તત્ત્વાર્થસૂત્રમાં કહ્યું છે.
શુભવૃત્તિ થઈ ત્યાં તે શુભવૃત્તિનો રાગ એ જ મારું કર્તવ્ય છે એમ રાગ– સ્વરૂપે જ
પોતાને અનુભવે છે, પણ રાગથી પાર ચૈતન્યકાર્યને જાણતો નથી. આવું અજ્ઞાન જ્યાં
સુધી ન મટે ત્યાં સુધી જ્ઞાન કે આચરણ કાંઈ સાચું હોતું નથી. કોઈ એમ માને કે હું
બીજાને તારી દઉં, હું બીજાને મુક્ત કરી દઉં–તો કહે છે કે હે ભાઈ! તું પોતે જ
મિથ્યાત્વના બંધનમાં પડેલો છો. જેમ જગતના કર્તા કોઈ ઈશ્વર નથી, તેમ આત્મા પણ
જગતના કોઈ પદાર્થોનો કર્તા નથી. સમ્યગ્દ્રષ્ટિ પોતાના આત્માને જ્ઞાનસ્વરૂપ અનુભવે
છે, તેમાં રાગના એક અંશનુંય અસ્તિત્વ નથી, ત્યાં પરવસ્તુની શી વાત?
(અભિપ્રાય) કોઈ કરે તો તે નિરર્થક છે એટલે મિથ્યા છે. આવું મિથ્યાત્વ હોય ત્યાં
સાધુપણાનું આચરણ હોતું નથી ને સમ્યકત્વ પણ હોતું નથી. ચૈતન્યના ભાન વડે જેણે
આવું મિથ્યાત્વ ટાળીને સમ્યકત્વ પ્રગટ કર્યું છે તેનું જ જ્ઞાન સાચું ને તેનું જ આચરણ
સાચું. આવું સાચું જ્ઞાન પ્રગટે ત્યારે ભાવમરણ ટળે ને સાચું જીવન એટલે કે અતીન્દ્રિય–
આનંદદશા પ્રગટે.
મુનિઓને સ્વપ્નેય હોતો નથી. હજી તો જ્યાં પરના કર્તૃત્વની મિથ્યાબુદ્ધિ છે, જ્યાં
રાગથી ધર્મ થવાની મિથ્યાબુદ્ધિ છે, ત્યાં સમ્યકત્વ પણ નથી, તો મુનિદશા કેવી? ત્યાં
જ્ઞાન કે ચારિત્ર કાંઈ સાચું નથી.
PDF/HTML Page 23 of 45
single page version
અનુભવસહિતનું જ્ઞાન તે સાચું જ્ઞાન છે, ને એવા જ્ઞાનપૂર્વક આનંદમાં એકાગ્રતા તે
સાચું આચરણ છે. રાગ અને બાહ્યક્રિયા એ ધર્મીને નિજસ્વરૂપે ભાસતા નથી. જેનાથી
કોણ કહે? સમ્યકત્વ વગર શુભરાગના આચરણ પણ અનંતવાર જીવ કરી ચૂક્યો, પણ
જન્મ–મરણથી છૂટકારો ન થયો; ભગવાન તેના શુભઆચરણને સાચું આચરણ કહેતા
નથી.
ઉત્તર:– હા; જ્ઞાન અને આચરણનું સ્વરૂપ તો ત્રણે કાળે આવું જ છે; પંચમ–
આવા જ્ઞાન–આચરણસહિત વિચરે છે, તેમાંથી છઠ્ઠાગુણસ્થાનવર્તી કોઈ મુનિને સંહરણ
કરીને કોઈ આ ભરતક્ષેત્રમાં મુકી જાય, તો ભરતક્ષેત્ર અને પંચમકાળ હોવા છતાં,
વિદેહના તે મુનિ ક્ષપકશ્રેણીવડે અહીં કેવળજ્ઞાન પામી શકે છે. તેને કાંઈ આ ક્ષેત્ર કે કાળ
પોતામાં છે, બહારમાં તેનું કાર્યક્ષેત્ર જરાપણ નથી આમ પરથી અત્યંત ભિન્નતા સમજીને
તારા નિજસ્વરૂપને તું સંભાળ. –આ જ ભાવમરણથી છૂટવાનો ને પરમ આનંદની
પ્રાપ્તિનો ઉપાય છે.
પ્રવાસમાં ઠેરઠેર બાલવિભાગના સભ્યો મળતા....ખૂબજ આનંદિત
થતો....ઉત્સાહપૂર્વક હજારો બાલબંધુઓ પોતાના જીવનમાં ધર્મના સંસ્કાર સીંચી રહ્યા
ધન્યવાદ!
આ ચૈત્ર સુદ એકમે દશમી વર્ષગાંઠ પ્રસંગે જિનમંદિર ઉપર કલશ તથા ધ્વજ ચડાવવાનો
ઉત્સવ થયો. મંદિર ઉપર દશ વર્ષે પહેલી જ વાર કળશ તથા ધ્વજ ચડતા હોવાથી ત્યાંના
મુમુક્ષુઓને ઘણો ઉત્સાહ હતો ને આનંદથી તેનો ઉત્સવ કર્યો હતો.
PDF/HTML Page 24 of 45
single page version
સંખ્યાને કારણે સમાવેશ થઈ શકેલ નહિ, તે સમાચારો આ અંકમાં અહીં આપ્યા
છે. વિલંબ માટે પાઠકો ક્ષમા કરે. (સં.)
રથયાત્રા નીકળી હતી. શ્વેતાંબર સંઘના સહકારને લીધે તેમના ચાંદીના રથમાં
જિનેન્દ્રદેવની ભવ્ય રથયાત્રા નીકળી હતી.
વવાણીયા:–
હતા. સાગર (મધ્ય પ્રદેશ) ના શેઠશ્રી ભગવાનદાસજી શોભાલાલજી વગેેરે પણ આવ્યા
હતા. શરૂમાં જન્મધામનું અવલોકન કર્યા બાદ, રાષ્ટ્રિયશાળાના બાળકોએ ભજન કરેલ;
તથા પૂ. બેનશ્રી–બેને વૈરાગ્યભીના ભાવે “ધન્ય રે દિવસ આ અહો...” એ કાવ્ય
ગવડાવ્યું હતું. પછી પૂ. ગુરુદેવે અપૂર્વઅવસર’માંથી પાંચ કડી અધ્યાત્મમસ્તીપૂર્વક ગાઈ
હતી. ને તેના ભાવોનું ટૂંકું વિવેચન કરીને મુનિદશાની ને સર્વજ્ઞપદની ભાવનામાં સૌને
તરબોળ કર્યા હતા. છેલ્લે છેલ્લે ભાવભીના હૃદયે વિદેહની વાતને યાદ કરીને કહ્યું કે–
PDF/HTML Page 25 of 45
single page version
પ્રવચન કર્યા પછી જન્મધામમાં આવતાં ગુરુદેવને અનેક સંભારણાંની સાથે માતાજી
ઉજમબાનું પણ સ્મરણ થવા લાગ્યું. ...ને નાનપણમાં ઘરે આવતા ત્યારે બારણું ઉઘાડવા
માટે ‘બા’ કહીને સાદ પાડતાં વગેરે પ્રસંગ કહ્યા. માતા તે માતા!
PDF/HTML Page 26 of 45
single page version
અનુભવતું હોય છે. જન્મસ્થાનની બાજુમાં ઉજમબા–સ્વાધ્યાયગૃહમાં બેઠાં બેઠા ગુરુદેવને
૬૦–૭૦ વર્ષ જુનાં સ્મરણો તાજા થતા હતા. અહા, વિદેહીનાથને સેવીને ગુરુદેવ અહીં
આ ઘરમાં આવ્યા તો એ વિદેહીનાથને પણ નાનકડા ઘરમાં સાથે જ લાવ્યા. પોતાના
જન્મઘરમાં બિરાજમાન વિદેહીનાથ સીમંધરપ્રભુને ભાવથી અર્ઘ ચઢાવીને પૂજન
કર્યું....પ્રવચનમાં સમયસારની ૨૦૬મી ગાથા દ્વારા ગ્રામ્યજનતાને પણ સમજાય એવી
સુગમ શૈલીથી આત્મતત્ત્વની પ્રીતિ કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો. ‘આ તો આપણા ગામના
મહારાજ, આ તો ઓલા મોતીચંદભાઈના દીકરા....’ એવા ગૌરવ સાથે લાગણીપૂર્વક
ગામની દરેક વર્ગની જનતા ગુરુદેવના દર્શનમાં તથા પ્રવચનમાં હોંશથી ભાગ લેતી હતી.
સોનગઢથી માત્ર છ સાત ગાઉ નજીક ઉમરાળા છે. ૪૬ વર્ષ પહેલાં ગુરુદેવને (સં.૧૯૭૮
માં) “ ઓંકારનાદના ભણકાર અહીં ઉમરાળામાં આવ્યા હતા...ગુરુદેવની વય તે વખતે
માત્ર ૩૩ વર્ષની; ૩૩ વર્ષ પહેલાં જ સાંભળેલ તીર્થંકરની વાણીના ભણકારા આ
આત્મામાં ગુંજતા હતા....એટલે એ જિનવાણી–અનુસાર માર્ગ સિવાય બીજા કોઈ
માર્ગમાં એમને ચેન નહોતું પડતું. અંતે જિનમાર્ગ પ્રાપ્ત કરીને જગતમાં તે પ્રસિદ્ધ કર્યો.
હતો. ઘાટકોપરની આપણી ભજનમંડળીએ પણ બંને દિવસ ભક્તિનો કાર્યક્રમ કર્યો હતો.
બે દિવસનું નગરીનું ઉમંગભર્યું વાતાવરણ જોતાં આ ઉમરાળાનગરી જાણે કે અયોધ્યાની
બેનપણી હોય! એમ લાગતું હતું.
શહેરની જનતાએ છ દિવસ ઉત્સાહથી ગુરુદેવના પ્રવચનાદિનો લાભ લીધો.
ધાર્મિક શિક્ષણવર્ગ શરૂ થયો.....વર્ગમાં ૩૦૦ ઉપરાંત વિદ્યાર્થીઓ હતા...જેમાં મહારાષ્ટ્રના
સોલાપુર વગેરેના અનેક શિક્ષક ભાઈઓ પણ આવ્યા હતા. હિન્દી ભાષા પણ માંડ માંડ
સમજવા છતાં તેમણે શિક્ષણવર્ગમાં ભાગ લીધો હતો. વૈશાખ વદ છઠ્ઠે સમવસરણ–
પ્રતિષ્ઠાને ૨૭ મું વર્ષ બેઠું –તે પ્રસંગે જિનેન્દ્રદેવની રથયાત્રા નીકળી
PDF/HTML Page 27 of 45
single page version
તે દિવસે સમયસારજીની રથયાત્રા નીકળી હતી અને ભક્તિ સ્વાધ્યાય મંદિરમાં થઈ
હતી. જેઠ સુદ પાંચમે શ્રુતપંચમીનો ઉત્સવ પણ આનંદથી ઉજવાયો હતો....
જિનવાણીમાતાની રથયાત્રા નીકળી હતી.
દિગંબર જૈનસમાજની તરફેણમાં, અને શ્વેતાંબરસમાજની વિરુદ્ધમાં આપેલ છે.
અંતરીક્ષ પાર્શ્વનાથ” માં અંતરીક્ષ શબ્દ જ દિગંબરત્વ સિદ્ધ કરે છે–એમ યુક્તિ અને
સાબિત કર્યું હતું. ‘અંતરીક્ષ’ પણું એ માત્ર પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું નહિ પણ જૈનોના
તીર્થંકરોને કેવળજ્ઞાન થયા પછી તેઓ સહજપણે જમીનથી પાંચહજાર ધનુષ ઊંચે
આકાશમાં અંતરીક્ષ વિરાજે છે, પૃથ્વીપર ચાલતા નથી; તેથી તીર્થંકરભગવંતો
શ્વેતાંબરસમાજમાં તીર્થંકરોને અંતરીક્ષ (આકાશગામી) સ્વીકારવામાં આવ્યા નથી,
અંતરીક્ષપણું હોતું નથી. માટે ‘અંતરીક્ષ–પાર્શ્વનાથ’ માં જે અંતરીક્ષ વિશેષણ છે તે
PDF/HTML Page 28 of 45
single page version
ભાગ લેજો.....ને આત્માના હિતમાં આગળ વધજો.
૨૦૩૨ પલ્લવીબેન મનુભાઈ જૈન મુંબઈ ૬૨
૨૦૩૩ સતીશકુમાર શંકરલાલ જૈન નરોડા
૨૦૩૪ રાજેશકુમાર રમેશચંદ્ર જૈન ભાવનગર
૨૦૩પ દીપકકુમાર રમેશચંદ્ર જૈન ભાવનગર
૨૦૩૬ દીપકકુમાર વિનયચંદ્ર જૈન સુરેન્દ્રનગર
૨૦૩૭ સુરેશચંદ્ર વિનયચંદ્ર જૈન સુરેન્દ્રનગર
૨૦૩૮ કિરણબાળા ચંપકલાલ જૈન જુનાગઢ
૨૦૩૯ મુકેશકુમાર ચીમનલાલ જૈન જુનાગઢ
૨૦૪૦ કુસુમબાળા ચંપકલાલ જૈન જુનાગઢ
૨૦૪૧ પંકજકુમાર ચીમનલાલ જૈન જુનાગઢ
૨૦૪૨ બિપિનકુમાર ચંપકલાલ જૈન જુનાગઢ
૨૦૪૩ છાયાગૌરી શાંતિલાલ જૈન જુનાગઢ
૨૦૪૪ શૈલેશકુમાર ચીમનલાલ જૈન જુનાગઢ
૨૦૪પ પ્રદીપકુમાર વિઠ્ઠલદાસ જૈન જેતપુર
૨૦૪૬ ધીરજલાલ મનસુખલાલ જૈન અમદાવાદ
૨૦૪૭ નિપુણમતી સુરેન્દ્રભાઈ જૈન મુંબઈ–૨
૨૦૪૯ રાજેન્દ્રકુમાર ગુલાબચંદ્ર જૈન રાજકોટ
૨૦પ૦ મીનાકુમારી ગુલાબચંદ જૈન રાજકોટ
૨૦પ૧ સુનીલકુમાર ગુલાબચંદ જૈન રાજકોટ
૨૦પ૨ જિતેન્દ્રકુમાર અમીચંદ જૈન વઢવાણ
૨૦પ૩ મુકેશકુમાર મોહનલાલ જૈન ઉમરગામ
૨૦પ૪ સુધાબેન ચંદ્રકાન્ત જૈન કલકત્તા
૨૦પપ દીલીપકુમાર ચંદ્રકાન્ત જૈન કલકત્તા
૨૦પ૬ ધીમંતકુમાર ચંદ્રકાન્ત જૈન કલકત્તા
૨૦પ૭ કેતનકુમાર ચંદ્રકાન્ત જૈન કલકત્તા
૨૦પ૮ સ્મીતાબેન ચંદ્રકાન્ત જૈન કલકત્તા
૨૦પ૯ રેખાબેન વૃજલાલ જૈન મુંબઈ–૧૯
૨૦૬૦ હંસાબેન વૃજલાલ જૈન મુંબઈ–૧૯
૨૦૬૧ કિરણ વૃજલાલ જૈન મુંબઈ–૧૯
૨૦૬૨ રમેશચંદ્ર મણિલાલ જૈન હિંમતનગર
૨૦૬૩ શકુન્તલાબેન મણિલાલ જૈૈન હિંમતનગર
૨૦૬૪ જાગૃતીબેન રસિકલાલ જૈન લાઠી
PDF/HTML Page 29 of 45
single page version
૨૦૬૬ ગીરીશકુમાર ફૂલચંદ જૈન મોરબી
૨૦૬૭ મધુબાલા એસ. જૈન મોરબી
૨૦૬૮ માલતીબેન પ્રાણલાલ જૈન મુંબઈ–૨૮
૨૦૬૯ લતાબેન પ્રાણલાલ જૈન મુંબઈ–૨૮
૨૦૭૦ રાજેન્દ્રકુમાર શાંતિલાલ જૈન મુંબઈ–પ૬
૨૦૭૧ સ્મિતાબેન શાંતિલાલ જૈન મુંબઈ–પ૬
૨૦૭૨ હીનાબેન ચંપકલાલ જૈન ખસ
૨૦૭૪ કીર્તિકુમાર ધીરજલાલ જૈન પરતાપરા
૨૦૭પ નિતિન ચીમનલાલ જૈન જલગાંવ
૨૦૭૬ મગનલાલ મોહનલાલ જૈન થાનગઢ
૨૦૭૭ પલ્લવીબેન એન. જૈન મુંબઈ–૯૨
૨૦૭૮ પ્રીતિબેન એન. જૈન મુંબઈ–૯૨
૨૦૭૯ હર્ષદ ચીમનલાલ જૈન અમદાવાદ
૨૦૮૦ રજનીકાન્ત ચીમનલાલ જૈન અમદાવાદ
અંદર જૈનધર્મના બધાય શાસ્ત્રો સમાઈ
(૨) દુનિયાની સૌથી અજાયબ વસ્તુ કઈ?
(૩) વિશ્વમાં મોક્ષમાર્ગ કેટલા ?
(૪) સાડાચાર અક્ષરની એક સુંદર વસ્તુ છે;
અક્ષર સૌને વહાલો છે; પણ જો પહેલા
ખંડન થઈ જાય છે. –એ વસ્તુ કઈ?
(પ) વિશ્વના મહાન ત્રણ રત્નો કયા?
(૬) ચાર અક્ષરનું નામ છે; કાનો–માત્ર
છે. પંચપરમેષ્ઠીમાં તેમનું સ્થાન છે.
બાલબ્રહ્મચારી સતી છે;
PDF/HTML Page 30 of 45
single page version
કક્કે પણ લખી મોકલ્યો છે. પહેલી કક્ષાના પાંચલેખોમાં આ લેખને સ્થાન મળ્યું છે; – જેમાં
કોલેજજીવન વખતે પણ બાલવિભાગ પ્રત્યે તેમને કેટલો ઉત્સાહ છે તે તેમણે વ્યક્ત કરેલ છે.
સ.નં.૧પ૦૧)
ગાયનો જેમની ગીતા છે એવા બાળકોના જીવનમાં એકટરોને બદલે તીર્થંકરોનાં
દેખાય છે, તેને તેમ સમજાવવું કે તું જીવ છો...ને શરીર તું નથી. –એ કાર્ય કેટલું મુશ્કેલ
આત્મધર્મના બાલવિભાગ દ્વારા હજારો બાળકોના જીવનમાં પરિવર્તન થઈ રહ્યું છે...ને
માંડ્યો, રાત્રિભોજન બંધ કર્યું, કંદમૂળ છોડી દીધા ને સીનેમા જોવાનું પણ બંધ કર્યું.
છે. હજારો બાળકોના માતા–પિતાએ બાલવિભાગ ઉપર આશીષ વરસાવ્યા છે.
બારણા પાસે પોસ્ટમેનની પ્રતીક્ષા કરીએ છીએ. પોસ્ટમેન આવીને ‘આત્મધર્મ’
PDF/HTML Page 31 of 45
single page version
આવે. ખરેખર, –આવી છે બાલવિભાગ પ્રત્યેની અમારી ચાહના! બે હજારથી પણ હજી
સભ્યો વધતા જાય છે...બાલવિભાગના સભ્ય એટલે મહાવીરના સન્તાન! તેઓ જ
આગળ વધીને મહાવીર જેવા ને રામ જેવા, સીતા જેવા ને ચંદના જેવા, કુંદકુંદપ્રભુ જેવા
જોડકણા; એકડે એક ધર્મની લ્યો ટેક–એ પ્રમાણે એકથી સો સુધીના આંક, કક્કાના અક્ષરથી
મીનાકુમારી છોટાલાલ જૈન નં.પ૧પ લાઠી
સુભાષકુમાર વૃજલાલ જૈન નં.૪ રાજકોટ
નયનાબેન વૃજલાલ જૈન નં.૧ રાજકોટ
માયાબેન વૃજલાલ જૈન નં.૩ રાજકોટ
ચંદ્રાબેન વૃજલાલ જૈન નં.૨ રાજકોટ
ભારતી તથા અતુલ પી. જૈન નં. ૩૮૪–પ સુરત
અરવિંદ જયંતીલાલ જૈન નં.૨૪૬ ગોંડલ
આશીષ અનંતરાય જૈન સોનગઢ
ભરતકુમાર સુંદરલાલ જૈન નં.૪૦ મોરબી
ભુપતકુમાર સી.જૈન નં.૨૧ લાઠી
વસંતલાલ રતિલાલ જૈન નં.૧૯૭પ જોરાવરનગર
નૈનાબેન હીરાલાલ જૈન નં.૧પ૯૩ મુંબઈ
સતીષકુમાર જૈન નં.૭૩પ માળીયા (હાટી)
ઉપેન્દ્રકુમાર જૈન નં.૭૩૩ માળીયા (હાટી)
કનકબાળા રતિલાલ જૈન નં.૧૯૭૪ જોરાવરનગર
ભરતકુમાર એચ.જૈન નં. ... મુંબઈ–૨
જયેન્દ્ર શાંતિલાલ જૈન નં.૧૦૦૮ જામનગર
હરીશ શાંતિલાલ જૈન નં.૧૪૧૦ જામનગર
મહેશ શાંતિલાલ જૈન નં.૧૪૧૧ જામનગર
ગીરીશ શાંતિલાલ જૈન નં.૧૪૧૨ જામનગર
PDF/HTML Page 32 of 45
single page version
રાજેશ્રી નગીનદાસ જૈન નં. પ૪૩ ધ્રાંગધ્રા
દીપકકુમાર જૈન નં.૧૧૭ દિલ્હી
ભરતકુમાર છોટાલાલ જૈન નં.૬૪૦ લાઠી
શૈલેષકુમાર ધીરજલાલ જૈન નં.૪પ૨ લાઠી
સભ્ય નં.૪૯ (નામ નથી) ખેડબ્રહ્મા
દેવજી એચ. જૈન મુંબઈ–૩૪
ધીરજ જૈન ઉગામેડી
અજયકુમાર સુમંતલાલ જૈન નં.૮૧ અમદાવાદ
અશોકકુમાર મણિલાલ જૈન નં.૭૧૬ ––
ભરતકુમાર વસંતરાય જૈન નં.૧૩૪૦ રાજકોટ
દીપકકુમાર વસંતરાય જૈન નં.૧૩૪૧ રાજકોટ
નયનાબેન જૈન નં.૧૧૪૨ અંકલેશ્વર
રાજેશ એન.જૈન મુંબઈ–૯૨
નિખિલકુમાર પ્રતાપરાય જૈન નં.૯૬૧ કલકત્તા
ભરતકુમાર ચંદુલાલ જૈન ૧૭૩પ મુંબઈ–૬૭
રાજુલબેન જૈન ૧૧૩૮ મુંબઈ–૯૨
પારુલબેન વસંતલાલ જૈન ૧૨પ૧ મુંબઈ–પ૮
મુકેશકુમાર અમૃતલાલ જૈન ૧૭૬પ વડોદરા
સુધીર રતિલાલ જૈન નં.૨૮૭ – –––
હસમુખ જે. જૈન ૭૨૦ મદ્રાસ
પ્રવીણ સી. જૈન ૪૪પ અમદાવાદ
ગુણવંતલાલ અમૃતલાલ જૈન ૨૯ ખેડબ્રહ્મા
મુકેશકુમાર વી.જૈન ૧૮પ જેતપુર
સતીશકુમાર વૃજલાલ જૈન ૧૨૩ વાંકાનેર
હસમુખરાય રમણલાલ જૈન ૬૬પ જામનગર
જ્યોતિબાળા બાબુભાઈ જૈન ૧૭૯૦ સોનગઢ
કુસુમબાળા ચંપકલાલ જૈન ૨૪૦ જુનાગઢ
મુકેશકુમાર ચીમનલાલ જૈન ૨૦૩૯ જુનાગઢ
કિરણબાળા ચંપકલાલ જૈન ૨૦૩૮ જુનાગઢ
ઉષાબેન કે જૈન નં.૧૬૧૧ વડીયા
ઉખાણા પણ મોકલ્યા છે. પહેલી કક્ષાના પાંચ લેખોમાં આ લેખને સ્થાન મળ્યું છે.
બાલવિભાગ દ્વારા આત્મજ્ઞાન માટેનો જે ઉત્સાહ મળે છે તે તેમણે આ નિબંધમાં વ્યક્ત
કર્યો છે. સભ્ય નં.૧૩૮)
ધ્યાન અપાતું નથી, –કે જેની અત્યંત જરૂર છે. બાળકો ભૌતિકસુખ પાછળના ખોટા
આનંદનું અનુકરણ ન કરે, ને ભૌતિક સુખસાધનોથી પાર એવા આધ્યાત્મિક સુખના પંથે
વળે–તે માટે આત્મધર્મનો બાલવિભાગ આજે હજારો બાળકોને આશીર્વાદ સમાન છે.
PDF/HTML Page 33 of 45
single page version
અબુધ બાળકો આત્મદર્શનના એકડા ક્યાંથી ઘૂંટત? ને કોઈ દિવસ સિદ્ધપદની સીડી
ક્યાંથી પ્રાપ્ત કરી શકત!
વાણીનો લાભ, અમને સમજાય તેવી ટૂંકી સાદી ને સરળ શૈલિથી બાલવિભાગ આપે છે.
પવિત્ર દોરીએ બાંધે છે. બાલવિભાગદ્વારા અમે સૌ એકતાના રંગે એવા રંગાયેલા છીએ
કે ક્યાંય ઝગડો રહેતો નથી. અમારો બધાનો એક જ માર્ગ છે–આત્મજ્ઞાન મેળવવું...
આત્મિક આનંદ મેળવવો.
છે. આજે નોવેલો અને વર્તમાનપત્રોનું પ્રકાશન ખૂબ વધી રહ્યું છે–પણ એ કુશાસ્ત્રો જેવું
સાહિત્ય બાળકોને આધ્યાત્મિક સંસ્કાર જરાય આપી શકતું નથી...ઊલ્ટા વિપરીત
સંસ્કાર પાડે છે. ત્યારે આપણા બાલવિભાગદ્વારા પીરસાતું સાહિત્ય વાંચનભિક્ષુ
બાળકોને નિર્દોષ આનંદ સાથે મોક્ષમાર્ગની પ્રેરણા આપે છે...એના જીવનને ઉત્તમ
આદર્શ તરફ લઈ જાય છે.
સાથ આપે છે...એના સંપાદક પણ બાલવિભાગના સભ્યો પ્રત્યે હાર્દિક પ્રેમથી તેને ખૂબ
બાલવિભાગનું એક વિશાળ કુટુમ્બ છે.
એ તો બતાવે વીરપ્રભુનો માર્ગ; જેના લાભ અનંત અપાર,
PDF/HTML Page 34 of 45
single page version
માનીને તેમાં સૂતા છે એવા અજ્ઞાની જીવોને જગાડીને સન્તો તેનું નિજપદ બતાવે છે કે
અરે જીવ! તારું પદ તો આ શુદ્ધ જ્ઞાનમય છે; અતીન્દ્રિય આનંદથી તે ભરેલું છે. આવા
નિજપદને જાણીને તેનો અનુભવ કરો.
મહાન, એવું પદ કેવું છે? એનું સ્વરૂપ શું છે? –આમ જિજ્ઞાસુ શિષ્ય પૂછે છે.
કેમ મળે? કે સ્વર્ગ કેમ મળે–એવી વાત નથી પૂછતો, કેમકે એનું માહાત્મ્ય તો ઊડી ગયું
છે, એ કોઈ નિજપદ નથી એમ લક્ષમાં લીધું છે. નિજપદ કે જેના અનુભવથી આનંદ
થાય–તેની ધગશથી શિષ્ય તેની જ વાત પૂછે છે કે હે ગુરુદેવ! તે પદ ક્યું છે તે બતાવો.
તેના ઉત્તરમાં આચાર્યદેવ આ સમયસારની ૨૦૩ મી ગાથામાં કહે છે કે–
સ્થિર, નિયત, એક જ ભાવ જેહ સ્વભાવરૂપ ઉપલભ્ય આ. (૨૦૩)
તેમનાથી રહિત એવા તારા શુદ્ધ ચૈતન્યભાવને અનુભવમાં લે...એ જ તારું સ્વપદ છે.
રાગાદિ અશુદ્ધભાવોની ભેળસેળ વગરના પરમાર્થરસપણે સ્વાદમાં આવતું જે જ્ઞાનપદ
તેને એકને જ તું સ્વાનુભવમાં લે.
PDF/HTML Page 35 of 45
single page version
અનુભવ કર્યો છે, ને તેની જ વાત પ્રેમથી સાંભળી છે. રાગ વગરનું
અતીન્દ્રિયઆનંદમય ચૈતન્યપદ તેને કદી અનુભવમાં લીધું નથી ને અંતરમાં તેની
પ્રીતિથી તેની વાત પણ સાંભળી નથી. રાગના પ્રેમને લીધે આનંદને ભૂલીને દુઃખને જ
જાતનો છે! –કે જે સ્વાદ પાસે જગતના બધા સ્વાદો ને રાગનો સ્વાદ પણ બેસ્વાદ
લાગે. જે ચૈતન્યસ્વાદ પાસે જગત આખું અપદ લાગે. એટલે બધેથી એકત્વબુદ્ધિ છૂટીને
ચૈતન્યપદમાં જ એકતા થાય.
ચૈતન્યપદની પ્રાપ્તિ થતી નથી. રાગ અને જડ બંનેનો ચૈતન્યપદમાં અભાવ છે. આવો
( ) ગણધર; ( ) સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર; ( ) “;
( ) માનસ્તંભ; ( ) એકજ; ( ) આત્મજ્ઞાન.
PDF/HTML Page 36 of 45
single page version
એમ વિપુલ સાહિત્ય મોકલ્યું છે. (બાળકો પોતાના વડીલો પાસેથી શીખીને કે તેમને
પૂછીને લખે એ સારી વાત છે, પણ લખાણ તો પોતાના જ હાથે લખીને મોકલે તો
તેમને વિશેષ ઉત્સાહ અને વિશેષ લાભ થાય.
(૩) પ્રગટી વાણી વીરની, પંચાક્ષરી એ તીર્થ; ગૌતમ જ્યાં ગણધર થયા, કહોજી કયું એ ધામ?
(૪) ધાતકર્મનો ક્ષય કરી, પ્રગટયું જ્ઞાન અનંત; દેહ છતાં પરમાતમા...કહોજી કયા તે ભગવંત?
(૫) ઉપયોગ લક્ષણ જેહનું, જાણે સૌને જેહ; પણ ઈન્દ્રિથી જણાય ના, ઓળખી કાઢો તેહ?
(૬) સત્સંગના સેવન થકી જેની પ્રાપ્તિ થાય, એની પ્રાપ્તિ થયા પછી જરૂર મુક્તિ થાય.
(૯) આત્માને નહિ જાણશો, કરશો કદી પુણ્યરાગ; એનું ફળ શું પામશો? કરજો જરા વિચાર.
(૧૦) સૌથી મોટા દેવ છે, વિચરે અવનિમાંય, ભરતમાં આવે નહિ છતાં કર્યો પરમ
સાધકજીવો
અમે ભગવાનના ખોળે બેઠા છીએ.
PDF/HTML Page 37 of 45
single page version
લખાણનો સંયુક્ત સાર અહીં આપ્યો છે. પ્રથમ કક્ષાના પાંચ લેખોમાં આ લેખને સ્થાન
મળે છે. આ ઉપરાંત તેમણે કોયડા, ધાર્મિક કક્કો, અને આંક પણ લખી મોકલ્યા છે.
માયાબેને તો ભાવભીના ચિત્રો પણ મોકલ્યા છે–જેમાં જૈનધ્વજ; મુનિરાજને વંદના;
માનસ્થંભ; સમ્યકત્વરૂપી બીજ અને કેવળજ્ઞાનરૂપી પૂર્ણચંદ્ર શુદ્ધાત્મારૂપી સોય ને
સમ્યગ્દર્શનરૂપી દોરો; ચૈતન્યસૂર્ય, તથા રંગોળી છે. ભાઈ–બેનોને ઉત્સાહ બદલ
ધન્યવાદ!)
માટે અમે બીજા શાસ્ત્રો પણ વાંચવા લાગ્યા. ધર્મમાં રસ લેતા થયા. અમારા વિચારો
બદલાઈ ગયા. અમને ફરવાનો, ખાવાનો, પીકચર જોવાનો અને પ્રવાસે જવાનો શોખ
હતો તેને બદલે હવે અમને દરરોજ જિનમંદિરે જવાનો, પ્રવચન સુણવાનો અને શાસ્ત્ર
વાંચવાનો શોખ થાય છે. જિનમંદિરમાં મુનિ ભગવંતોના, વૈરાગી રાજકુમારોના તેમજ
સતી ધર્માત્માઓનાં વૈરાગ્યવંત ચિત્રો જોઈને અમને ઘણો આનંદ થાય છે. મંદિરમાં
આવા અનેક ચિત્રો છે અને પ્રવાસને બદલે હવે અમને ગુરુદેવની સાથે સાથે વારંવાર
જાત્રા કરવાનો ભાવ જાગે છે.
નાશ પામ્યા ને ધર્મના ઉત્તમ સંસ્કારો આવ્યા. સાધર્મી ભાઈ–બેનોને કુટુંબીજનો જેવા
જ માનવા લાગ્યા, બાલવિભાગના બધા સભ્યો અમને અમારા ભાઈબેન જેવા જ લાગે
છે. બાલવિભાગને લીધે તો જાણે અમને સર્વાંગીય કેળવણી મળતી હોય એવું લાગે છે.
બાલવિભાગને લીધે અમારી બુદ્ધિનો વિકાસ થયો. અમારા જ્ઞાનમાં વધારો થયો,
વાંચવાની ટેવ પડી, અને ધર્મમાં રસપૂર્વક ભાગ લેતા થયા. સુખ અમારા આત્મામાં છે
તેની અમને ખબર પડી. ધર્મ કોને કહેવો? કેવી રીતે થાય? કયાં થાય? તેની અમને
ખબર નહોતી તે હવે બાલવિભાગને લીધે ખબર પડી. અને ધર્મ કરવાથી કેવું સુખ
PDF/HTML Page 38 of 45
single page version
અમે પુણ્યને ધર્મ માનતા તે માન્યતા છૂટી ગઈ.
અમે જીવ અને અજીવના પરિણમનને સ્વતંત્ર જાણ્યું.
અમે જિનેન્દ્રદેવના દર્શન કરવા લાગ્યા ને રાત્રીભોજન છોડયું.
અમે તત્ત્વજ્ઞાનનો અભ્યાસ કર્યો ને સીનેમા જોવું બંધ કર્યું.
દર્શનનો કેટલો મહિમા છે તે વાંચીને અમે પણ કાયમ દર્શન કરવા જવાનો નિશ્ચય
કર્યો છે. (ધન્યવાદ!)
પડ્યો, અને મને લાગ્યું કે આત્માનું જ કરવા જેવું છે. તો આજથી બાલવિભાગમાં
જોડાવાની મારી ઈચ્છા છે.
તત્ત્વની ગંભીરતા જાણવા તથા સમજવા માટે ખૂબ તાલાવેલી થાય છે. આત્મધર્મ
આવતાં સૌ પ્રથમ તે વિભાગ ઉપર નજર પડે છે. બાલવિભાગ નાના–મોટા સૌને
જ્ઞાન સાથે આનંદ આપે છે. બાલવિભાગ શરૂ કરવા માટે અભિનંદન! અમે સભ્ય
થવામાં મોડા પડ્યા તે બદલ દુઃખ થાય છે. લી. રાજેન્દ્ર જૈન
કોઈ આત્માનુભવી સંતને પૂછ.
PDF/HTML Page 39 of 45
single page version
પામ્યા છે; તેઓ પગે અપંગ હોવા છતાં ઉત્સાહી અને સાહિત્ય–પ્રેમી હતા. બાલ
સાહિત્યનો તેમને વિશેષ પ્રેમ હતો ને આત્મધર્મ–બાલવિભાગ માટે તો તેમને ખૂબ
લાગણી હતી. તેમની ઉંમર માત્ર ૨૪ વર્ષની હતી. ગુરુદેવ ફાગણ માસમાં લાઠી
૬૮ ના રોજ ખંડવા મુકામે સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે; ગુરુદેવ પ્રત્યે તેમને ભક્તિભાવ
હતો ને છેલ્લે સુધી દેવ–ગુરુનું સ્મરણ કરતા હતા.
લગભગ પચીસ વર્ષ સુધી સેવાઓ આપી હતી. ને પછી નિવૃત્તિ લઈને તેઓ
વઢવાણ ગયેલા. વઢવાણ મુમુક્ષુમંડળના તેઓ સભ્ય હતા.
પામી ગયા. ગત સાલ ગુરુદેવ જયપુરથી મહાવીરજી પધાર્યા ત્યારે ગુરુદેવની
પ્રતિભાથી તથા સૌજન્યભરી વાતચીતથી તેઓ પ્રભાવિત થયા હતા. પત્રકાર તરીકે
આત્મધર્મના સંપાદકો સાથેની વાતચીતથી પણ તેઓ પ્રસન્ન થયા હતા. વીતરાગી
આડાઅવળા લખ્યા છે તેમાંથી મેળવી લેશોજી––– () સોનગઢ ()
કાનજીસ્વામી (૨) વિપુલાચલ () આત્મા () અરિહંત ()
સમ્યકત્વ () મિથ્યાત્વ () મોક્ષ () સંસાર () સીમંધર ભગવાન.
PDF/HTML Page 40 of 45
single page version
આવશે. તે પંદર લેખકના નામો આગામી અંકમાં જાહેર થશે, તથા બાકીના બધા જ
લેખ–ચિત્ર વગેરે મોકલનારા સભ્યોને ઈનામ તરીકે પુસ્તકો તથા ફોટો (કુલ લગભગ
અઢી રૂપિયાની કિંમતના) પોસ્ટથી મોકલવામાં આવશે.
રાગાદિને વ્યવહાર કારણ કહ્યું હોય તો તે ઉપચાર છે, તે સત્યાર્થ કારણ નથી. સત્યાર્થ
નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગની ખબર નથી. માટે એમ સમજવું કે જે નિશ્ચય છે તે જ સત્યાર્થ છે.
વ્યવહાર છે તે સત્યાર્થ નથી પણ માત્ર ઉપચાર છે–ઉપાધિ છે. તે ઉપાધિને અસલી
સ્વભાવ ન કહેવાય.