PDF/HTML Page 1 of 41
single page version
PDF/HTML Page 2 of 41
single page version
PDF/HTML Page 3 of 41
single page version
આપણને સૌને આત્મહિતનું જે માર્ગદર્શન અને પ્રેરણા મળે છે તે
અલૌકિક છે. વીતરાગમાર્ગની શરૂઆત આપણા આત્મામાંથી જ થાય
છે,–એવો આત્મસન્મુખી વીતરાગમાર્ગ આપીને ગુરુદેવે અપૂર્વ ઉપકાર
કર્યો છે. અહા, વિદેહમાં સદાય વહેતો ધર્મપ્રવાહ ગુરુપ્રતાપે આજે
આપણને અહીં ભરતક્ષેત્રમાં પણ મળી રહ્યો છે. તો પછી ઓલો
ચોથાકાળ અને પંચમકાળ તેમાં શો ફેર છે? ને અહીં પણ ધર્મપ્રાપ્તિ
થતી હોય તો ભરતમાં ને વિદેહમાં શો ફેર છે.?
ઉત્તમ કાર્યમાં વાર શા માટે લગાડવી? અત્યંત જાગૃત થઈને આત્માની
આરાધનામાં તત્પર થાઓ.....દીવાળી આવતાં પહેલાંં આત્મામાં
ચૈતન્યના અનંત સમ્યક્ દીવડા પ્રગટાવો ને આત્મામાં મોક્ષની
મંગલદીપાવલી આનંદથી ઊજવો.
કરતાં તારી પર્યાયમાં અનાદિનો દુકાળ ટળીને સમ્યક્ત્વાદિ આનંદના
મીઠા પાક પાકશે, ધર્મના લીલાછમ અંકૂરથી આત્મા શોભી ઊઠશે....ને
અંદરથી રણકાર ઊઠશે કે
PDF/HTML Page 4 of 41
single page version
પોતાની અંતઃચેતના જાગૃત કરી છે, ગુરુદેવે આપેલો જ્ઞાન–વૈરાગ્યમય દિવ્ય
બોધ જેમણે પોતાના જીવનમાં વણી લીધો છે, જેમની નિર્મળ, નિર્વિકલ્પ
સ્વાનુભૂતિમય દશાની ગુરુદેવ વારંવાર પ્રશંસા કરે છે અને
‘ભગવતી’,‘જગદમ્બા’ વગેરે ખાસ વિશેષણો આપીને ગુરુદેવે જેમના પ્રત્યે
આપણને શ્રદ્ધા, ભક્તિ અને બહુમાન જગાડયાં છે, તે મંગલમૂર્તિ પૂજ્ય ભગવતી
બહેનશ્રી ચંપાબહેનનો આપણા મુમુક્ષુ સમાજ ઉપર ઘણો ઉપકાર છે; તે
ઉપકારવશ આજે શ્રાવણ વદ બીજના મંગલદિને આપણે તેમનો ‘વન’ વર્ષોની
પૂર્ણાહુતિ તથા પ૯ મા વર્ષનો જન્મજયંતિ–સમારોહ ઊજવીએ છીએ.
નિર્ણયશક્તિ વગેરે અનેક ગુણો તેમનામાં સહજ છે. નિશાળમાં ભજવાતા
દમયંતી વગેરે સતીઓના વૈરાગ્યપ્રેરક સંવાદો તેમને ખૂબ ગમતા; સાહિત્ય
અને ગીતો પણ વૈરાગ્યનાં જ ગમતાં–ગાતાં.
સુયોગ પ્રાપ્ત થયો. ગુરુદેવની વજ્રવાણીએ તેમનું સત્ત્વ ઝળકાવી દીધું, સમકિત
પામવાની તમન્ના તીવ્ર બની, સર્વ શક્તિ આત્મામાં કેન્દ્રિત કરી; દિન–રાત
દ્રષ્ટિની નિર્મળતા તથા આત્માનુભૂતિની સાક્ષાત્ પ્રાપ્તિ માટે અથક, અવિરત
પુરુષાર્થ કર્યો, અને ફલત: માત્ર ૧૯ વર્ષની લઘુ વયમાં જ પોતાનો અપ્રતિમ
પુરુષાર્થ સાકાર કર્યો, ભવસંતતિછેદક સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત
PDF/HTML Page 5 of 41
single page version
નિર્મળ નિર્વિકલ્પ સ્વાત્માનુભુતિનું અમૃતઝરણું વહેતું થયું. ધન્ય છે તે મહાન
આત્મા! અને ધન્ય છે તેમનો અપ્રતિહત પુરુષાર્થ!!
પ્રગટી. પૂજ્ય ગુરુદેવને પોતાને વર્ષોથી જે ‘ભાસ’ થતો હતો તેનો સ્પષ્ટ ઉકેલ
પૂજ્ય બહેશ્રીના સ્મરણજ્ઞાને આપ્યો. ભૂત, વર્તમાન અને ભાવીનું આશ્ચર્યકારી
અનુસંધાન તેણે આપ્યું. તે અનુસંધાનજ્ઞાન દ્વારા મુમુક્ષુ સમાજ ઉપર ખરેખર
મહાન ઉપકાર થયો છે, ગુરુદેવની પરિણતિને બળ મળ્યું છે, ગુરુદેવના
પ્રભાવનાયોગને વેગ મળ્યો છે અને એ રીતે જિનશાસનની મહાન પ્રભાવના
થઈ છે.
દશા વિશે વર્ણન કરવું શક્તિ બહાર છે. તેમના ગહન વ્યક્તિત્વ ઉપર માત્ર ગુરુદેવ
જ યથાર્થ પ્રકાશ પાથરી શકે. ગુરુદેવે તેમને ‘ભગવતી’ અને ‘જગદમ્બા’નાં
વાસ્તવસ્પર્શી વિશેષણો આપ્યાં છે તે તેમની સહજ અંર્તદશાના તથા તેમની
મહાનતા યથાર્થ દ્યોતક છે. હંમેશાં તોળી તોળીને વચનો ઉચ્ચારનારા,
તીક્ષ્ણદ્રષ્ટિવંત, સ્વરૂપાનુભવી પરમ પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રી અન્ય કોઈ પણ વ્યક્તિને જે
બે વિશેષણોથી કદી વિશેષિત કરતા નથી એવાં ઉપરોકત બે મહિમાપૂર્ણ વિશેષણોથી
પૂજ્ય બહેનશ્રી ચંપાબહેનને અનેક વાર પ્રસન્નતાપૂર્વક બિરદાવે છે, તે જ હકીકત
પૂજ્ય બહેનશ્રીની અદ્ભુત મહત્તા આપણા હૃદયમાં દ્રઢપણે પ્રસ્થાપિત કરવાને
પૂરતી છે. આ વિશેષણો દ્વારા પૂજ્ય ગુરુદેવે સંક્ષેપથી તેમના પ્રત્યે પોતાનો
અહોભાવ વ્યક્ત કરતું પોતાનું હાર્દ પ્રગટ કર્યું છે. ગુરુદેવના હાર્દને તથા વિશેષણના
વાચ્યાર્થના ઊંડાણને આપણે ગંભીરપણે સમજીએ, ગુરુદેવે આપેલા અધ્યાત્મબોધને
જીવનમાં ઉતારનાર આ ‘ભગવતી માતા’ ની આત્મસાધનાના આદર્શને
દ્રષ્ટિસન્મુખ રાખીએ અને તેમના જીવનમાંથી મળતી પ્રેરણા દ્વારા આપણે આપણો
આત્માર્થ સાધીએ–એવી અંતઃકરણની ભાવના છે.
PDF/HTML Page 6 of 41
single page version
પ્રાણ છે અને આત્માર્થીઓનાં મહાન આદર્શ છે. માતા જેમ બાળકની સંભાળ
રાખે છે તેમ, હે ધર્મમાતા! આપના શરણે આવેલાં અમ બાળકોની સંભાળ
રાખી, ભાવી દેવાધિદેવની સભામાં આપની સાથે જ રાખજો અને શાશ્વત
જ્ઞાનાનંદની પૂર્ણ પ્રાપ્તિ સુધી આપનો કલ્યાણકારી સાથ આપજો.–એવી
અંતરની ઊર્મિથી આજ જન્મજયંતીના મંગલ દિને આપને સાદર ભાવભીની
શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરી વિરમું છું.
PDF/HTML Page 7 of 41
single page version
PDF/HTML Page 8 of 41
single page version
PDF/HTML Page 9 of 41
single page version
આરાધનાની ભાવના કરે છે.
સ્વરૂપ બતાવીને ધર્મની ઉત્તમ આરાધનાની ધોધમાર વૃષ્ટિ કરી....
ધર્માત્માના હૃદયમાં ધર્મના અંકુર પણ ઊગ્યા....અહા, ધન્ય આવા
પર્યુષણ! પર્યુષણના પહેલા પ્રવચનમાં ગુરુદેવે કહ્યું–અહો! આ તો
ધર્મની આરાધનાના દિવસો છે....આત્માનો અનુભવ કરીને સમ્યક્ત્વ
થવાનો આ દિવસ છે....તે સમ્યક્ત્વ થયું હોય તેને આત્માની વિશેષ
ભાવના કરીને શુદ્ધતા વધારવાનો દિવસ છે.
મહાપવિત્ર ચેતના....તેને એવી ઉજ્વળપણે પ્રગટ કરો કે જગતમાં ક્્યાંય
કોઈ પ્રત્યે ખૂણેખાંચરે પણ વેરવૃત્તિ ન રહે, ઊંડે ઊંડે પણ ક્રોધાદિના
સંસ્કાર ન રહી જાય, ને શાંત–ક્ષમારસનું મીઠું ઝરણું આત્મામાં વહેતું
રહે. ધન્ય તે મુનિભગવંતો! જેમને પ્રાણ હરનાર પ્રત્યે પણ ક્રોધવૃત્તિ
જાગતી નથી....ઉત્તમક્ષમાની પરમશીતળ ગુફામાંથી જેઓ કદી બહાર
નીકળતા નથી. હું પણ એવા મુનિવરોનો સેવક છું....મને આ જગતમાં
કોઈ પ્રત્યે વેરભાવ નથી....કોઈ મારો શત્રુ નથી, સર્વે જીવો પ્રત્યે મને
સમતા છે. મારી ચૈતન્યભાવનામાં ક્રોધ જ નથી ત્યાં કોઈ પ્રત્યે વેર
કેવું? ધર્મના અંકુરા ફૂટયા....પર્યુષણનો અવસર આવ્યો....આરાધનાની
ધન્ય પળ આવી....એવા આ સમયે ક્ષમાનું અમૃત છોડીને ક્રોધનું ઝેર તો
કોણ પીએ?
આ વીતરાગી અમૃતરસ પીએ....અને એકબીજાને પીવડાવીએ.
PDF/HTML Page 10 of 41
single page version
ઊછળી જાય એવી પરમતત્ત્વની આ વાત છે...... અમે ચૈતન્ય–હંસલા
આનંદસરોવરમાં કેલી કરનારા ને વીતરાગી અમૃતને ચરનારા.......
અમારા શ્રદ્ધામાં–જ્ઞાનમાં પરમાત્મતત્ત્વ જયવંત વર્તે છે.
જ્ઞાની ધર્માત્મા પોતાના આત્માને કેવો ધ્યાવે છે? તેનું આ વર્ણન છે–
વળી સૌખ્યમય છે જેહ તે હું–એમ જ્ઞાની ચિંતવે. (૯૬)
PDF/HTML Page 11 of 41
single page version
સ્વભાવની ભાવનાવડે પર્યાયમાં કેવળજ્ઞાનાદિ અનંત ચતુષ્ટયરૂપ કાર્ય પ્રગટી જશે.
સર્વપરભાવનું પ્રત્યાખ્યાન કર્યું તેને હવે રાગ અને અલ્પજ્ઞતા રહેશે નહિ, તેને તો સહજ
સ્વભાવની ભાવનાવડે કેવળજ્ઞાનાદિ પ્રગટશે. સાદિ–અનંતકાળ માટે તેને પરભાવનું પ્રત્યાખ્યાન
થઈ ગયું. નિશ્ચયથી મારો સહજ જ્ઞાનસ્વભાવ સમસ્ત પરભાવના પચ્ચખાણસ્વરૂપ જ છે, તેની
સન્મુખ થયો ત્યાં પર્યાયમાંથી પણ પરભાવોનું પ્રત્યાખ્યાન થઈ ગયું.
ચૈતન્યસ્વભાવસમુદ્રમાં વાળ. ધર્મી કહે છે કે અહા, આવા સ્વભાવના ભરોસે અમારા વહાણ આ
ભવસમુદ્રને તરી જશે. અમારા સહજ સ્વભાવને અમે શ્રદ્ધામાં–જ્ઞાનમાં–અનુભવમાં લીધો છે,
તેના જ અવલંબને અમે અનંત ચતુષ્ટયરૂપ થઈ જશું ને સંસારને તરી જશું; અધૂરીપર્યાય કે
વિકાર હવે નહિ રહે.
પ્રગટી, તેનો ભેદ ધર્મી નથી પાડતો. આવા સહજ સત્ સ્વભાવનો સ્વીકાર તે જ સમ્યગ્દર્શન છે.
તેના જ્ઞાનમાં સંદેહ નથી. ડામાડોળપણું નથી. નિઃશંકપણે અનંત ચતુષ્ટયસ્વભાવપણે તે પોતાને
અંતરમાં અવલોકે છે. અહા, આવા પરમતત્ત્વરૂપે પોતે પોતાને દેખ્યો ત્યાં હવે બહારનું બીજું શું
જાણવા–દેખવાનું રહ્યું?–વાહ! આજે તો આવા આત્માની પ્રતીતરૂપ સમક્તિનો દિવસ છે. આવા
આત્માની પ્રતીત કરીને સમ્યક્ત્વ કરવા જેવું છે. અને સમ્યક્ત્વ થઈ ગયું હોય તોપણ આવા જ
આત્માની ભાવના કરવા જેવું છે; એ જ પર્યુષણ છે. અનંત આનંદથી ઊછળતું મારું તત્વ, તેની
સામે નજર કરતાં જ આનંદ થાય એવું આ તત્ત્વ છે. મહાન અચિંત્ય આનંદના નિધાન જેની
ગંભીરતામાં ભર્યા છે, તેની સન્મુખતામાં કલેશ કેવો? ને બોજો કેવો? ચૈતન્યની શ્રદ્ધામાં ને
એકાગ્રતામાં કોઈ કલેશ કે બોજો નથી. ઊલ્ટું અનંત–
PDF/HTML Page 12 of 41
single page version
પરમાત્માના દિવ્યધ્વનિમાં આવેલું આ તત્ત્વ છે.
વિરહ નહીં રહે, અંદરમાં પૂર્ણદશાનો વિરહ નહિ રહે, બહારમાં પણ પરમાત્માનો વિરહ નહીં રહે.
–અહા, આવું પરમતત્ત્વ! તે સાંભળતાં રાગની રુચિવાળા કાયરના તો કાળજાં કંપી ઊઠે, પણ
ચૈતન્યરુચિવંત વીરોનું તો વીરપણું ઊછળી જાય ને એની પરિણતિ અંતરના સ્વભાવમાં ઝુકી
જાય: અહા, મારા પરમાત્મ તત્ત્વના અનંત–અનંત મહિમાની વાત શી કરવી? અંતરના
ભાવશ્રુતથી જેના પત્તા મળે એવો અદ્ભૂત સ્વભાવ છે. સાધકના ભાવશ્રુતમાં અંતરનું
પરમાત્મતત્ત્વ છૂપું રહી શકે નહિ. અંતરમાં ઢળેલા આવા ભાવશ્રુતમાં સર્વે પરભાવનું પચ્ચખાણ
છે. હે ભાઈ! આવા પૂરા સ્વભાવની ભાવના કર....તારી ભાવના જરૂર પૂરી થઈ જશે.–
ગજા વગર ને હાલ મનોરથરૂપ જો.
તોપણ નિશ્ચય રાજચંદ્ર મનને રહ્યો
પ્રભુ આજ્ઞાએ થાશું તે જ સ્વરૂપ જો.....
સ્થૂળ–સ્થૂળ વાત આવે છે. સૂક્ષ્મ સ્વભાવ તો અનુભવગોચર છે.–આવા સ્વભાવને સ્વસંવેદનથી
અનુભવગોચર કરીને ધર્મી કહે છે કે અમે અમારામાં ધર્મના પાયા નાંખ્યા છે. સ્વભાવને
સ્વાનુભવગોચર કર્યો છે, તેની ભાવના કરીએ છીએ; તે ભાવના વડે હવે અલ્પકાળમાં પૂર્ણ
પરમાત્મપદને સાક્ષાત્ પામશું–પામશું–પામશું....
જાણવા–દેખવાનું બાકી રહ્યું? સર્વને જાણવાના સામર્થ્યવાળો મારો જ્ઞાનસ્વભાવ મેં જાણી લીધો,
એકલું પૂરું જ્ઞાન, ને એવા બીજા અનંત સ્વભાવો
PDF/HTML Page 13 of 41
single page version
તેણે જાણવાયોગ્ય બધું જાણી લીધું. અહા, આવા તત્ત્વનું જેણે ઉત્સાહથી શ્રવણ કર્યું તેણે શું ન
સાંભળ્યું? ભાઈ, તેં જગતની રાગ–દ્વેષની વાત સાંભળી, પણ તેમાં કાંઈ હિત ન થયું; હવે આ
કેવળજ્ઞાન–આનંદસ્વભાવથી ભરેલા આત્માની વાત પ્રેમથી સાંભળીને તેને લક્ષમાં લે, તો આખું
જૈનશાસન તેં સાંભળી લીધું. અહા, ચૈતન્યરાજા જેણે અનુભવમાં પ્રાપ્ત કરી લીધો તેનું મન હવે
બીજા કયા પદાર્થમાં જશે? આ ચૈતન્યમહાતત્ત્વ પાસે જગતના બધા પદાર્થો તૂચ્છ છે, ચૈતન્યના
મહિમા પાસે ધર્માત્માને જગતના કોઈ પણ ઈન્દ્રાદિવૈભવનો પણ મહિમા આવતો નથી.
પરિણતિએ અંતરમાં એકાગ્ર થઈને પોતાના ચૈતન્યપ્રભુ સાથે કેલિ કરી, ત્યાં પરમ આનંદમય
અભેદ અનુભૂતિમાં રાગનું કે અપૂર્ણતાનું લક્ષ ન રહ્યું, કેવળજ્ઞાનાદિ પર્યાયનું પણ લક્ષ ન રહ્યું;
આખો અભેદ પરમાત્મા શ્રદ્ધા–જ્ઞાન અનુભવમાં આવ્યો, ત્યાં તે આત્માની પર્યાય પોતે જ
જૈનધર્મ છે; તેણે સમસ્ત જૈનશાસનને અનુભવી લીધું છે. તે આત્મા પોતે ધર્મનું કલ્પવૃક્ષ થઈને
પોતાને સમ્યક્ત્વથી માંડીને સિદ્ધપદ સુધીનાં ફળ આપે છે.
છે.–એમ ધર્મી જીવ પોતાના અંતરમાં ચૈતન્યતત્ત્વને દેખે છે.
ચરનારો ચૈતન્યહંસલો અમારા હૃદયસરોવરમાં (એટલે કે અમારી અનુભૂતિમાં) બિરાજમાન છે.
હંસને કેલી કરવાનું સ્થાન અમારું ચૈતન્ય–સરોવર છે. ચૈતન્યહંસલો રાગના ચારા ન ચરે, રાગના
મેલા ખાબોચિયામાં હંસલા ન રહે, એ તો સ્વચ્છ ચૈતન્યમય આનંદસરોવરમાં જ કેલિ કરે.
રાગમાં કેલિ કરનારો હું નહિં, હું તો સ્વાનુભૂતિના આનંદમા કેલિ કરનારો છું.–આવી અનુભૂતિ
થતાં ધર્મીને મોક્ષના મંગલ ઘંટ વાગ્યા. (સાડા આઠનો ટકોરો વાગતાં ગુરુદેવે કહ્યું:) અહા!
વિજય ડંકો વાગ્યો..... ડંકાની ચોટ પુર્ણ તત્ત્વની પ્રતીતના પડકાર કરતો ધર્મી જાણે છે કે –અમે
તો અમારા પૂર્ણ આત્માની સેવા કરનારા હંસ છીએ; વિકારરૂપી ઝેરનાં પ્યાલા અમે ન પીએ.
અમે તો ચૈતન્યસરોવરના અમૃત પીનાર છીએ....શરીર છતાં અશરીરી ભાવને અનુભવનારા
છીએ....આનંદના અમૃત પીનારા છીએ.
PDF/HTML Page 14 of 41
single page version
અમે તો આવા પૂર્ણાનંદી પરમાત્મતત્ત્વ છીએ. અમારા જ્ઞાનમાં–શ્રદ્ધામાં–અનુભવમાં આવું
પરમતત્ત્વ જ જયવંતપણે બિરાજે છે, વિકારભાવો તો ક્ષયવતં છે–જયવંત નથી. અમારી પર્યાય
અંતરમાં વળી તેમાં વિકારની હયાતી કેવી? એમાં તો અમારું સહજ ઉત્કૃષ્ટ પરિપૂર્ણ એક
ચૈતન્યતત્ત્વ જ વિદ્યમાનપણે જયવંત વર્તે છે.
PDF/HTML Page 15 of 41
single page version
સોનગઢની જૈન પાઠશાળાના બાળકોએ રજુ કરી હતી. આપના ઘરમાં
બેન:– અમે નાનકડા સિદ્ધ.....તમે નાનકડા સિદ્ધ
ભાઈ:–વાહ બેન! આપણે નાનકડા સિદ્ધ–એ
વાત સાંભળતાં કેવી મીઠી–મધુરી લાગે
છે! પણ એ નાનકડા સિદ્ધ એટલે શું?
બેન:– સાંભળ ભાઈ!
જે સ મ જે તે થા ય. ”
સ્વભાવથી તો સિદ્ધભગવાન જેવા જ છીએ.
પોતાનું આવું સ્વરૂપ સમજીને જેણે
સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કર્યું–તે જીવ મોક્ષના માર્ગમાં
આવ્યો. સિદ્ધ થવાની
સિદ્ધ કહેવાય છે.
ભાઈ:– હા, બેન તારી વાત સાચી એ નાનકડા
સિદ્ધને શાસ્ત્રભાષામાં ઈષત્સિદ્ધ
કહ્યા છે.
બેન:– હા, તત્ત્વાર્થસારમાં તેમને ઈષતસિદ્ધ
કહ્યા છે. વળી તેમને જિનેશ્વરના
લઘુનંદન પણ કહેવાયછે. સાંભળો–
ધન્ય છે!! જિનસેનસ્વામીએ ગૌતમ–
સ્વામીને પણ ભગવાન પુત્ર કહ્યા છે.
બેન:– અહા, એ ભગવાનના પુત્રોને ધન્ય છે.
ગૌતમસ્વામીની જેમ બધાય સમકિતી
જીવો પણ ભગવાનના લઘુનંદન છે.
ભાઈ:– ગૌતમસ્વામી મોટા પુત્ર, ને બીજા
PDF/HTML Page 16 of 41
single page version
ભગવાનના નંદન છે, તીર્થંકરના પુત્ર છે.
બેન:– ભાઈ, અત્યારે આપણને અહીં
ભગવાન તો નથી દેખાતા, પણ
ભગવાનના પુત્ર દેખાય છે.....
તીર્થંકરભગવાનના લઘુનંદન આપણને
અહીં નજરે દેખાય છે–એ આપણું
મહાન ભાગ્ય છે.
ભાઈ:– વાહ બેન! તારી વાત સાચી! પણ તેની
સફળતા ત્યારે કહેવાય કે, આપણે
તેમની જેમ ભગવાનના પુત્ર થઈએ.
બેન:– ભગવાનના નંદન કેવી રીતે થવાય?
ભાઈ:– સાંભળ! ગુરુદેવ આપણને રોજ
સમજાવે છે કે આત્માને ઓળખો.
આત્માને ઓળખીએ એટલે આપણે
પણ ભગવાનના પુત્ર કહેવાઈએ.
અરિહંતને ઓળખે તે અરિહંતનો
પુત્ર કહેવાય!
બેન:– હા ભાઈ! આપણી આ બાળપોથીમાં
પણ
ભાઈ:– ચાલો, આપણે તે ગીત ગાઈએ–
અમારે ભણવા જૈનસિદ્ધાંત,
ભણવું–ગણવું અમને વહાલું
ગુરુજી પર છે વહાલ...અમે તો
ક ર શું અા ત્ મા નું જ્ઞા ન ;
ઉપકાર એ ગુરુજી તણો છે
સંતાન કહેવાયા! તો આપણે આત્માને
ઓળખવા રોજ તત્ત્વજ્ઞાનનો અભ્યાસ
કરવો જોઈએ. અને રોજ ભગવાનનાં
દર્શન કરવા જોઈએ.
બેન:– અને રાત્રે કદી ખાવું ન જોઈએ; તથા
સીનેમા જોવી ન જોઈએ, કેમકે તેનાથી
ખોટા સંસ્કાર પડે છે.
જોઈએ.
ભાઈ:– આપણે તો જિનવર ભગવાનના માર્ગે
ચાલનારા છીએ. જિનવરદેવનો માર્ગ
જગતમાં ઘણો ઊંચો છે.
જિનવર પંથે વિચરશું.....
અમે તો જિનવરનાં સંતાન....
જિનવર પંથે વિચરશું.....
અમે તો બનશું મોટા સિદ્ધ.....
અમે તો છૈયે છોટા સિદ્ધ......
અમે તો બનશું મોટા સિદ્ધ......
બનાવનાર જૈનધર્મનો જય હો!
જિનેશ્વરના લઘુનંદન સર્વે સંતોનો જય હો.
PDF/HTML Page 17 of 41
single page version
ચિંતામણિ છે–તેમાં જ અમારું ચિત્ત લાગ્યું છે; આ ચૈતન્યસુખના સ્વાદ પાસે હવે ક્્યાંય કોઈ
પરભાવમાં અમારું ચિત્ત લાગતું નથી.
ભાવનાથી તો જન્મ–મરણ થાય છે. તેથી તેને અમે છોડી દીધો છે, ને અમારું ચિત્ત અમારા જ્ઞાન–
આનંદમય આત્માના અનુભવમાં જોડયું છે. અહા, આ ચૈતન્યના અમૃત પાસે બીજાનો સ્વાદ છૂટી
જાય– એમાં શું આશ્ચર્ય છે! જેમ અમૃતનું ભોજન કરનારા દેવોનું દિલ બીજા તુચ્છ ભોજનમાં
લાગતું નથી, તેમ દેવ જેવો સમ્યગ્દ્રષ્ટિજીવ પોતાના અતીન્દ્રિય ચૈતન્યસુખનો સ્વાદ લેનાર છે, તે
કહે છે કે અહા! આવા ચૈતન્ય–ચિંતામણી સુખને છોડીને પરભાવરૂપી ઝેરમાં હવે અમારું ચિત્ત
લાગતું નથી;–એમાં શું આશ્ચર્ય છે? ધર્મીને માટે એ કાંઈ આર્શ્ચયથી વાત નથી, ધર્મી તો
સહજપણે પરભાવથી ભિન્ન રહેતો થકો ચૈતન્યના સુખને અનુભવે છે. તે ધર્મીની ચેતના
પરભાવથી જુદી ને જુદી રહે છે.
અમારી સ્વાનુભૂતિમાં રમી રહ્યું છે, હવે દુનિયાની કોઈ વસ્તુ અમને રમાડી શકે નહિ,–લલચાવી
શકે નહિ. ચૈતન્યસુખનો અત્યંત મધુર સ્વાદ જેણે ચાખ્યો છે એવો ધર્મી જીવ, જ્યારે સ્ત્રી–પુત્ર–
માતા–પિતા–ભાઈ–બેન–શરીર–લક્ષ્મી એ બધાયનો મોહ છોડીને અતીન્દ્રિય આનંદને સાધવા જાય
છે...... ત્યારે માતા–પિતા વગેરેને કહે છે કે હે માતા! મારા ચૈતન્યના આનંદ સિવાય આ
સંસારમાં ક્્યાંય અમારું મન પ્રસન્ન થતું નથી. ક્્યાંય અમારું ચિત્ત ચોટતું નથી....દીક્ષા લઈને
હવે અમે
PDF/HTML Page 18 of 41
single page version
વગેરે પણ વૈરાગ્યથી કહે છે કે ધન્ય બેટા! તું જે માર્ગે જાય છે....તે માર્ગ પ્રશંસનીય છે, અમારે
પણ તે જ માર્ગે આવવાનું છે.
પરભાવરૂપ અગ્નિને કોણ ચાહે? અરે જીવો! આત્માના આવા સુખની પ્રતીત કરો..... ઉલ્લાસથી
આવા અતીન્દ્રિય ચૈતન્યસુખનો સ્વીકાર કરો. આવા મોક્ષસુખની શ્રદ્ધા કરશે તેનો બેડો પાર થઈ
જશે.
ચૈતન્યસુખને બીજા કોની ઉપમા આપવી?–જે સુખરૂપે આત્મા પોતે થયો તેને બીજો કોણ ઉપદ્રવ
કરી શકે? અહા, શરીરમાં વીંછી કરડે કે વાઘ ખાઈ જાય તોપણ ચૈતન્યના જે સુખમાં કાંઈ ઉપદ્રવ
ન થાય, બાધા ન આવે, તે સુખની શી વાત? સમ્યગ્દ્રષ્ટિ આઠ વર્ષની બાળા હોય તેને પણ
આવા ચૈતન્યસુખના વેદનપૂર્વક તેની ધૂન ચડી જાય છે...તે મોટી થાય, લગ્ન વગેરે થાય, છતાં
ચૈતન્યનું ભાન અને ચૈતન્યસુખની ધારા તેને છૂટતી નથી. વાહ બેન! ધન્ય તારી દશા! સિદ્ધ
જેવું સુખ તેં તારામાં ચાખી લીધું. આત્માનો સ્વભાવ આવા અનુપમ સુખમય છે, ને તેની
અનુભૂતિ થતાં પર્યાય પણ આવા અનુપમ સુખમય થઈ ગઈ છે. આવા સુખ માટે અંતર્મુખ
થવાનું બતાવે તે જ સમક્તિ–ભાષા છે; બહારમાં ક્્યાંય સુખ બતાવે કે બહિર્મુખ કોઈ ભાવમાં
સુખ કહે તો તે મિથ્યા–ભાષા છે.
ચિત્ત ચૈતન્યમાં લાગ્યું, અમે સુખનું વીતરગી અમૃત પીધું, તે સુખ પાસે શુભરાગની વૃત્તિઓ પણ
દુઃખ અને ઝેરરૂપ લાગે છે, તેમાં અમારી પરિણતિ કદી તન્મય શુભરાગની વૃત્તિઓ પણ દુઃખ
અને ઝેરરૂપ લાગે છે, તેમાં અમારી પરિણતિ કદી તન્મય થતી નથી. ચૈતન્યસુખમાં જે પરિણતિ
તન્મય થઈ તે પરિણતિ હવે દુઃખમાં કેમ તન્મય થાય? અહો જીવો! સુખના મહા સમુદ્ર એવા
આત્માની ભાવના કરો....એના અતીન્દ્રિયસુખનો સ્વાદ સ્વાનુભૂતિમાં લ્યો અમને મોક્ષસુખનો
તમારામાં સાક્ષાત્કાર થશે.
PDF/HTML Page 19 of 41
single page version
PDF/HTML Page 20 of 41
single page version
છોડ પરભાવને....ઝુૂલ આનંદમાં.....
નિજ સાથ મોક્ષમાં લઈ જવા ભવ્યને,
શ્રી મુનિરાજ સંબોધતા વ્હાલથી..... હે સખા!
સાંભળી બુદ્ધિને વાળીને અંતરે,
મગ્ન થા પ્રેમથી સુખના સાગરે;
નિજ સ્વ–રૂપને એકને ગ્રહ તું,
એ જ આગમ તણા મર્મનો સાર છે..... હે સખા!
સૂજ્ઞ પુરુષ તો સૂણી આ શિખને,
હર્ષથી ઉલ્લસી છોડે પર ભાવને;
પરમાનંદ–ભરપૂર નિજ પદ ગ્રહી,
શુદ્ધ સ્વરૂપમાં વેગથી તે વળે...... હે સખા!
અમે જશું મોક્ષમાં, કેમ તને છોડશું?
આવજે મોક્ષમાં તુંય અમ સાથમાં.....
ભવ્ય! નિજ પદને સાધજે ભાવથી,
શિખ આ સંતની શીઘ્ર તું માનજે...... હે સખા!
તીર્થપતિ મોક્ષમાં જાય છે જે ભવે,
ગણપતિ પણ જરૂર જાય છે તે ભવે;
શિષ્ય એ સંતના રત્નત્રય સાધીને......
સંતની સાથમાં મોક્ષમાં જાય છે...... હે સખા!