PDF/HTML Page 21 of 41
single page version
જૈનશાસનમાં ધર્માત્માને ઓળખવાની રીતે કોઈ અનોખી છે...
આચાર્યપ્રભુ કહે છે કે હે જીવ! પૂર્વે તને તારો એકત્વસ્વભાવ
ઓળખતાં આવડયું નથી, અને આત્માને જાણનારા જ્ઞાનીઓની સેવા
કરતાં પણ તને સાચી રીતે આવડયું નથી. સમયસારમાં જ્ઞાનીને
ઓળખવાની જે અદ્ભુત રીત આચાર્યદેવે દેખાડી છે –તે રીત ગુરુદેવ
આપણને સમજાવે છે....ને જ્ઞાનીની સાચી સેવા કરીને આત્મહિત
સાધતાં શીખડાવે છે. તે શ્રાવણ વદ બીજની આસપાસનાં આ
પ્રવચનોમાં વાંચીને મુમુક્ષુઓને પ્રસન્નતા થશે. (સં.)
વેદન તેમાં નથી.
ચૈતન્યપ્રભુ છું–એમ તે અનુભવે છે.
વિમુખ છે.
અતૂટ ધારાવાહી વર્તે છે.
સર્વજ્ઞના શુદ્ધ આત્મામાં ને મારા શુદ્ધઆત્મામાં કાંઈ ફેર નથી, એમ ધર્મીને સ્વાનુભૂતિપૂર્વક
સાચી શ્રદ્ધા છે.
PDF/HTML Page 22 of 41
single page version
કર..... તેમાં ભવ નથી. ધર્મીની પરિણતિ ભવના વનથી બહાર નીકળી ગઈ છે.
ધર્મી જીવ ચૈતન્યપરિણતિરૂપે ધારાવાહી પરિણમે છે, તે ભવ–કલંકથી છૂટયો છે, ને
મોક્ષમાર્ગમાં શોભે છે.
રાગને ન દેખો. તે બધાથી પાર ચૈતન્યને અંદર દેખો.
તેની આરાધના કરવાનું કહો....અનુમોદો.–એ જ ખરૂં જીવન છે.
એ જ ભગવંતોની કૃપા અને પ્રસન્નતા છે.
તે અંદરનો ઉદ્યમી છે ને બહારનો આળસી છે.
પરમાત્માનો દાસ ને જગતથી ઉદાસ છે.–આવા ધર્માત્મા અંતરના લક્ષવડે સદાય સુખિયા છે.
તારો ઉત્સાહ કામ કર છે? બહારનો તારો ઉત્સાહ તને ચૈતન્યની અંદર કેમ વળવા દેશે?
પોતાના ચૈતન્યના અચિંત્ય મહિમા પ્રત્યેના ઉલ્લાસમાં ધર્મીને રાગના કોઈ અંશનો ઉત્સાહ
નથી; તેનાથી તો તેની ચેતના ઉદાસ છે–એ ધર્મીનું લક્ષણ છે.
એ સિવાયના બીજા બધા કાર્યોને તો ધર્મીજીવ અકાર્ય સમજે છે.
કરીને પરભાવરૂપી મેલને ધોઈ નાંખ.
PDF/HTML Page 23 of 41
single page version
થતી નથી. રાગ તો અપરાધ છે.
રાગાદિ અપરાધ ને કલંક ઘોવાઈ જશે. ચૈતન્યમાં કલંક કેવું?
આરાધી રહ્યા છે.
છું–એમ ધર્મી જાણે છે.
છે, ને મારા સ્પષ્ટ અનુભવમાં આવે છે.–પછી દુનિયા બીજું બોલે તેથી કાંઈ મારી વસ્તુ
અન્યથા થઈ જવાની નથી.
ચૈતન્યપણે થતો નથી; ચૈતન્યભાવ ચૈતન્યપણે જ વર્તે છે, તે રાગથી જુદો જ છે, રાગને
ચેતના સાથે કદી તન્મયતા નથી. –પ્રજ્ઞા વડે આવું ભેદજ્ઞાન થાય છે.
તેને દેખતા નથી. જિનમંદિરમાં જેની સ્થાપના છે એવા જિનદેવ તેમના જેવો જ હું છું–એમ
જ્ઞાની તો પોતાના આત્માને દેવપણે દેખીને તેની આરાધના કરે છે.
અનુભવતો, તે જીવ આત્માને જ ખરેખર માનતો નથી, સર્વજ્ઞ વીતરાગમાર્ગનો સ્વીકાર તેણે
કર્યો નથી.
પુદ્ગલમય છે. જેટલી ચેતનમય અનુભૂતિ છે તેટલો જ આત્મા છે.
PDF/HTML Page 24 of 41
single page version
નથી.
અનુભૂતિ કરી હોય.–આવી અનુભૂતિ વગર રાગથી ભિન્નપણું જાણી શકાય નહીં.
ચૈતન્યના અનુભવમાં વળેલી પરિણતિ, તેનાથી બહાર સર્વે રાગાદિ ભાવો છે; માટે અંતરની
અનુભૂતિમાં ચૈતન્યને દેખનાર જીવને તે રાગાદિ કોઈ ભાવો પોતામાં દેખાતા નથી.–આવી
અનુભૂતિ તે જિનમાર્ગ છે.
ભરેલા ભવના સમુદ્રને જીવ ઓળંગી ગયો, ને મોક્ષના કિનારે આવી ગયો. તે જિનનો નંદન
થયો.....
હોય!–એમ અવિરુદ્ધ અલૌકિક વર્ણન આવે છે.
બધુંય અનાચાર છે.
અંશને પણ તે આરાધતું નથી.
ઉપેક્ષા કરીને પરિણતિ ચૈતન્યતત્ત્વમાં એકદમ અંતર્મુખપણે એકાકાર થઈ ત્યારે આત્માની
અનુભુતિ થઈ; તે જીવ આરાધક થયો, તેણે પરમઆનંદરૂપી શમજળ વડે પોતાના આત્માનો
અભિષેક કર્યો.
પરમાત્મતત્ત્વથી બહાર છે, તેથી તેને અનાચાર કહ્યા છે. એકકાળે વર્તતા હોવા છતાં તે
પરભાવો સાથે ધર્મીની ચેતનાને એકપણું નથી, અત્યંત જુદાપણું છે.
PDF/HTML Page 25 of 41
single page version
કઠણ ન કહો..... આ તો ભગવાને કહેલું પરમ સત્ય અને તારાથી થઈ શકે તેવું છે. ભલે
ગૃહસ્થપણામાં હો–છતાં તેનેય અંદર આત્મા છે ને! પોતાના આત્માની આરાધના તે પણ કરી
શકે છે. આવા કઠણ પંચમકાળમાં જન્મીને પણ જેણે આત્માની આરાધના કરી લીધી તે જીવ
ખરેખર ધન્ય છે.
અમારા આત્મામાં આનંદની લીનતારૂપ જેટલી આરાધના વર્તે છે તે જ અમારો પરમાર્થ
આચાર છે; એનાથી વિરુદ્ધના બધાય શુભ ભાવો પણ અનાચાર છે.
ચૈતન્યવિલાસની પરિણતિ કર, ને સહજવૈરાગ્યભાવનારૂપ પરમ ઉપેક્ષાસંયમને ધારણ કર.
આનંદની અનુભૂતિના ઘડા ભરી ભરીને તારા આત્માને સ્નાન કરાવ. બીજી બધી લૌકિક
વિકલ્પજાળનું તારે શું કામ છે?
મુનિઓને શુભરાગ વખતે જે વ્યવહાર આચાર કહ્યા, તેને જ વીતરાગી સ્થિરતાઅપેક્ષાએ
અનાચાર કહ્યા; પરમાર્થ આચારમાં સ્થિરતાં થતાં તે વ્યવહારઆચાર છૂટી ગયા, એટલે કે
અનાચાર છૂટી ગયા ને પરમાર્થઆચારમાં સ્થિરતા થઈ.–આવો જીવ મોક્ષનો આરાધક છે.
(વ્યવહારના કાળે પણ તેને અંદર રાગથી જુદી જેટલી વીતરાગપરિણતિ છે તેટલી આરાધના
છે.)
પ્રગટ્યો નથી, પણ શ્રદ્ધામાં બરાબર આવી ગયું છે કે મારા શુદ્ધ ચૈતન્યમાં સ્થિરતારૂપ
આચાર સિવાયના બધા બાહ્યભાવો તે ખરેખર અનાચર છે–છોડવા જેવા છે. જેટલી
વીતરાગતા થઈ છે તેટલો જ સમ્યક્આચાર છે.
નથી.–આમ અંતરની અનુભૂતિમાં આનંદરસના ફૂવારા ઊછળે છે–તેના વડે હું મારા
આત્માનો અભિષેક કરું છું.
PDF/HTML Page 26 of 41
single page version
શાંતરસ ભરી ભરીને આનંદભક્તિપૂર્વક તે સ્નાન કરે છે. વાહ રે વાહ! ધન્ય તારો આત્મા!
ને ધન્ય તારો અવતાર!
તો બેનનો જન્મદિવસ છે. અહો! બેનનો આત્મા મંગળ છે. તેઓ તો ધર્મનાં રત્ન છે;
બહેનોનાં મહાન ભાગ્ય છે કે આવા આત્મા બહેનોમાં પાકયા!
નથી, કોઈનો ટેકો નથી. અહા, કુંદકુંદાચાર્યદેવ વગેરે વીતરાગીસંતો નિજસ્વરૂપના
આનંદની મસ્તીમાં ઝૂલતાં–ઝૂલતાં કહે છે કે, હે ભવ્ય! મોક્ષને માટે તારા
આત્માને તારી અતિ અપૂર્વ વીતરાગ ચૈતન્યપરિણતિમાં જોડ. આવી નિર્વિકલ્પ
ચૈતન્યવિલાસરૂપ રત્નત્રયપરિણતિમાં આત્માને જોડીને, એટલે કે આત્માને તે–
રૂપ પરિણમાવીને ભગવાન મહાવીર મોક્ષપદને પામ્યા. માટે હે જીવ! તું પણ
તારા આત્માને રત્નત્રયપરિણતિમાં જોડ.
આત્મપ્રદેશે અત્યંત આનંદરૂપી પરમ સુધારસના પાનથી પરિતૃપ્ત થયા.
સમ્યગ્દર્શન થયું ત્યારે પણ આત્મા સર્વપ્રદેશે આનંદમય પરમ સુધારસના પાનથી
તૃપ્ત–તૃપ્ત થયો છે..... ને તેના ફળમાં મોક્ષનો મહા આનંદ પ્રાપ્ત થવાનો છે.
PDF/HTML Page 27 of 41
single page version
પ્રકાશિત કર્યું છે. શુદ્ધાત્મસન્મુખ નિર્મળ પરિણતિરૂપે–પરિણમેલો
જીવ પોતાને કેવો અનુભવે છે તેનું અદ્ભુત ચૈતન્યસ્પર્શી વર્ણન આ
ગાથાના પ્રચવનોમાં ગુરુદેવે કર્યું છે. અહા, ધર્માત્માની અનુભૂતિ
કેટલી ઊંડી ને કેટલી ગંભીર છે! –એને લક્ષગત કરવા માટે તો અંદર
ચૈતન્યના પાતાળમાં પ્રવેશવું જોઈએ. એ અનુભુતિ મુમુક્ષુને પરમ
આહ્લાદ આપનારી છે.
એવો અનુભવે છે કે હું સત્તા–અવબોધ–પરમચૈતન્ય અને સુખની અનુભૂતિમાં લીન છું, એનાથી
બહારના કોઈ ભાવો હું નથી. નારકાદિ કે ક્રોધાદિ કોઈ વિભાવપર્યાયોરૂપે હું થતો નથી. સહજ
ચૈતન્યના વિલાસસ્વરૂપે જ હું મને અનુભવું છું, મારા આવા આત્માને જ હું ધ્યાવું છું–ભાવું છું.
‘ભાવવું’ તેમાં વિકલ્પ નથી, પણ તેની સન્મુખ એકાગ્ર થઈને ભાવવું–પરિણમવું તે ભાવના છે;
એટલે તેમાં દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય ત્રણે અભેદ સમાઈ જાય છે.–આવી અભેદ ભાવનાનું નામ
પરમાર્થપ્રતિક્રમણ છે; તે જીવ આવા આત્માની ભાવના વડે પરભાવોથી પાછો વળી ગયો, એટલે
તેને પરભાવોનું પ્રતિક્રમણ થઈ ગયું. આત્માના સ્વભાવમાં એકાગ્રતારૂપ આવી ભાવના વગર
પરભાવોથી સાચું પ્રતિક્રમણ થાય નહીં.
કલેશથી છૂટીને આનંદધામમાં ઘૂસી ગઈ છે એટલે આનંદ–
PDF/HTML Page 28 of 41
single page version
કેવા? અરે! જેને આવી પરિણતિ થઈ તે દુનિયા સામે જોવા રોકાતો નથી. દુનિયા તો ગમે તેમ
બોલશે..... હું તો મારા ચૈતન્યના આશ્રયે મારી આનંદદશામાં પરિણમી રહ્યો છું. બળીયા એવા
મારા આત્માની બાંહ્ય મેં ઝાલી છે, હવે મને શી ચિંતા છે? આવી ચૈતન્યપરિણતિને કરનારો હું
સંસારના કારણરૂપ ક્રોધાદિ કોઈ ભાવોને કરતો નથી, વિભાવનું કર્તૃત્વ મારામાં છે જ નહિ. –
આવું સહજ પરિણમન ધર્મીને વર્તે છે. જ્ઞાનરત્ન એને પ્રગટયાં છે; શ્રદ્ધારત્ન–જ્ઞાનરત્ન–
આનંદરત્ન એમ અનંત ગુણરત્નો એની પર્યાયમાં ઝળકી રહ્યા છે.–વાહ!
કોઈ શુભાશુભ વિભાવો નથી; ૧૪ માર્ગણાસ્થાનો–ગુણસ્થાનો કે જીવસ્થાનોના ભેદ–વિકલ્પો પણ
તે પરમ તત્ત્વના અનુભવમાં નથી. તે બધાથી પાર એકલી ચૈતન્યઅનુભૂતિ વડે અનુભવાતું પરમ
તત્ત્વ હું છું. અહો, આવા શાંતરસમય મારું આત્મતત્ત્વ અને તેમાં સન્મુખ થયેલી મારી પરિણતિ–
તેમાં ક્્યાંય સંસારનો કોલાહલ ક્્યાં છે? સંસારના કલેશમય કોલાહલથી મારું તત્ત્વ અત્યંત દૂર
છે આમ ધર્મી પોતાના અંર્તતત્ત્વરૂપ ચૈતન્યતત્ત્વને અનુભવે છે. બધા પરભાવો તેની
અનુભૂતિથી બહાર છે.
હું નથી, તેનો કરાવનાર કે અનુમોદનાર પણ હું નથી. એક સહજ પરમસ્વભાવ જ હું છું–એમ
શુદ્ધનિશ્ચયનય દેખે છે. શુદ્ધનિશ્ચયનય અને તેનો વિષય અભેદ છે, તેમાં ભેદ રહેતો નથી, વિકલ્પ
રહેતો નથી. શુદ્ધનયવડે આવા અભેદ આત્માની અનુભૂતિ કરવી તે જ પરમ શાંતિરૂપ મોક્ષનો
માર્ગ છે.
ધર્મીને અંતરમાં આવો માર્ગ ખૂલી ગયો છે. મોક્ષના મહાસુખને ચાખતો–ચાખતો તે મોક્ષના માર્ગે
જઈ રહ્યો છે. ધન્ય માર્ગ! ધન્ય ચાલનાર! બહારમાં ક્્યાંય માર્ગ નથી.
PDF/HTML Page 29 of 41
single page version
ઉત્તર:– ભાઈ! અંતરમાં આવા માર્ગનો અનુભવ કરી કરીને અનંતા જીવો મોક્ષમાં ગયા
ન થઈ શકે એવો કાંઈ આ માર્ગ નથી, પણ જીવથી થઈ શકે તેવો આ માર્ગ છે. જે જીવ આવા
માર્ગમાં આવ્યો તેને પોતાના મોક્ષ માટે નિઃશંકતા થઈ જાય છે, તેને મોક્ષના મહાસુખનો નમુનો
અત્યારે જ આત્મામાં આવી જાય છે.
અનુભૂતિ ધર્મીને થઈ છે.
અનુભૂતિમાં નથી. વ્યવહારમાં તે ભલે હો, પણ મારી અનુભૂતિથી તો તે બહાર છે. અહા,
ચૈતન્યની અનુભૂતિમાં ભવનો ભાવ કેમ હોય? આનંદના દરિયામાં ડુબકી મારી તેમાં દુઃખ
કેમ હોય?
ઉત્તર:– જેનાથી પોતાના આત્માને
ભક્તિ કરવામાં આવે છે તે ગુણીજનના
ગુણોને ઓળખીને, તેવા ગુણોનો અંશ
પોતામાં પ્રગટ કરવો તે સાચી ભક્તિ છે.
ગુણીજનોની ભક્તિ એક સાથે થઈ જાય છે.
આવી ગુણભક્તિ તે આત્મગુણના લાભનું
કારણ છે.
સુખ ચાહે તો અંદર જા.
નિજાનંદમાં ર મે રમે.
દુખદશા દૂર ભાગી છે.
સંસારમાં છે કોનું કામ?
PDF/HTML Page 30 of 41
single page version
મેળો! એકકોર શિક્ષણવર્ગ, બીજીકોર શ્રાવણબીજનો ઉત્સવ, ત્રીજીકોર મંગલપર્યુષણની
આરાધના....એ બધાના સુમેળ ઉપરાંત ગુરુદેવના શ્રીમુખથી સમયસાર–નિયમસાર ઉપર
અધ્યાત્મરસની ધોધમાર વૃષ્ટિ.....ને જિનમંદિરમાં પૂજન–ભક્તિનો ઉમંગ....એમ સર્વત્ર ધાર્મિક
વાતાવરણ છવાયેલું હોય ને દેશભરમાંથી સાધર્મીઓનાં ટોળેટોળાં તેમાં ઉમંગપૂર્વક ભાગ લઈ
રહ્યા હોય–તે બધા દ્રશ્યો નજરે દેખીને મુમુક્ષુનું ચિત્ત પ્રસન્ન થાય છે..... ત્યારે દૂર વસતા
મુમુક્ષુઓનું દિલ પણ સોનગઢના સમાચારો જાણવા હંમેશાં આતુર હોય છે.
કાર્યક્રમો ઉપરાંત તેઓશ્રી બપોરે પણ નિવૃત્તિથી ત્રણેક કલાક એકાંતમાં સ્વાધ્યાય કરે છે.
સ્વાધ્યાયની નવીનવી પ્રસાદી ઘણીવાર મુમુક્ષુઓને પણ પીરસે છે. પ્રવચનમાં ચૈતન્યમસ્તી વધુ
ને વધુ ખીલતી જાય છે. સવારે નિયમસારમાં પણ પીરસે છે. પ્રવચનમાં ચૈતન્યમસ્તી વધુ ને વધુ
ખીલતી જાય છે. સવારે નિયમસારમાં નિશ્ચય પ્રત્યાખ્યાન અધિકાર અને બપોરે સમયસારમાં
કર્તાકર્મ–અધિકાર ઉપર પ્રવચનો ચાલે છે. બપોરના સમયે એકાંતમાં ગુરુદેવ હાલમાં
ષટ્ખંડાગમ–સિદ્ધાંતનું અવલોકન કરી રહ્યા છે.
વિશેષમાં આ વખતે શિક્ષણવર્ગમાં યુવાનભાઈઓની સંખ્યા વધુ પ્રમાણમાં હતી. સેંકડો યુવાનો
ઉત્સાહ અને લગનીપૂર્વક અધ્યાત્મજ્ઞાનના અભ્યાસમાં દુનિયાનું વાતાવરણ ભૂલીને મગ્ન હતા તે
દેખીને આનંદ થતો કે વાહ! ધન્ય છે આજના આ યુવાનોને! ‘આજના છોકરા ધર્મમાં રસ નથી
લેતા’–એમ કહેનારને શરમાવું પડે એવું એ યુવાનોના ઉત્સાહનું દ્રશ્ય હતું. ગુરુદેવ પણ
યુવાનભાઈઓના ધર્મપ્રેમની વારંવાર પ્રશંસા કરતા હતા. ભાઈ! વૃદ્ધ હો કે યુવાન હો, કે બાળક
હો, સૌએ આત્માના હિત માટે આવી વીતરાગીવિદ્યાના સંસ્કાર પાડવા જેવું છે. શિક્ષણવર્ગમાં
આવેલા તે યુવાનબંધુઓને, તેમ જ ભારતભરમાં ગામેગામે ઉત્સાહથી અધ્યાત્મજ્ઞાનમાં રસ લઈ
રહેલા બધા યુવાનબંધુઓને, ‘આત્મધર્મ’ ના પણ ધન્યવાદ છે.
PDF/HTML Page 31 of 41
single page version
બેનશ્રી ચંપાબેન અચિંત્ય આત્મસાધનાના મહિમાથી ભરપૂર ગૌરવપૂર્ણ વિસ્તૃત લેખ તથા
તેમનાં ગુણો પ્રત્યે અંજલિરૂપ કાવ્ય વગેરે આ અંકમાં આપવાની સંપાદકની ભાવના હતી; પણ
ત્યારપહેલાંં બ્ર. ચંદુભાઈ લેખિત લખાણો છપાઈ ગયા હોવાથી, તે બેવડાઈ ન જાય તેથી આ
અંકમાં આપી શક્્યા નથી. અહા, પૂ. બેનશ્રીના મહિમાને કોણ નથી જાણતું! ગુરુદેવની
મંગલછાયામાં આવીને આજે ૨૯ વર્ષથી તેઓશ્રીની અત્યંત નિકટતાપૂર્વક તેમનું ચૈતન્યજીવન
દેખી–દેખીને અને ગુરુદેવના શ્રીમુખે તેમની મંગલકથા સાંભળી–સાંભળીને આ બાળકને
આત્માર્થ–સાધનમાં જે પ્રરણા અને પુષ્ટિ મળ્યા છે તેનું વર્ણન કરવાની શક્તિ નથી.
હતી. પ્રથમ બંને બહેનોને તે પુસ્તિકા ભેટ આપી હતી. અહા, જાણે ગુરુદેવ છઢાળા દ્વારા
વીતરાગવિજ્ઞાનની જ લાણી કરી રહ્યા હતા, અને સભાજનો પરમહર્ષથી તે સ્વીકારતા હતા.
પ્રવચનસમયના ગુરુદેવના મંગલ ઉદ્ગારો પણ આપ આ અંકમાં છપાયેલ પ્રવચનમાં વાંચશો.
પ્રવચન પછી સમસ્ત મુમુક્ષુ ભાઈ–બેનો પૂ. બેનશ્રીને અભિનંદવા ગયા, તે પ્રસંગે પૂ. શાંતાબેને
પણ પૂ. બેનશ્રી ચંપાબેન પ્રત્યે ભક્તિપૂર્વક પોતાના ઉપરના અચિંત્ય મહાન લોકોતર ઉપકારને
પ્રસિદ્ધ કર્યો હતો. આ ઉત્સવ દરમિયાન ધર્માત્માઓની ચેતનાપરિણતિનો અચિંત્ય મહિમા
ગુરુદેવના શ્રીમુખે વારંવાર
PDF/HTML Page 32 of 41
single page version
જેમની વાણી સ્વાનુભૂતિની પ્રાપ્તિમાં નિમિત્ત થયા છે તે ધર્માત્માઓના ઉપકારની શી વાત!
અસંખ્યપ્રદેશે અનુભૂતિમાં વણાઈ ગયેલા પૂ. ગુરુદેવના અને પૂ. બેનશ્રી–બેનના અલૌકિક
ઉપકારને માત્ર શાબ્દિક શબ્દાંજલિ વડે વર્ણવી શકાય તેમ નથી. શબ્દાતીત તેમની સ્વાનુભૂતિ
જ્યવંત વર્તો! તે અનુભૂતિ અભિનંદનીય છે, તેને સદા મારા ભાવનમસ્કાર છે. (હરિ)
બહાર પડવાથી આત્માને શું લાભ છે! –એ આર્શ્ચયકારી વૈરાગ્યઝરતા ઉદ્ગારને ગુરુદેવ પણ
ઘણીવાર યાદ કરે છે. ખરેખર, બહારની પ્રસિદ્ધિ ઉપરથી કાંઈ જ્ઞાનીનું માપ નથી. એની ચેતનામાં
તો ભગવાન આત્મા પોતે અંદર પ્રસિદ્ધ થયો છે પછી જગતની પ્રસિદ્ધિનું શું કામ છે!
પ્રભુસન્મુખ કન્નડભાષામાં વિધવિધ ભક્તિ કરતા. ભાષા ભલે જુદી પણ ભગવાન સૌના
એક! એટલે ગમે તે ભાષામાં ભગવાનનાં ગુણગાન સાંભળીને મુમુક્ષુનું ચિત્ત પ્રસન્ન થતું.
સાધર્મીઓને પરસ્પર પ્રેમમાં ભાષાભેદ તો શું–જગતનો કોઈ ભેદ નડી શકતો નથી, એવો જ
ધર્મવાત્સલ્યનો પ્રભાવ છે.
પવિત્ર સંદેશ લઈને આવી પહોંચ્યા. વાહ, ધન્ય આપણા વીતરાગધર્મો! ધન્ય એના ઉત્તમ
આરાધક મુનિભગવંતો! ગુરુદેવ એ ધર્મોનું વર્ણન કરતાં જ રોજ કહેતા કે મુનિઓના આ
બધા ધર્મોની અંશે ઉપાસના શ્રાવકોને પણ હોય છે. અહા! ક્રોધ કે વેર કે દુશ્મન નામની કોઈ
વસ્તુ જ જાણે આ જગતમાં ન હોય–એમ શાંત–વીતરાગી–ક્ષમાદિધર્મોની ભાવનામાં ગુરુદેવ
રોજ રોજ ઝુલાવતા હતા. વાહ રે વાહ! ચૈતન્યતત્ત્વની ભાવનાનો અચિંત્ય પ્રભાવ! –કે જે
અનંતકાળના ક્રોધાદિના સંસ્કારને જડમૂળથી ઉખેડીને આત્માને ક્ષમાનો શાંત વીતરાગીરસ
પીવડાવે છે. પ્રવચનમાં પદ્મનંદીપચ્ચીસીમાંથી ગુરુદેવે દશધર્મોનું સ્વરૂપ વાંચ્યું હતું. આ
ઉપરાંત વિશાળ જિનમંદિર વીતરાગધર્મોની ભાવભીની પૂજાના અને ભક્તિના મંગલનાદથી
ગાજી ઉઠતું. ત્રણ મુમુક્ષુ બહેનોએ ૧૧ દિવસના ઉપવાસ કર્યાં હતા, તે ઉપરાંત
રત્નત્રયવિધાન, દશલક્ષણવિધાન વગેરે પણ અનેક બહેનો કરે છે.
PDF/HTML Page 33 of 41
single page version
આનંદભર્યા વાતા વરણમાં દશલક્ષણ મહાપર્વ ઉજવાયા હતા.
ધાર્મિક અભ્યાસ કરી રહ્યા છે. નાના બાળકો એક સાથે ધાર્મિક ગાથાઓ બોલીને વાતાવરણ
ગજાવી રહ્યા હોય ને જૈનસિદ્ધાંત ભણી રહ્યા હોય–એવાં દ્રશ્યો દેખીને આનંદ થાય છે. રાત્રે
ખાવાનું ને સીનેમા જોવાનું ઘણા બાળકોએ છોડી દીધું છે.
મશીનને બદલે હવે હાથથી કોતરાવનું નક્કી થયું છે, તે સંબંધી પણ તજવીજ ચાલુ છે.
દુનિયા પાસેથી શાંતિની આશા રાખ્યા વગર, તેમજ તેમને અશાંતિનું પણ કારણ માન્યા
વગર, જ્યારે જોઈએ ત્યારે અને જેટલી જોઈએ તેટલી શાંતિ મળી શકે એવું જે સરસ મજાનું
મહાન તત્ત્વ ગુરુદેવે આપણને આપણામાં બતાવ્યું છે તેમાં જઈને શાંતરસનું વેદન કરો.
બેનોએ ભાગ લીધો છે. ઘણા લેખો આવ્યા હોવાથી હજી વાંચવાના બાકી છે; તેથી તેની
વિગતવાર માહિતી આવતાં અંકે આત્મધર્મમાં આપીશું. લેખ લખી મોકલનારા સૌએ
સમ્યક્ત્વની જે સુંદર ભાવના ભાવી છે તે માટે ધન્યવાદ! આવેલા લેખોમાંથી મોટા ભાગના
લેખોનું લખાણ ‘આત્મધર્મ’માંથી લેવાયેલું છે; આ લખાણો ઉપરથી જિજ્ઞાસુઓમાં આત્મધર્મ
દ્વારા સમ્યક્ત્વના મહિમાના કેટલા ઊંડા સંસ્કારો રેડાયા છે તેનો ખ્યાલ આવે છે. આધુનિક
સાહિત્યમાં સમ્યગ્દર્શનનું ઈજારદાર જાણે ‘આત્મધર્મ’ જ હોય! –એવું ઊંડું તેનું સ્થાન
સાહિત્યમાં સમ્યગ્દર્શન ઈજારદાર જાણે ‘આત્મધર્મ’ જ હોય! એવું ઊંડુ તેનું સ્થાન
મુમુક્ષુહૃદયોમાં છે, અને તેથી મુમુક્ષુઓને ‘આત્મધર્મ’ પ્રત્યે ખૂબ જ આદરભાવ છે.
બાળકો તેમજ પૌઢો પણ હોંશથી ભાગ લે છે.
PDF/HTML Page 34 of 41
single page version
દ્રશ્યો દેખીને દોઢહજાર જેટલા જિજ્ઞાસુઓ અત્યંત પ્રભાવિત થયા હતા. ધાર્મિક ઉત્સાહ માટે
બાળકોને ધન્યવાદ! વડીલો પણ બાળકોને સારૂં પ્રોત્સાહન આપી રહ્યા છે. ખૈરાગઢમાં પણ
પર્યુષણ આનંદઉલ્લાસથી ઉજવાયા હતા.
તેઓ લખે છે કે–ધર્મને માટે આ વિષમકાળ હોવા છતાં આપણા જૈનદર્શનના તત્ત્વનો
પાતાળકુવો બહુ ઊંડો છે, તેનાં વીતરાગી જળ કદી ખૂટવાનાં નથી. પણ વિદ્યાર્થીઓમાં તેઓ
પ્રચાર કરીને ધર્મના સંસ્કાર રેડવાની ખૂબ જરૂર છે. તીર્થંકરના મુખથી વાણી ઝરતી હોય તેમ
ગુરુદેવના મુખથી ઝરતી વાણીનું સંકલન કરી આપ આત્મધર્મમાં પીરસી રહ્યા છો.
આત્મધર્મમાં અને તેનો બાલવિભાગ અત્યંત રસપ્રદ, જિજ્ઞાસાપ્રેરક તેમજ અધ્યાત્મરસમાં
તરબોળ કરનારો છે, જે જૈનધર્મના બાળકોને સાચા અર્થમાં જિનવરના સંતાન થવાની
પ્રેરણા આપે છે. તેમજ બાળકોને વિપરીત સંસ્કારોથી છોડાવીને સાત્ત્વિક આનંદસહિત
મોક્ષમાર્ગની પ્રેરણા આપે છે.
પ્રભાવના થઈ છે, ને બાળકોમાં પણ ઘણો જ આનંદ–ઉલ્લાસ છે....ખરેખર, કળિયુગમાં પણ
તેમનું ભાવિ ઉજ્વળ છે.
જૈનસમાજે ઉત્સાહથી ભાગ લીધો. વિશેષમાં ચંબલખીણના ૪૦૦ જેટલા ભાઈઓ–જેઓ
પહેલાંં ડાકુ તરીકે પ્રસિદ્ધ હતા ને હવે હૃદયપરિવર્તન કરીને શાંતિમય જીવન ગાળવાની
ઈચ્છાથી સરકારને શરણે આવીને ગ્વાલિઅરની સેન્ટ્રલ જેલમાં રહ્યા છે, તેમની સમક્ષ ધાર્મિક
સદુપદેશનો કાર્યક્રમ ગોઠવાયો હતો, જેમાં બીજા વક્તાઓ સાથે સોનગઢના ભાઈશ્રી
જતીશકુમાર (સનાવદવાળા) એ પણ અધ્યાત્મ ઉપદેશ આપ્યો હતો.
વાત છે. જીવસન્મુખ થવામાં જે આનંદ મળે છે તેવો આનંદ કોઈ જગ્યાએ મળતો નથી. કોઈ
વખત જાણેલ નહીં તેવી વસ્તુ આપે પીરસી છે, તે કોઈકાળે અંદરથી
PDF/HTML Page 35 of 41
single page version
PDF/HTML Page 36 of 41
single page version
ગુણીજનોની ભક્તિ થઈ શકે છે.
નામને બદલે તેમના ગુણદ્રષ્ટિથી જોતાં શીખીને આત્માર્થી જીવ તે ગુણનું સ્તવન કરે છે એટલે
પોતામાં પણ તેવા ગુણો પ્રગટ કરે છે.–આને કુંદકુંદપ્રભુ સાચી ભક્તિ ને સ્તુતિ કહે છે.
અરિહંતાદિનું નામ ભલે ન લીધું હોય, પણ જ્યાં જ્યાં જ્ઞાનચેતના આવે ત્યાં ત્યાં તેને જ્ઞાની જ
દેખાય છે એટલે રાગથી ભિન્ન ભાવે પરિણમતો આત્મા તેને દેખાય છે. તે જ જ્ઞાનીની સાચી
ઓળખાણ છે. આવી ઓળખાણપૂર્વક મુમુક્ષુને જ્ઞાની પ્રત્યે સાચી ભક્તિ હોય છે.
ભરાઈ જાય તે જરૂરી છે, કેમકે ત્યારપછી જે નવા ગ્રાહક નોંધાય તેમને પાછળના અંકો
મોકલવામાં અંક દીઠ પંદર પૈસા ટીકીટ લગાડવી પડે છે, ને તેમાં સંસ્થાને દરવર્ષે લગભગ એક
હજાર રૂપિયાનું વધુ પોસ્ટેજ ખર્ચ થાય છે. જ્યારે બધાની સાથે જ અંક રવાના થઈ જાય તો
પોસ્ટના રાહતના દરે (એટલે કે માત્ર બે પૈસામાં કે પાંચ પૈસામાં જ) પોસ્ટ થઈ શકે છે.
આપના નજીવા સહકારથી સંસ્થાને આટલો ફાયદો થાય છે. તો દીવાળી પહેલાંં આપના ગામના
બધા ગ્રાહકોનું લવાજમ ભરાઈ જાય તે ધ્યાનમાં લેશોજી. આત્મધર્મનું લવાજમ ચાર રૂપિયા છે
અને “આત્મધર્મ કાર્યાલય સોનગઢ, સૌરાષ્ટ્ર” એ સરનામે મોકલવું.
કામ તુરતમાં શરૂ થનાર છે. તેમાં ઘણા રૂમ નોંધાઈ ગયા છે; બાકીનાં જેમને
PDF/HTML Page 37 of 41
single page version
(૧) દરેક રૂમ દીઠ રૂા. ૨૦૦૧) બે હજારને એક ટ્રસ્ટને આપવાના રહેશે.
(૨) રૂમની માલિકી ટ્રસ્ટની રહેશે.
(૩) રૂમ લખાવનારે પોતાને કે તેમના સ્વજનોને સોનગઢ આવવું હોય ત્યારે પંદર દિવસ પૂર્વે
રહેવા માટે નથી.
એ વાત આત્મધર્મ અંક ૩૪પ માં લખેલી, તેનો ખુલાસો:
કેવળજ્ઞાનનો પૂર્ણ ચૈતન્યપ્રકાશ જ્યાં ખીલી ગયો ત્યાં બહારમાં પણ અંધારા રહી શકતા નથી.
ત્યાં જીવોનો અજ્ઞાન અંધકાર પણ મટી જાય છે. ધન્ય એ કેવળજ્ઞાનપ્રકાશ!
રચના છે. જુગલિયામાં કે દેવલોકમાં અજ્ઞાની જીવો પણ શુભભાવના ફળમાં કલ્પવૃક્ષમના ફળ
પામે છે. જીવે પુણ્યવડે કલ્પવૃક્ષનાં ફળ અનંતવાર ચાખ્યા, પણ રત્નત્રયરૂપી વૃક્ષનું આનંદમય
ફળ તેણે કદી ચાખ્યું નથી.
PDF/HTML Page 38 of 41
single page version
જેમાં ભર્યું હોય–તે વાણી કોને ન ગમે? વીતરાગનાં ઉપશાંત–રસભરેલા
અમૃતવચનોનું પાન કરતાં કોને આનંદ ન થાય? થોડાક મુમુક્ષુઓના
અંતરની લાગણી આપણે અહીં વ્યક્ત કરીશું.
પ્રમોદભર્યા પત્રમાં સંપાદક ઉપર લખે છે કે–આત્મધર્મ અંક ૩૪૬ વાંચ્યો, વાંચી ઘણો જ
પ્રમોદ આવ્યો કે પૂ. ગુરુદેવશ્રીની અમૃતમય વાણીનો લાભ આત્મધર્મ દ્વારા મુમુક્ષુઓને મળે
છે, તે લાભ વધારે પ્રમાણમાં મુમુક્ષુઓ લે તે માટે ભાઈશ્રી નવનીતભાઈ (પ્રમુખશ્રી) તથા
બીજા ભાઈઓએ શ્રુતજ્ઞાનના પ્રચારની ભાવના દર્શાવી તે વાંચી હું ઘણો જ ખુશી થયો છું.
પૂ. ગુરુદેવશ્રીના પ્રવચનોનો મુમુક્ષુઓ વધારે લાભ લે તેવી આપણી સૌની ભાવના હોવી
જોઈએ અને છે, તે માટે સૌને અભિનંદન!
આનંદિત થાઉં છું–જે શબ્દોમાં વર્ણવી શકતો નથી, પણ મને અંદરથી કોઈ એવો ઉલ્લાસ આવે
છે તે આપને હું શું જણાવું? બેહદતા કેમ જણાવી શકાય? શ્રુતજ્ઞાનના પ્રચાર માટે મને પણ
લાગણી થવાથી આત્મધર્મ ખાતે મદદરૂપે રૂા. ૧૦૧) આ સાથે મોકલું છું. આત્મધર્મના પ્રચાર
માટે અને પૂજ્ય ગુરુદેવશ્રીની ભવનાશિની તથા મોક્ષમાર્ગ પમાડે તેવી વાણીનો લાભ સૌને
મળે તેવી તમારી ભાવના, અને તે માટેનો તમારો પ્રયાસ સ્તુત્ય છે, તે માટે તમને મારા
અભિનંદન.
લાગણીથી કહેતા હતા કે હરિભાઈ! હું તમને શું વાત કરું! હમણાં હમણાં તો આત્મધર્મમાં
અનુભૂતિનું વર્ણન વાંચતા મારા અંતરમાં એવો આનંદ થાય છે કે મને હરખનાં આંસુ આવી
જાય છે! અને આ વાત કહેતી વખતેય તેમની આંખો હર્ષાશ્રુથી ઊભરાતી હતી.
PDF/HTML Page 39 of 41
single page version
પ૧) બાબુલાલ માણેકચંદ તલાટી
પ૧) શાહ અમરચંદ ન્યાલચંદ
પ૧) હિંમતલાલ છોટાલાલ ઝોબાળિયા સોનગઢ
પ૧) ચીમનલાલ ઠાકરશી મોદી
PDF/HTML Page 40 of 41
single page version
મંગલ તવ ચરણોંસે મંડિત, અવની આજ સુમંગલ હૈ;
શ્રાવણ દૂજ સુમંગલ ઉત્તમ, વીરપુરી અતિ મંગલ હૈ,
મંગલ જન્મ–મહોત્સવકા યહ, અવસર અનુપમ મંગલ હૈ.
મેરુ સમ પુરુષાર્થથી, દેખ્યો ભવનો અંત.
રિદ્ધિસિદ્ધિ–નિધાન છે, ગંભીર ચિત્ત ઉદાર;
ભવ્યો પર આ કાળમાં, અદ્ભુત તુજ ઉપકાર.