PDF/HTML Page 21 of 89
single page version
ભૈયા ભગવતીદાસજી ઉપાદાન–નિમિત્તમાં સંવાદમાં કહે છે કે:–
ઉપાદાન પલટયો નહિ, તો ભટકત ફિર્યો સંસાર. ૯
કેવલી અરૂ મુનિરાજકે, પાસ રહે બહુ લોય;
પૈ જાકો સુલટયો ધની, સમ્યક્ તાકો હોય. ૧૧
રહ્યા.–નિમિત્ત શું કરે? પોતાના ઉપાદાનની તૈયારી વિના ભગવાન પણ સમજાવી દ્યે
તેમ નથી. શુદ્ધાત્માની એક જ વાત જ્ઞાની પાસેથી એક સાથે ઘણા જીવો સાંભળે, તેમાં
કોઈ તે સમજીને તેવો અનુભવ કરી લ્યે છે, કોઈ જીવો તેવો અનુભવ નથી કરતા.
નિમિત્તપણે એક જ વક્તા હોવા છતાં શ્રોતાના ઉપાદાન અનુસાર ઉપદેશ પરિણમે છે.
આવી સ્વતંત્રતા છે. અહીં ઉત્કૃષ્ટ જ્ઞાનીવક્તા તરીકે તીર્થંકરદેવનો દાખલો લીધો તેમ
ચોથા ગુણસ્થાનથી માંડીને બધાંય જ્ઞાની વક્તાનું સમજી લેવું.
જેવા શ્રોતા બિરાજતા હોય; જગતમાં સૌથી ઉત્તમ વક્તા તીર્થંકરદેવ, ને સૌથી ઉત્તમ
શ્રોતા ગણધરદેવ, અહા! એ વીતરાગી વક્તા ને એ શ્રોતાની શી વાત! જ્યાં સર્વજ્ઞ
જેવા વક્તા... ને ચાર જ્ઞાનધારી શ્રોતા....એ સભાના દિવ્ય દેદારની શી વાત!! ને
ભગવાનની વાણી એક સમયમાં પૂરું રહસ્ય લેતી આવે, ગણધરદેવ એકાગ્રપણે તે
ઝીલતાં ઝીલતાં સ્વરૂપમાં ઠરી જાય. ભગવાનની સભામાં બીજા પણ લાખો કરોડો
જ્ઞાનીઓ હોય, તિર્યંચો પણ ત્યાં ધર્મ પામે. સામે ઉપાદાન જાગ્યું એની શી વાત! ઉત્કૃષ્ટ
ઉપાદાન જાગે ત્યાં સામે નિમિત્ત પણ ઉત્કૃષ્ટ હોય.–છતાં બંને સ્વતંત્ર. વક્તાપણું તેરમા
ગુણસ્થાને પણ હોય પરંતુ શ્રોતાપણું છઠ્ઠા ગુણસ્થાન સુધી જ છે. પછી ઉપરના
ગુણસ્થાને તો ઉપયોગ નિર્વિકલ્પ થઈને સ્વરૂપમાં થંભી ગયો છે, ત્યાં વાણી તરફ લક્ષ
નથી. તીર્થંકરદેવ સર્વત્ર–
PDF/HTML Page 22 of 89
single page version
ભિન્નભિન્ન દ્રવ્યોમાં સર્વત્ર ઉપાદાન–નિમિત્ત બંનેની સ્વતંત્રતા સમજી લેવી....ને
પરાશ્રયબુદ્ધિ છોડીને સ્વાશ્રયવડે મોક્ષમાર્ગ સાધવો....તે તાત્પર્ય છે.
તેને આવે જ નહિ. ‘આત્માનું પછી કરશું ને હમણાં બીજું કરી લઉં’ એનો અર્થ એ થયો
કે તેને આત્મા કરતાં બીજું વધારે વહાલું છે, સ્વભાવના કાર્ય કરતાં પરભાવના કાર્યનો
પ્રેમ તેને વધુ છે. જેને જે કાર્યની અત્યંત આવશ્યકતા લાગે તેને તે પહેલાં કરે, તેમાં
મુદત ન મારે; ને જેની આવશ્યકતા ન લાગે તે કાર્ય પછી કરે, તેમાં મુદત નાખે.
આત્માની ઓળખાણનો જેને ખરેખરો ભાવ જાગે તેનો ઉદ્યમ આત્મા તરફ તરત જ
ઉપડયા વગર રહે નહિં. આચાર્યદેવ વારંવાર કહે છે કે આજે જ આત્માને
અનુભવો...તત્કાલ આત્માનો અનુભવ કરો. કદી એમ નથી કહ્યું કે “આ પછી કરજો”.
પછી કરીશું એમ કહે તો તેનો અર્થ એ છે કે વર્તમાનમાં તેને આત્માનો ખરો પ્રેમ કે
રુચિ જાગી નથી–એવો જીવ અંતર્મુહૂર્તમાં આત્માને ક્્યાંથી સાધી શકશે? હા, જેને
આત્માની ખરેખરી ધગશ અને લગની અંતરમાં જાગી હોય તે અંતરના પ્રયત્ન વડે
અંતર્મુહૂર્તમાં પણ આત્માનો અનુભવ કરી લ્યે છે. પણ એવા આત્માની અંતરની તૈયારી
કોઈ જુદી જ હોય છે.
PDF/HTML Page 23 of 89
single page version
તેને શા માટે નમસ્કાર કર્યા? તેનું સમાધાન કરતાં
अनंतधर्मणस्तत्त्वं पश्यन्ती प्रत्यात्मनः।
अनेकान्तमयी मुर्तिर्नित्यमेव प्रकाशताम्।।२।।
PDF/HTML Page 24 of 89
single page version
તો એક દ્રવ્ય, તેને જ ભેદથી જુઓ તો અનંત ગુણો,–આમ સત્તા અનેકાન્તસ્વરૂપ છે.
અનાદિ અનંત આવું જ વસ્તુસ્વરૂપ છે, તેને અનેકાન્ત પ્રસિદ્ધ કરે છે. વસ્તુ સ્વયમેવ
અનેકાન્તસ્વરૂપ છે, તેને કોઈનો સહારો નથી. આવા અનેકાન્તસ્વરૂપને પ્રકાશનારી
જિનવાણીને નમસ્કાર કર્યા છે. ‘તે સદાય પ્રકાશમાન રહો’ એમ કહીને તેનું બહુમાન
કર્યું તેમાં નમસ્કાર આવી ગયા.
શુદ્ધઆત્મા. શુદ્ધઆત્મા એટલે સર્વજ્ઞ–વીતરાગસ્વભાવી આત્મા; આવા સર્વજ્ઞસ્વરૂપને
અનુસરનારી એટલે કે તેના સ્વરૂપને કહેનારી જિનવાણી છે. આવી સર્વજ્ઞસ્વરૂપ–
અનુસારિણી જિનવાણીને ન માને, તેને અચેતન કહીને નિષેધે તો ચાલે નહિ. ભાઈ, તે
વાણી ભલે અચેતન છે, પણ તે સર્વજ્ઞસ્વરૂપને અનુસરનારી છે, જેવું સર્વજ્ઞસ્વરૂપ છે
તેવું જ સ્વરૂપ તે કહે છે. જ્ઞાનમાં જાણવાનો સ્વભાવ છે, કહેવાનો સ્વભાવ નથી;
વાણીમાં કહેવાનો સ્વભાવ છે, જાણવાનો સ્વભાવ નથી, પણ સર્વજ્ઞે જેવું વસ્તુસ્વરૂપ
જાણ્યું તેવું જ વસ્તુસ્વરૂપ દિવ્યધ્વનિમાં આવે છે, –એવો જ વાણીનો સ્વભાવ છે; તેથી
તે દિવ્યધ્વનિરૂપ વાણીને ‘સર્વજ્ઞસ્વરૂપ–અનુસારિણી’ કહી છે. એટલે કોઈ પૂછે કે
‘અચેતન વાણીને નમસ્કાર કેમ કર્યા? ’–તો તેનું આમાં સમાધાન આવી જાય છે.
તેને અનુસરનારી થઈ. જેવું શુદ્ધસ્વરૂપ સર્વજ્ઞના જ્ઞાનમાં આવ્યું તેવું જ વાણીમાં આવ્યું.
જ્ઞાનમાં જે આવ્યું તેનાથી વિરુદ્ધ વાણીમાં ન આવે, તેથી આવી સર્વજ્ઞસ્વરૂપને
અનુસરનારી જિનવાણીનું પણ બહુમાન કર્યું છે.
શંકા–:
એમ કહ્યું, ને અહીં વળી દિવ્યધ્વનિને નમસ્કાર કર્યા? દિવ્યધ્વનિ તો અજીવ છે.
અચેતન છે, તેને કેમ નમસ્કાર કર્યા?
ધોધ....એ તો સાંભળ્યા
PDF/HTML Page 25 of 89
single page version
જેણે પ્રગટ કર્યો આત્મદેવ......
જિનવાણી જયવંત ત્રણલોકમાં રે.....
PDF/HTML Page 26 of 89
single page version
PDF/HTML Page 27 of 89
single page version
PDF/HTML Page 28 of 89
single page version
अविरतमनुभाव्यव्याप्तिकल्माषितायाः।
मम परमविशुद्धिः शुद्धचिन्मात्रमूर्ते–
सर्वतु समयसारव्याख्ययैवानुभूतेः।।३।।
કહેલા શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપના વારંવાર ઘોલનથી મારી પરિણતિ પરમવિશુદ્ધ થાઓ. અમુક
શુદ્ધિ તો થઈ છે ને ઉત્કૃષ્ટશુદ્ધિ થાઓ. જુઓ, આ સમયસારના ટીકાકારની ભાવના;
ટીકા વખતે વિકલ્પ તો છે, પણ ભાવના વિકલ્પ તરફ નથી ઢળતી, ભાવના તો શુદ્ધાત્મા
તરફ જ ઢળે છે. ‘સમયસાર’ ને નમસ્કાર કરીને એટલે શુદ્ધાત્મા તરફ પરિણતિને
વાળીને મંગલ કર્યું છે. હવે મારી પર્યાય શુદ્ધાત્મા તરફ જ ઉગ્રપણે ઢળ્યા કરો. શ્રુતની
ટીકા વખતે અંતરના ભાવશ્રુતમાં વારંવાર શુદ્ધાત્માના ઘોલનથી પરિણતિ શુદ્ધ થતી જ
જાય છે.
થાય? –જરૂર થાય જ. આ શાસ્ત્ર સમસ્ત પર પ્રત્યેથી વૈરાગ્ય ઉપજાવે છે, ક્્યાંય પણ
પરાશ્રયને કે રાગને નથી પોષતું, શુદ્ધાત્માનું પરમાર્થ સ્વરૂપ બતાવીને સ્વાશ્રય કરાવે
છે, તેથી તેના અભ્યાસવડે ભાવશ્રુતની નિર્મળતા થતી જાય છે, વીતરાગતાની વૃદ્ધિવડે
પરિણતિ શુદ્ધ થતી જાય છે.
PDF/HTML Page 29 of 89
single page version
જ્ઞાન કરાવી દીધું. વસ્તુપણે તો હું શુદ્ધ ચૈતન્યમૂર્તિ, રાગાદિ ઉપાધિ વગરનો, સુખનો
પૂંજ છું– આવા નિજસ્વરૂપનું ભાન તો છે, સાધકદશા તો છે, પણ હજી પર્યાયમાં કાંઈક
અશુદ્ધતાનો પ્રવાહ અનાદિથી ચાલ્યો આવે છે, તે અશુદ્ધતાનો નાશ થઈને શુદ્ધાત્માના
ઘોલનવડે મારી પરમ વિશુદ્ધિ પ્રગટો.
શુદ્ધાત્મા તરફ ઢળે છે, ને મોહના ઉદય તરફ પરિણતિ ઢળતી નથી, એટલે મોહનો નાશ
થઈને પરિણતિ શુદ્ધ થતી જાય છે. અને જે કોઈ શ્રોતા આ સમયસારની ટીકામાં કહેલા
ભાવોનું ભાવશ્રુતવડે ઘોલન કરશે તેને પણ મોહનો નાશ થશે ને સમ્યક્ત્વાદિ
શુદ્ધપરિણતિ પ્રગટ થશે. ‘મારા અને પરના મોહના નાશને માટે હું આ સમયસાર કહું
છું–એમ કહીને આચાર્યદેવે આ શાસ્ત્રનું ઉત્તમ ફળ બતાવ્યું છે. આત્માનું શુદ્ધસ્વરૂપ
દેખાડીને આ શાસ્ત્ર મોહનો નાશ કરાવનારું છે.
પ્રગટ થાય છે.
તેમાં કોઈ નિમિત્ત છે કે નહિ?
તે ઉદયકાળે અશુદ્ધતાનું નિમિત્ત છે.–પણ અહીં તો કહે છે કે શુદ્ધાત્મસ્વભાવના ઘોલનને
લીધે શુદ્ધતા વધતાં, તે મોહ અશુદ્ધતાનું નિમિત્ત થયા વગર જ નષ્ટ થઈ જશે.
સમયસારની ટીકા કરતાં કરતાં ભાવશ્રુતમાં શુદ્ધાત્માનું એવું જોસદાર ઘોલન ચાલશે કે
પરિણતિ શુદ્ધ થઈ જશે ને મોહની મલિનતા તેમાંથી નીકળી જશે. પરિણતિનું
શુદ્ધસ્વરૂપમાં જ વ્યાપ્ય–વ્યાપકપણું થશે એટલે અશુદ્ધતા સાથેનું વ્યાપ્ય–વ્યાપકપણું મટી
જશે. શાસ્ત્રનું આવું ફળ છે, એટલે આવો ભાવ જે પ્રગટ કરે તે જ આ શાસ્ત્રને
સમજ્યો કહેવાય. અહો, આત્માને ન્યાલ કરી દ્યે એવા ભાવો સન્તોએ આ શાસ્ત્રમાં
ભર્યા છે; આ તો ભાગવતશાસ્ત્ર છે, ભગવાન આત્માનું ભાગવત છે.
PDF/HTML Page 30 of 89
single page version
जिनवचसि रमन्ते ये स्वयं वान्तमोहाः।
सपदि समयसारं ते परं ज्योतिरुच्चे–
रनवमनयपक्षाक्षुण्णमीक्षन्त एव।।४।।
પ્રત્યક્ષ પ્રાપ્તિ થઈ–એમ કહ્યું. સ્વાનુભૂતિમાં આત્મા આવ્યો તે કાંઈ નવો નથી થયો, તે
તો અનાદિથી સ્વયંસિદ્ધ હતો જ, પોતાને વ્યક્ત અનુભવ નવો થયો, વસ્તુ કાંઈ નવી
નથી થઈ. વળી કુમતવાળા કોઈ એકાંત ક્ષણિક કહે, કોઈ એકાન્ત અપરિણામી કહે, કોઈ
આત્મા
PDF/HTML Page 31 of 89
single page version
શુદ્ધાત્મસ્વરૂપમાં જેઓ રમે છે, એટલે કે તેની રુચિ કરીને તેમાં એકાગ્રતાનો વારંવાર
અભ્યાસ કરે છે,–આ પ્રકારે જિનવચનમાં (એટલે કે જિનવચનના સારભૂત
શુદ્ધઆત્મામાં) જેઓ રમે છે તેઓ તુરત જ શુદ્ધાત્માને અનુભવે છે.
કહેતા; તે રાગ–વ્યવહાર કે નિમિત્તના અવલંબનમાં લાભ માનીને અટકી રહેવાનું
જિનવચન નથી કહેતા; રાગથી પાર, નિમિત્તથી પાર, વ્યવહારથી પાર એવો જે
પરમાર્થભૂત શુદ્ધઆત્મા તે જ પહેલેથી ઠેઠ સુધી ઉપાદેય છે–એમ જિનવચનનો ઉપદેશ
છે. જેણે શુદ્ધાત્માને ઉપાદેય કર્યો તેણે જ જિનવચન સાંભળ્યા. તે જીવ તુરત જ
શુદ્ધાત્માને સાક્ષાત્ અનુભવે છે.
વગર તેં કોની પ્રતીત કરી? કોની રુચિ કરી? રાગવડે વસ્તુ પમાશે–એમ જ માને તેના
અંતરમાં રાગની ઉપાદેયબુદ્ધિ છે, પણ જિનવાણીમાં ઉપાદેયરૂપ કહેલા શુદ્ધાત્માને તે
જાણતો નથી. શુદ્ધાત્મા સિવાય બીજા રાગાદિને જે ઉપાદેય માને છે તે જિનવચનથી
વિરુદ્ધ ચાલે છે.
PDF/HTML Page 32 of 89
single page version
બીજા નયનો વિકલ્પ એવો છે કે વસ્તુ પર્યાયરૂપ છે.–આવા નયવિકલ્પવડે વસ્તુ
અનુભવમાં આવતી નથી, બંને નયના વિરોધને મટાડીને, અને શુદ્ધઆત્માનો આશ્રય
કરાવીને જિનવચન શુદ્ધસ્વરૂપનો નિર્વિકલ્પ અનુભવ કરાવે છે.
પર્યાય બધું છે, પણ તેમાં વિકલ્પ નથી; વિકલ્પને અસત્ કહ્યો છે, પર્યાયને અસત્ નથી
કીધી, પર્યાય તો અંદર ભળી ગઈ છે, ને વિકલ્પ છૂટી ગયો છે. નિશ્ચયનયનો જે વિષય
છે તે કાંઈ જૂઠો નથી, પણ અનુભવદશામાં એનો વિકલ્પ નથી, માટે વિકલ્પને જૂઠો
કહ્યો છે. આવા અનુભવ વડે મિથ્યાત્વનું સહજપણે વમન થઈ જાય છે. જ્યાં આત્માના
સ્વભાવને ઉપાદેય કરીને પરિણતિ તે તરફ વળી ત્યાં મિથ્યાત્વ સહજપણે છૂટી ગયું.
પરિણતિને અંતરઅનુભવમાં વાળ્યા વગર લાખ ઉપાયે પણ મિથ્યાત્વ છૂટે નહિ, અને
પરિણતિ જ્યાં અંર્તસ્વભાવમાં વળી ત્યાં મિથ્યાત્વભાવ સહેજે જ છૂટી ગયો, ત્યાં તેને
ટાળવાનો જુદો પ્રયત્ન કરવો નથી પડતો.
જીવોમાં પણ કાંઈ બધાય મોક્ષ પામી જતા નથી, તેમાંથી કેટલાક જીવો મોક્ષના
અધિકારી છે, તે મોક્ષગામી ભવ્ય જીવોના મોક્ષમાં જવાના કાળનું માપ છે, તે કેવળી
ભગવાન જાણે છે. જેઓ મોક્ષ પામશે તેઓ શુદ્ધાત્માના અનુભવથી જ મોક્ષ પામશે.
ક્્યો જીવ કેટલોકાળ વીતતાં મોક્ષ પામશે તેની નોંધ કેવળજ્ઞાનમાં છે. એટલે કે
કેવળજ્ઞાનીના જ્ઞાનમાં તે બધું લખાઈ ગયું છે– જણાઈ ગયું છે.
તે જ્ઞાન પણ કેવળજ્ઞાનની જાતિનું થઈને મોક્ષમાર્ગ તરફ ચાલ્યું.
PDF/HTML Page 33 of 89
single page version
સારી લાગે છે પણ તેના વિચારમાં મન પરોવાતું નથી, તેનું શું
કારણ?
ઉત્તરમાં ગુરુદેવે કહ્યું કે જો ખરેખરી રુચિ હોય તો તેમાં મન
કેમ ન પરોવાય? સંસારના વિચારમાં મન કેમ પરોવાય છે?
સાંભળતી વખતે પણ જો ખરેખર આત્મસ્વરૂપ લક્ષગત કરીને
તેનો ઉત્સાહ આવે તો ઉપયોગ તેમાં લાગ્યા વગર રહે નહિ.
આત્માને જાણવાની ખરેખરી લગન જાગે તેને તેમાં વારંવાર
ઉપયોગ લાગે. એના વિચારમાં મન નથી લાગતું તો પોતાનાં
પરિણામમાં ખામી છે. ઉપયોગને પરાણેપરાણે બળપૂર્વક પરથી
પાછો વાળીને સ્વતત્ત્વમાં, ચિંતનમાં જોડવાનો વારંવાર ઉદ્યમ
કરવો જોઈએ. વારંવાર અંતરના ઊગ્ર અભ્યાસવડે ચૈતન્યમાં
ઉપયોગ જરૂર લાગે છે.
PDF/HTML Page 34 of 89
single page version
સંસારઅવસ્થામાં એ બંને ભાવોને ત્રિકાલવર્તી કહ્યા.
PDF/HTML Page 35 of 89
single page version
અનાદિથી છે, મિથ્યાદ્રષ્ટિ પણ અનાદિથી છે ને સમ્યગ્દ્રષ્ટિ પણ અનાદિથી છે, અજ્ઞાની
પણ છે ને કેવળજ્ઞાની પણ છે; એમ બધા પ્રકારના જીવો જગતમાં સદાય રહેવાના છે.–
કોઈ જીવ આખા જગતમાંથી અજ્ઞાનનો ને અશુદ્ધતાનો અભાવ કરવા માગે તો તેમ ન
કરી શકે, પણ પોતે પોતાના આત્મામાંથી અજ્ઞાન અને અશુદ્ધતા મટાડીને કેવળજ્ઞાન અને
સિદ્ધપદ પ્રગટ કરી શકે.
અધ્યાત્મપદ્ધત્તિ તે મોક્ષમાર્ગરૂપ છે, તે શુદ્ધભાવ રૂપ છે. આ શુદ્ધ ભાવરૂપ અધ્યાત્મ–
પદ્ધત્તિમાં આત્માનો અધિકાર કહ્યો, પણ આગમ પદ્ધત્તિમાં આત્માનો અધિકાર ન કહ્યો,
કેમ કે તે આત્માના સ્વભાવરૂપ નથી પણ વિભાવરૂપ છે. અહીં ‘આગમપધ્ધતિ’ કહી
તેમાં ‘આગમ’ નો અર્થ સિધ્ધાન્તરૂપ શાસ્ત્ર ન સમજવો. પણ આગમ–પધ્ધત્તિ એટલે
અનાદિથી ચાલી આવેલી પરંપરા; અથવા આગમ એટલે આગંતુક ભાવો. વિકારી
ભાવો છે તે નવા આગંતુક છે, તે સ્વભાવમાં નથી પણ કર્મનિમિત્તે પર્યાયમાં નવા નવા
ઉત્પન્ન થયેલા છે, ને અનાદિથી તેનો પ્રવાહ ચાલ્યો આવે છે. વિકાર અને તેના
નિમિત્તરૂપ કર્મ એ બંનેનો પ્રવાહ અનાદિથી ચાલ્યો આવે છે તેનું નામ આગમપધ્ધતિ
છે. ને જીવમાં જે નવી અપૂર્વ અધ્યાત્મદશા એટલે કે શુધ્ધપર્યાય પ્રગટે તે
અધ્યાત્મપધ્ધતિ છે. આ બંને પ્રકારના ભાવો જગતમાં સદાય વર્તતા જ હોય છે. એ
બંનેનું હવે વિવેચન કરે છે–
બંને પરિણામ આગમરૂપ સ્થાપ્યા.
સુખ–વીર્ય આદિ અનંત ગુણપરિણામ,–એ બંને પરિણામ અધ્યાત્મરૂપ જાણવા.
PDF/HTML Page 36 of 89
single page version
ધ્યાન રાખીને સમજવા જેવી છે,
તે કર્મ પદ્ધત્તિને પણ જીવના ભાવ કહી દીધા છે. જીવ સાથે જેને સંબંધ નથી એવા બીજા
અનંતા પરમાણુઓ જગતમાં છે, પણ તેની અહીં વાત નથી. અહીં તો જીવના પરિણામ
સાથે જેને નિમિત્ત નૈમિત્તિક સંબંધ છે એવા પુદ્ગલોની વાત છે. લાકડું–ઘર–શરીર
વગેરેનો સંબંધ તો જીવને ક્્યારેક હોય ને ક્્યારેક ન પણ હોય, પરંતુ સંસારમાં જીવને
કર્મનો સંબંધ તો સદાય હોય જ છે; એ સંબંધ બતાવવા તેને પણ જીવનો ભાવ કહ્યો છે–
એમ સમજવું.
શુભરાગ છે તે પણ આગમપદ્ધત્તિમાં જાય છે; શુદ્ધચેતનારૂપ જેટલા ભાવો છે તે
અધ્યાત્મપદ્ધત્તિમાં
PDF/HTML Page 37 of 89
single page version
PDF/HTML Page 38 of 89
single page version
અધ્યાત્મપદ્ધત્તિનું ખરું જ્ઞાન સમ્યગ્જ્ઞાનીને જ હોય છે.
ભાવો હોય જ એવો નિયમ નથી; જેને જે લાગુ પડે તે સમજી લેવા.
જો તારે શરીરરહિત થવું હોય,
કર્મનો ધ્વસં કરવો હોય,
ને વિકારી ભાવોનો અભાવ કરવો હોય,
કર્મથી રહિત એવા અબંધ,
ને વિકાર રહિત જ્ઞાન સ્વભાવી,
એ સ્વભાવને અનુભવતાં તારા ભાવકર્મો
ટળી જશે, દ્રવ્યકર્મો છૂટી જશે ને કર્મરહિત
એવા સિદ્ધપદની તને પ્રાપ્તિ થશે............
PDF/HTML Page 39 of 89
single page version
स्फुटमुपरि तरन्तोऽप्येत्य यत्र प्रतिष्ठाम्।
अनुभवतु तमेव धोतमानं समन्तात्
जगदपगतमोहीभूय सम्यक्स्वभावम्।।११।।
PDF/HTML Page 40 of 89
single page version
પણ હવે તો આવો અવસર પામીને શુદ્ધઆત્માને અનુભવમાં લઈને તેના આનંદનો
સ્વાદ લ્યો. પોતે સ્વાદ લઈને બીજાને તેવો સ્વાદ લેવાનું કહે છે. પોતે જાણ્યું હોય તો
બીજાને કહે ને! ‘જગત અનુભવો’ એનો અર્થ કે અમે તો અનુભવ કર્યો છે, ને જગતમાં
પણ જે કોઈ જીવો સુખ ચાહતા હોય તેઓ આવી વસ્તુનો અનુભવ કરો.
મોહને છોડીને, શુદ્ધનયવડે આત્માને અનુભવમાં લ્યો.
ખરેખર તારે કામની છે એવી સ્વવસ્તુની સામે તેં જોયું નહિ–આથી તું અનાદિથી દુઃખી
થયો પણ હવે તો શરીરાદિને પર જાણીને, અંતરની સ્વવસ્તુને દેખ, તેને અનુભવમાં લે;
એ અનુભવમાં જ પરમ સુખ છે.
એકત્વબુદ્ધિને તું છોડ તો સ્વાનુભવને યોગ્ય થા. પરમાં એકત્વ છોડીને જ્ઞાને જ્યાં સ્વમાં
એકત્વ કર્યું ત્યારે સ્વાનુભવ થયો.
છોડવાનો છે, તેને છોડતાં આત્મા સ્વાનુભવને લાયક થાય છે. અથવા સ્વાનુભવ થયો
ત્યાં તે મિથ્યાબુદ્ધિ છૂટી જાય છે.–આમ અસ્તિ–નાસ્તિ છે. શુદ્ધસ્વભાવના અનુભવમાં
મિથ્યાબુદ્ધિનો અભાવ છે, તે અનુભવમાં સર્વ પ્રકારે શુદ્ધઆત્મા જ પ્રકાશમાન છે. આવો
આત્મા જ્યાંં