Atmadharma magazine - Ank 376
(Year 32 - Vir Nirvana Samvat 2501, A.D. 1975).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 3

PDF/HTML Page 21 of 47
single page version

background image
: ૧૮ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૫૦૧
પર્વતના એક ભાગમાં તેમની પ્રતિમા કોતરેલી છે. જે હાલ જર્જરિત દશામાં હોવા છતાં
નેમનાથ પ્રભુના મોક્ષગમનનો પાવન સન્દેશ સંભળાવી રહી છે.
ગુરુદેવ ભગવાનના ચરણ સમીપે બેઠા...પ્રભુચરણોમાં દર્શન કર્યા...ઉપર
સિદ્ધાલય તરફ નજર કરીને નમસ્કાર કર્યા.....અને પછી, આ ભૂમિમાં ભગવાન
નેમનાથે જે પદને સાધ્યું તે પદની ભાવના ભાવતાંં ગુરુદેવે નીચેની ત્રણ કડી ગવડાવી–
અપૂર્વ અવસર એવો ક્્યારે આવશે...
ક્્યારે થઈશું બાહ્યાંતર નિર્ગ્રંથ જો...
સર્વ સંબંધનું બંધન તીક્ષ્ણ છેદીને...
વિચરશું કવ નેમિપ્રભુને પંથ જો...
ભાવના ભાવતાં ભાવતાં વચ્ચે આ તીર્થનો પરિચય આપતાં ગુરુદેવે કહ્યું:
“જુઓ, દીક્ષા લઈને ચારિત્રદશામાં ઝૂલતા ઝૂલતા ભગવાન કેવળજ્ઞાન પામ્યા...પછી
અહીં અજોગીપદ ધારણ કર્યું...ને ઊર્ધ્વગમનની સ્વભાવ શ્રેણીથી ભગવાન અહીંથી મોક્ષ
પામ્યા....અહીંથી તેઓ સિદ્ધપદ પામ્યા. ત્યારે ઈન્દ્રો અહીં ઊતર્યા હતા, ને ભગવાનના
મોક્ષનો મહોત્સવ કર્યો હતો. ઈન્દ્રે પોતાના હાથે અહીં નિશાની કરી હતી, એવું આ ધામ
છે. તેના સ્મરણો અહીં ફરીને તાજા થાય છે.” ગુરુદેવના આવા ઉદ્ગારોથી યાત્રિકોને
અત્યંત હર્ષ થયો હતો.
પંચમટૂંકે બેઠાબેઠા ગુરુદેવ સિદ્ધપદની ભાવના ભાવી રહ્યા છે ને યાત્રિકો ઝીલી
રહ્યા છે–
જે પદ શ્રી સર્વજ્ઞે દીઠું જ્ઞાનમાં,
કહી શક્યા નહીં તે પણ શ્રી ભગવાન જો...
તેહ સ્વરૂપને અન્ય વાણી તો શું કહે?
અનુભવગોચર માત્ર રહ્યું તે જ્ઞાન જો.
એહ પરમપદ પ્રાપ્તિનું કર્યું ધ્યાન મેં...ગજાવગર ને હાલ મનોરથરૂપ જો...
તો પણ નિશ્ચય રાજચંદ્ર મનને રહ્યો...પ્રભુઆજ્ઞાએ થાશું તે જ સ્વરૂપ જો..
નેમનાથ ભગવાન અહીં હતા, આત્મામાં રહેલી પરમાત્મશક્તિ પૂર્ણ પ્રગટ
કરીને, અહીંથી તેઓ સિદ્ધાલયમાં ગયા..તેના સ્મરણ માટે આ જાત્રા છે.–આમ કહીને
ગુરુદેવે ભાવપૂર્વક ફરીને ગાયું–

PDF/HTML Page 22 of 47
single page version

background image
: મહા : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૧૯ :
પ્રભુ આજ્ઞાએ થાશું નિજસ્વરૂપ જો...
–આ રીતે આનંદપૂર્વક ગુરુદેવ સાથે ગીરનાર સિદ્ધિધામની યાત્રા કરીને સૌ
પહેલી ટૂંક તરફ પાછા ફર્યા.....વચ્ચે ચોથી ટૂંક (કે જ્યાંથી કૃષ્ણપુત્ર પ્રદ્યુમ્નસ્વામી મોક્ષ
પામ્યા છે ને જ્યાં તેમના ચરણચિહ્ન તથા મૂર્તિ પર્વતની શિલામાં કોતરેલા છે) તેના
દૂરથી દર્શન કર્યા; ત્રીજી ટૂંકે પણ કૃષ્ણપુત્ર શંબુસ્વામી વગેરે મુનિવરો મોક્ષ પામ્યા છે
તેમના ચરણોના દર્શન કર્યા. આ ઉપરાંત અંબાજીના મંદિરનું અવલોકન કર્યું; કેમકે
પ્રાચીન ઈતિહાસ અનુસાર કુંદકુંદસ્વામી જ્યારે ગીરનારજીની યાત્રાએ પધાર્યા અને
શ્વેતામ્બરો સાથે મોટી ચર્ચા થઈ ત્યારે, આ મંદિરનાં સ્થાને અંબાદેવીએ દિગંબર
જૈનધર્મની સત્યતાની સાક્ષી પૂરેલી...તેથી તે ઐતિહાસિક–સ્થળનું અવલોકન કરતાં
કુંદકુંદસ્વામીના મહાન પ્રભાવનાં સુસ્મરણો તાજા થતા હતા.
આમ તીર્થંકરો–સંત મુનિવરોનાં સ્મરણો તાજા કરતાં કરતાં ને તેમના પુનિત
ચરણોને પ્રણામ કરતાં કરતાં યાત્રા કરીને પહેલી ટૂંકે પાછા આવ્યા. અને પૂ. બેનશ્રીબેને
ઉમંગભરી ભક્તિ દ્વારા ગુરુદેવ સાથેની યાત્રાનો ઉલ્લાસ વ્યક્ત કર્યો.
અહીં મહાન શ્રુતધર શ્રી ધરસેનાચાર્યદેવ જ્યાં ધ્યાન કરતા હતા, અને જ્યાં
પુષ્પદંત–ભૂતબલિ મુનિવરોને ષટ્ખંડાગમનું જ્ઞાન આપ્યું હતું, તે ચંદ્રગૂફા પહેલી ટૂંકે
દિગંબર જિનમંદિરની પાછળ થોડે દૂર આવેલી છે; આ ગૂફાનું સ્થાન ઘણું શાંત–સુંદર
રળિયામણું છે, તેમાં બે ખંડ છે. એક ખંડમાં ઘણા પ્રાચીન ચરણપાદુકા (જે ઘણું કરીને
ધરસેનમુનિના હોવા જોઈએ તે) જર્જરિત દશામાં પડ્યા છે. ગૂફામાં બેઠા–બેઠા એક
નાનીશી બારીમાંથી ગીરનારનો ભવ્ય દેદાર નજરે પડે છે...ને પુદ્ગલના આ
ડુંગરાઓથી જુદો હું તો મારી ચૈતન્યગૂફામાં બિરાજું છું–એમ જગતથી જુદા ચૈતન્યની
ભાવનાઓ જગાડે છે. પૂ. ગુરુદેવ વગેરે સં. ૧૯૯૬ માં આ ગૂફા જોવા પધાર્યા હતા;
આ વખતે પણ તેઓને આ ગૂફા જોવા જવાનું મન હતું, પરંતુ ગૂફા સુધી જવાનો માર્ગ
ઘણો જ વિકટ હોવાથી જવાનું બની શક્્યું ન હતું, પણ બ્ર. હરિભાઈ, બ્ર. ચંદુભાઈ
વગેરે કેટલાક ભાઈઓ ત્યાં ગયા હતા. મુંબઈના ફોટોગ્રાફર શ્રી પુનમભાઈ શેઠે આ
ચંદ્રગૂફાની તથા તેમાં બિરાજમાન ચરણપાદુકાની ફિલ્મ પણ લીધેલી છે.
આ યાત્રાના પવિત્ર સ્મરણો નિમિત્તે ‘સુવર્ણ સન્દેશ’ માટે હસ્તાક્ષરની વિનંતિ
કરતાં ગુરુદેવે ભાવભીના હસ્તાક્ષરો લખી આપ્યા...ગીરનાર ઉપર બેઠાબેઠા ગુરુદેવે
લખેલા એ પાવન હસ્તાક્ષર આત્મધર્મ ગતાંકમાં આપવામાં આવ્યા છે.

PDF/HTML Page 23 of 47
single page version

background image
: ૨૦ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૫૦૧
ગીરનાર ઉપર ગુરુદેવનો સન્દેશ સાંભળવાની ઘણા યાત્રિકોને હાર્દિક ભાવના
હતી, તેમ જ ત્યાંના કેટલાક ભાઈઓએ તે માટે વિનંતિ કરી હતી. આથી ગીરનાર ઉપર
ગુરુદેવે વીસ મિનિટ પ્રવચન આપ્યું હતું, તેમાં તીર્થધામ એટલે શું ને તીર્થયાત્રા શા
માટે? તે સંબંધી વિવેચન કરીને નેમનાથપ્રભુનું અધ્યાત્મિક જીવન પણ સમજાવ્યું હતું.
ગીરનારધામમાં ગુરુદેવનો આ સન્દેશ સાંભળીને સૌને મહાન પ્રસન્નતા થઈ હતી..એ
રીતે સિદ્ધિધામમાંથી સિદ્ધિનો ઉપાય લઈને સૌએ યાત્રા પૂરી કરીને તળેટી તરફ પ્રસ્થાન
કર્યું...ગુરુદેવ પણ જિનમંદિરમાં નેમનાથ પ્રભુના દર્શન કરીને તળેટી તરફ પધાર્યા...
પર્વત ઊતરતાં ઊતરતાં પૂ. બેનશ્રી તેમ જ પૂ. બેન ખૂબ જ આનંદકારી ભક્તિ કરાવતા
હતા....તેમાંય પ્રશ્નોત્તરરૂપની ભક્તિ તો નેમનાથપ્રભુ પ્રત્યે, સિદ્ધપદ પ્રત્યે અને સાધક
સંતો પ્રત્યે કોઈ અદ્ભુત ભાવો જગાડતી હતી; કોની જાત્રા કરી, કોની સાથે જાત્રા કરી,
કેવા ભાવે જાત્રા કરી, ભગવાને શું ગ્રહ્યું ને શું છોડ્યું?–ઈત્યાદિનું વર્ણન પૂ. બેનશ્રી–
બેનના શ્રીમુખે સાંભળતાં–સાંભળતાં પહાડ ક્યારે ઊતરાઈ ગયો તેની ખબરેય ન
પડી....નીચે ધર્મશાળા પાસે આવ્યા ત્યારે ગુરુદેવ સાથેની યાત્રાની પૂર્ણતાનો આનંદ
વ્યક્ત કરતી અદ્ભુતભક્તિ કરાવી.....ને છેવટે જિનમંદિરમાં શ્રી નેમિનાથ ભગવાનના
દર્શન કરીને જયજયકારપૂર્વક યાત્રા પૂર્ણ કરી.
પરમ વૈરાગી નેમિનાથ જિનેશને નમસ્કાર હો...
ગીરનાર તીર્થધામની યાત્રા કરાવનાર ગુરુદેવને નમસ્કાર હો....
ગીરનારભૂમિને પાવન કરનાર સંતોને નમસ્કાર હો....
વિશ્વ–વાત્સલ્ય
ज्ञानभावे बधा जीवो साधर्मी छे
જ્ઞાનસ્વરૂપની અપેક્ષાએ જોતાં જગતના બધા જીવો સહધર્મી છે.
સમાનધર્મી છે, એટલે બધાય જીવોને સાધર્મી સમજીને, બધાયને જ્ઞાન–
સ્વરૂપી સમજીને, કોઈના પ્રત્યે દ્વેષ કરવો ન જોઈએ, બધા જીવોને જ્ઞાન–
સ્વરૂપી સમજવા એ વીતરાગી વિશ્વવાત્સલ્ય છે.

PDF/HTML Page 24 of 47
single page version

background image
: મહા : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૨૧ :
જિનશાસનના અનેકાન્તઅનુસાર
આત્માના અસ્તિત્વના નિર્ણયમાં આવતી ગંભીરતા
[સોનગઢ–પોષ સુદ સાતમના રોજ સુરેન્દ્રનગરના ભાઈશ્રી ત્રંબકલાલ હિંમતલાલ શાહના
મકાન “સંત–સમીર” ના વાસ્તુ પ્રસંગે પ્રવચનમાંથી (પ્રવ. ગા. ૧૧૫)]
જે પોતાના આનંદને સાધવા માંગે છે તે પહેલાંં સુખસ્વરૂપ
એવા પોતાના આત્માના અસ્તિત્વને જાણે છે; આત્માનું અસ્તિત્વ ક્યા
સ્વરૂપે છે? ને બીજા ક્યા પદાર્થો છે કે જેમના સ્વરૂપે આ આત્માનું
અસ્તિત્વ નથી ? એમ અસ્તિ–નાસ્તિ વગેરે સ્વભાવોથી આત્માના
સ્વરૂપનો નિશ્ચય કરીને, સ્વઘરમાં વાસ કરતાં અપૂર્વ શાંતિ થાય છે.
આત્મા ‘છે’ તે પોતાના જ્ઞાન–આનંદસ્વરૂપે ‘સત્ છે’; પણ શરીરાદિ અચેતન–
સ્વરૂપે ‘નથી’ ,. આમ અસ્તિ–નાસ્તિરૂપ અનેકાન્તસ્વભાવથી આત્માના સ્વરૂપનો
નિશ્ચય થાય છે.
સૂક્ષ્મતાથી અંદરમાં જોઈએ તો, ચૈતન્યભાવની અસ્તિમાં રાગની નાસ્તિ છે.
ચૈતન્યભાવ ચૈતન્યસ્વરૂપે છે, ને ચૈતન્યભાવ રાગરૂપે નથી; ચૈતન્યના ભાવમાં
રાગભાવના કોઈપણ અંશને જે ભેળવે તેને ચૈતન્યસ્વરૂપનો સાચો સ્વાદ આવતો નથી,
ચૈતન્યનું સાચું સ્વરૂપ તેને જાણવામાં આવતું નથી.
*
જેમ ચેતન તે જડરૂપ નથી એટલે ચેતનપણે જેનું અસ્તિત્વ છે તે જ જડપણે
નાસ્તિરૂપ છે, એમ અસ્તિ–નાસ્તિરૂપ અનેકાન્ત સ્વયમેવ પ્રકાશે છે.
* તેમ ચેતનભાવ તે રાગરૂપ નથી, એટલે ચેતનની અનુભૂતિ તે રાગની અનુભૂતિ
નથી; ચેતનભાવરૂપે પોતાનું અસ્તિત્વ જેને ભાસે છે તે રાગપણે પોતાના
ચૈતન્યભાવને નાસ્તિરૂપ વેદે છે,–આ રીતે અસ્તિ–નાસ્તિસ્વરૂપે ચૈતન્યઅનુભૂતિ
સ્વયમેવ પ્રકાશે છે.

PDF/HTML Page 25 of 47
single page version

background image
: ૨૨ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૫૦૧
અહો, અનંતધર્મ જેમાં સમાયેલા છે એવી અનેકાન્તવસ્તુનું સ્વરૂપ ઘણું ગંભીર
છે, ભગવાન સર્વજ્ઞદેવે જિનશાસનમાં તેનું અલૌકિકસ્વરૂપ બતાવ્યું છે. અરે,
ચૈતન્યસ્વરૂપ આત્માના અસ્તિત્વનો નિર્ણય કરવા જાય–તેમાં પણ જીવ–અજીવાદિ બધા
તત્ત્વોનું જ્ઞાન ગર્ભિતપણે સમાઈ જાય છે. વસ્તુસ્વરૂપનો એક બોલ નક્કી કરવા જાય
ત્યાં તેમાં અનંતગુણની ગંભીરતા પોતાને ભાસે છે. ઓહો! આ તો સર્વજ્ઞદેવે પ્રકાશેલું
આત્માનું સ્વરૂપ!–પોતાના જ્ઞાનના વેદનમાં આવી શકે તેવું છે. સ્વસંવેદનથી આવા
સ્વતત્ત્વનો નિર્ણય કરે ત્યાં પોતાના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયરૂપ સર્વસ્વ પોતામાં જોયું, ને
પોતાના કોઈપણ દ્રવ્ય–ગુણ કે પર્યાયને પરમાં શોધવાનું ન રહ્યું. આવા અનેકાન્તના
બળથી ભેદજ્ઞાન કરતાં સ્વાશ્રયભાવરૂપ નિર્મળ જ્ઞાનઆનંદરૂપ પરિણમન થયું, તેમાં
સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ મોક્ષમાર્ગ આવ્યો; તે જીવે સ્વઘરમાં અપૂર્વ વાસ્તુ કર્યું.
પોતાના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયસ્વરૂપે વસ્તુનું અસ્તિપણું જ છે, ને અન્ય દ્રવ્ય–ગુણ–
પર્યાયસ્વરૂપે વસ્તુ નાસ્તિરૂપ જ છે,–આવું જે અનેકાન્તતત્ત્વ સર્વજ્ઞદેવના શાસનમાં
પ્રકાશ્યું છે તે એકાંતવાદના મોહરૂપ સમસ્ત વિરોધવિષને દૂર કરનારું છે ને
ચૈતન્યતત્ત્વનો સમ્યક્ નિર્ણય કરાવીને આત્માનું અમૃત ચખાડનારું છે.
અહો, અનેકાન્ત તો ચૈતન્યના આનંદરસના અમૃત પીવડાવે છે.
* જ્યાં પોતાનું બધું સ્વરૂપ પોતામાં છે ત્યાં પોતામાં જ જોવાનું રહ્યું.
* જ્યાં પોતાના સ્વરૂપનો કોઈ અંશ બીજામાં નથી ત્યાં બીજામાં જોવાનું ન રહ્યું.
–આ રીતે અસ્તિ–નાસ્તિરૂપ અનેકાન્તસ્વરૂપનો નિર્ણય કરતાં પરાશ્રયબુદ્ધિરૂપ
ઝેર નષ્ટ થઈ જાય છે; ને સ્વાશ્રયે સમ્યગ્દર્શનાદિ અમૃત પ્રગટે છે.
અહો, વીરનાથ! આપનું અનેકાન્તશાસન કોઈ અદ્ભુત અલૌકિક છે...જીવને
મહાન આનન્દ દેનારું છે.
મારું અસ્તિત્વ મારામાં ને મારું અસ્તિત્વ પરમાં નહિ–એવા નિર્ણયમાં બધા
તત્ત્વોનો નિર્ણય આવી જાય છે.
મારું અસ્તિત્વ મારામાં, એટલે મારા દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય મારામાં, મારાથી જ સત્
છે;–એટલે ઉપાદાનનો આશ્રય થયો.
મારું તત્ત્વ પરમાં નાસ્તિરૂપ છે એટલે મારા કોઈ દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય પરથી થતા
નથી, એવા નિર્ણયમાં નિમિત્તાધીન વૃત્તિ છૂટી ગઈ, ને સ્વાશ્રયે આત્માના અતીન્દ્રિય–

PDF/HTML Page 26 of 47
single page version

background image
: મહા : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૨૩ :
અમૃતનો અનુભવ થયો. આનું નામ અનેકાન્ત! આ તીર્થંકરોનું શાસન! ને આ જ
સર્વજ્ઞદેવનો ઈષ્ટ ઉપદેશ.
જૈનશાસન અનુસાર અનેકાંતમય વસ્તુસ્વરૂપના એક પણ બોલનો નિર્ણય કરે
તો એકાંતવાદરૂપ મોહનો નાશ થઈને અમૃત ઝર્યા વગર રહે નહિ.
અનંત ગુણ વાળી વસ્તુ છે; તેમાંથી એક પણ બોલનો સાચો નિશ્ચય કરે ત્યાં
અનંતગુણ તેમાં સમાઈ જાય છે. અનંતગુણમાંથી એક ગુણ જુદો પાડીને અનુભવમાં
આવતો નથી. કોઈપણ ગુણ દ્વારા અભેદરૂપ વસ્તુને લક્ષગત કરતાં તેના અતીન્દ્રિય
આનંદનો સ્વાદ આવે છે, ત્યાં મિથ્યાત્વનું ઝેર ઊતરી જાય છે.
આત્મા સ્યાત્ અસ્તિરૂપ છે; તે ‘અસ્તિત્વ’ માં અનંતગુણોનું સ્વરૂપ સમાયેલું
છે. દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય, ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવ, જ્ઞાન–આનંદ વગેરે બધુંય ‘હું સ્વરૂપે અસ્તિ
છું. ’ એમાં આવી જાય છે; પોતાના સ્વભાવનો કોઈ અંશ પોતાના અસ્તિત્વથી બહાર
રહી જતો નથી; ને પર ચીજનો કોઈ અંશ પોતાના અસ્તિત્વમાં આવી
જતો નથી.
‘હું આત્મા છું’–એમ અસ્તિના સ્વીકારપૂર્વક સપ્તભંગીના બાકીના ભંગો
સમજાય છે. આત્મા ‘નથી’–એમ કહેતાં પણ નાસ્તિત્વ ધર્મવાળા આત્માનો સ્વીકાર
આવી જ જાય છે. એક વસ્તુ અમુક જગ્યાએ કે અમુક સ્વરૂપે નથી એમ તેનું
‘નાસ્તિત્વ’ કહેતાં જ તે વસ્તુ બીજી જગ્યાએ કે બીજા સ્વરૂપે વિદ્યમાન છે–એમ તેના
અસ્તિત્વનો સ્વીકાર પણ આવી જ જાય છે. જેણે ચેતનસ્વરૂપે આત્મા જોયો હોય તે
તેનો નિષેધ કરી શકે કે ‘આ શરીર છે તે આત્મા નથી. ’ આ રીતે સ્વ–રૂપે અસ્તિના
સ્વીકારપૂર્વક જ પરરૂપે તેની નાસ્તિ કહી શકાય છે.
અહો! જૈનશાસનની અનેકાન્ત–શૈલિ! તે વસ્તુના સ્વરૂપને અત્યંત સ્પષ્ટ
સમજાવે છે. નવતત્ત્વમાંથી એક તત્ત્વનો સાચો નિર્ણય કરવા જાય ત્યાં બધાય તત્ત્વનો
સ્વીકાર તેમાં આવી જ જાય છે. જડને જડરૂપે જાણવા જાય ત્યાં ચેતનસ્વરૂપ આત્મા
તેનાથી જુદો છે–એવું જ્ઞાન પણ તેમાં ભેગું આવી જ જાય છે. ચેતનના જ્ઞાન વગર
જડનું જ્ઞાન પણ સાચું થાય નહિ. એક ‘સત્’ આત્મામાં દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય બધુંય સમાઈ
જાય છે, તેમજ પરથી નાસ્તિત્વરૂપ ધર્મ પણ તેમાં જ સમાઈ જાય છે.
અહો, સાધકના અનેકાંતમય શ્રુતજ્ઞાનની કોઈ બલિહારી છે કે વસ્તુમાં રહેલા
અનંતધર્મોને બધાને તે એક સાથે સ્વીકારીને વસ્તુના સ્વરૂપનો નિર્ણય કરી લ્યે છે.

PDF/HTML Page 27 of 47
single page version

background image
: ૨૪ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૫૦૧
ચૈતન્યના આનંદના અતીન્દ્રિયઅમૃતથી ભરેલું આવું અનેકાન્તજ્ઞાન ભવ્ય જીવો
જિનશાસનના વશે પામો...જિનશાસનનો આશ્રય કરીને સમ્યગ્જ્ઞાન વડે મહા આનંદમય
સ્વ–તત્ત્વને આજે જ અનુભવો.
એ જ ભગવાન મહાવીરનો સન્દેશ છે.
એ જ નિર્વાણનો મંગલ ઉત્સવ છે.
સુખ માટે શરણ: શુદ્ધોપયોગ–વીતરાગતા
શુભ કે અશુભ, પુણ્ય કે પાપ, તેનું ફળ તો દુઃખ છે, તે બંનેથી
રહિત એવો શુદ્ધઉપયોગ જ સ્વયં સુખ છે. માટે આ એક શુદ્ધોપયોગ જ
મારું શરણ છે.
વિદિતાર્થ એ રીત રાગ–દ્વેષ લહે ન જે દ્રવ્યો વિષે,
શુદ્ધોપયોગી જીવ તે ક્ષય દેહગત દુઃખનો કરે. (૭૮)
છઠ્ઠા ગુણસ્થાનનો શુભરાગ પણ મહા દુઃખસંકટનું કારણ છે–
ત્યાં બીજા રાગ–દ્વેષભાવોનું તો શું કહેવું? એ તો દુઃખ છે જ.–
–તેથી ન કરવો રાગ જરીયે ક્યાંય પણ મોક્ષેચ્છુએ,
વીતરાગ થઈને એ રીતે તે ભવ્ય ભવસાગર તરે (૨૭૨)
* સ્વ–પરિવારની સંભાળ *
હે ભાઈ, જગતના બાહ્ય પરિવાર કરતાં અંતરમાં તારા આત્માનો
ગુણપરિવાર ઘણો મોટો છે, એટલું જ નહિ પણ તે અત્યંત નજીકનો,
સદાય સાથે રહેનારો પરિવાર છે. તો આવા મોટા નજીકના સ્વપરિવારને
ભૂલીને તું બાહ્યપરિવારમાં કાં મોહ્યો? એકવાર તારા આત્મપરિવારને
સંભાળ તો ખરો! તે તારો પરિવાર તને મહાન આનંદ આપશે.

PDF/HTML Page 28 of 47
single page version

background image
: મહા : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૨૫ :
ત્રણે કાળે મોક્ષનો ઉપાય ભેદજ્ઞાન છે,
તેના વડે જ વિષયોનો દાહ બુઝાય છે.
[છહઢાળા–પ્રવચનમાંથી: અંક ૩૭૫ થી ચાલુ]
જીવને સમ્યગ્જ્ઞાન જ પરમ સુખનું કારણ છે, જન્મ–મરણનો રોગ મટાડનાર તે
અમૃત છે. તેના વગર સંસારમાં બીજું કોઈ શરણરૂપ નથી, માટે કરોડો ઉપાય વડે પણ
આવું સમ્યગ્જ્ઞાન પ્રગટ કરો. ત્રણે કાળે મોક્ષનો ઉપાય સમ્યગ્જ્ઞાન જ છે–એમ કહીને તે
સમ્યગ્જ્ઞાનનો વિશેષ મહિમા સમજાવે છે–
જે પૂરવ શિવ ગયે, જાહિં, અરુ આગે જૈહૈં
સો સબ મહિમા જ્ઞાનતની મુનિનાથ કહૈં હૈં।।
વિષયચાહ દવ–દાહ જગતજન અરણિ દઝાવે
તાસ ઉપાય ન આન જ્ઞાનઘનધાન બુઝાવે ।।।।
જે અનંતા જીવો પૂર્વે મોક્ષમાં ગયા છે, અત્યારે જાય છે અને ભવિષ્યમાં જશે–તે
બધો સમ્યગ્જ્ઞાનનો જ મહિમા છે–એમ મુનિનાથ કહે છે. જેમ આગ અરણીના જંગલને
બાળ નાંખે તેમ વિષયોની ચાહનારૂપી ભયંકર દાવાનળ સંસારી જીવોને બાળી રહ્યો છે,
તેને આ જ્ઞાનરૂપી મેઘધારા જ બુઝાવીને શાંત કરે છે; જ્ઞાન સિવાય બીજો કોઈ તેનો
ઉપાય નથી.
આત્માના સાચા જ્ઞાનવડે ચૈતન્યસુખનો અનુભવ જ્યાં સુધી ન થાય ત્યાંસુધી
શુભ કે અશુભ પરવિષયોમાં સુખબુદ્ધિ રહ્યા જ કરે એટલે વિષયોની ચાહનાની
બળતરામાં જીવ બળ્‌યા જ કરે, દુઃખી થયા જ કરે. પણ સ્વ–પરની ભિન્નતા જાણીને
જ્યાં આત્માનું સમ્યક્જ્ઞાન થયું ત્યાં ચૈતન્યસમુદ્રની અગાધશાંતિ પોતામાં દેખી,
વિષયોથી પાર સુખ પોતામાં દેખ્યું. તે અપૂર્વ ચૈતન્યરસની ધારા વડે વિષયોની
ચાહ છૂટી જાય છે; સમ્યગ્જ્ઞાન થતાં આત્મા સિવાય બીજા કોઈ વિષયોમાં સુખબુદ્ધિ
રહેતી નથી.

PDF/HTML Page 29 of 47
single page version

background image
: ૨૬ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૫૦૧
જ્ઞાનકલા જિસકે ઘટ જાગી, તે જગમાંહિ સહજ વૈરાગી;
જ્ઞાની મગન વિષયસુખમાંહી, યહ વિપરીત, સંભવે નાંહી.
ત્રણેકાળે ભેદજ્ઞાન વડે ચૈતન્યસુખનો અનુભવ કરી કરીને જ જીવો મોક્ષમાં જાય
છે. પરથી ભિન્ન ચૈતન્યતત્ત્વની લો લગાડીને જેણે સમ્યક્ જ્ઞાનજ્યોત પ્રગટ કરી તે જ
જીવો મોક્ષસુખ પામ્યા, પામે છે ને પામશે. વિદેહક્ષેત્રમાં કે ભરતમાં ચોથાકાળે કે
પંચમકાળે જે કોઈ જીવો મોક્ષ પામ્યા, પામે છે ને પામશે તેઓ જ્ઞાનના સેવનવડે મોક્ષ
પામ્યા છે. પામે છે ને પામશે. મુનિનાથ શ્રી કુંદકુંદસ્વામી કહે છે કે–
અધિક શું કહેવું અરે! સિધ્યા અને જે સિદ્ધશે,
વળી સિદ્ધતા સૌ નરવરો, મહિમા બધો સમ્યક્ત્વનો.
વળી અમૃતચન્દ્રસ્વામી પણ કહે છે કે–
સિદ્ધો થયા જે જીવ તે સૌ જાણજો ભેદજ્ઞાનથી,
બંધ્યા અરે! જે જીવ તે સૌ ભેદજ્ઞાન–અભાવથી.
સમ્યગ્દર્શન કહો, ભેદજ્ઞાન કહો કે જ્ઞાનની આરાધના કહો, તે જ મોક્ષનો ઉપાય
છે. મુનિઓના નાથ આમ કહે છે કે જ્ઞાનની અનુભૂતિરૂપે પરિણમે તે જ મોક્ષનો હેતુ છે.
–આમાં સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર ત્રણેય સમાઈ જાય છે. સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર એ
ત્રણેય જ્ઞાનમય છે, રાગ વગરનાં છે, તેમાં રાગનો કોઈ અંશ સમાતો નથી. રાગથી
ખસીને ચૈતન્યભાવમાં વસવું તે જ મોક્ષનો પંથ છે.
સંતની વાત ટૂંકી ને ટચ; સ્વમાં વસ....પરથી ખસ.
આખોય મોક્ષમાર્ગ જ્ઞાનમય છે. જ્ઞાનની શ્રદ્ધા, જ્ઞાનનું જ્ઞાન, ને જ્ઞાનનું
આચરણ, એ રીતે જ્ઞાનની અનુભૂતિમાં મોક્ષમાર્ગ સમાય છે. જ્ઞાનના અનુભવથી જુદું
કોઈ મોક્ષનું કારણ નથી.
અહો, જ્ઞાનનો મહિમા તો જુઓ! જ્ઞાન એટલે આખો આત્મા; તેને ઓળખતાં
સમ્યગ્જ્ઞાન થયું ને મોક્ષમાર્ગ ખુલ્યો; મુનિઓએ તેને મોક્ષના માર્ગમાં સ્વીકાર્યો.
મુનિઓનો નાથ એવા અરિહંત ભગવંતોએ, તેમજ ગણધરદેવ વગેરે મોટામોટા
મુનિવરોએ ભેદજ્ઞાનને જ મોક્ષનું કારણ જાણીને તેની પ્રશંસા કરી છે. આવા મોક્ષમાર્ગને
ઓળખીને જે ભેદજ્ઞાન પ્રગટ કરે તેણે જ અરિહંતોની અને મુનિઓની આજ્ઞા સ્વીકારી
છે જે આનાથી વિરુદ્ધ બીજી રીતે મોક્ષમાર્ગ માને, શરીરની ક્રિયાને કે શુભરાગને મોક્ષનું
કારણ માને, તેણે

PDF/HTML Page 30 of 47
single page version

background image
: મહા : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૨૭ :
વીતરાગ મુનિઓની કે અરિહંતોની આજ્ઞા માની નથી બાપુ! મોક્ષમાર્ગમાં અમે
શુભરાગની પ્રશંસા નથી કરતા, અમે તો વીતરાગી જ્ઞાનની જ પ્રશંસા કરીએ છીએ.
ચોથા ગુણસ્થાને જે સમ્યગ્જ્ઞાન છે તે પણ રાગથી ભિન્ન હોવાથી વીતરાગી જ છે.–આ
સમ્યગ્જ્ઞાનનો મહિમા તો જાણે નહિ ને બહારમાં શુભરાગનો મહિમા કરીને તેમાં
એકાકાર રહે તેવા જીવોએ ભગવાન અરિહંતના માર્ગને જાણ્યો નથી, મુનિઓએ તે
ઓળખતો નથી, ને મુક્તિમાર્ગને પણ તે જાણતો નથી, ભાઈ! મુક્તિના મારગડા અંદર
ચૈતન્યના સ્વભાવમાંથી આવે છે, રાગમાંથી નથી આવતા.
આત્માના સાચા જ્ઞાન વગર રાગની મીઠાશ છૂટે નહિ ને વિષયોની ચાહરૂપી
આગ બુઝાય નહીં. જ્યાં ચૈતન્યની શાંતિરૂપ મેઘજળ નથી ત્યાં વિષયોમાં બળતા
જીવોની આગ ક્યાંથી બુઝાય? બાપુ! આત્માને ભૂલીને તું સંસારમાં રાગની આગમાં
બળી રહ્યો છો,
[राग आग दहे सदा, तातें समामृत सेवोए] શુભ કે અશુભ રાગ તે
આગ છે, તેમાં તું સદા બળી રહ્યો છો, માટે જ્ઞાનરૂપી અમૃતનું સીંચન કરીને તેને શાંત
કર. બીજા કોઈ ઉપાયે તે બુઝાય તેમ નથી. જ્ઞાનવડે અંતરમાં ઊતરીને ચૈતન્યની
શાંતિના સમુદ્રમાં ડુબકી માર, તો બાહ્યવિષયોની ચાહના મટી જશે ને તને પરમ
શાંતિનું વેદન થશે. મહા શાંતિનો સાગર ચૈતન્ય–આત્મા છે, તેના શાંતરસના સીંચન
વડે વિષયોની આગ બુઝાઈ જશે ને ચૈતન્યની પરમ શાંતિ તને અનુભવાશે. માટે તું
સમ્યગ્જ્ઞાનની આરાધના કર.
અહીં આત્માના સમ્યગ્જ્ઞાનનો મહિમા બતાવીને તેની આરાધના કરવાનું કહે છે.
–કોણ કહે છે? મુનિઓના નાથ કહે છે, એટલે કે જિનેન્દ્રદેવ અને ગણધરદેવ આ
સમ્યગ્જ્ઞાનનો મહિમા કહે છે. હે ભવ્ય જીવો! ભેદજ્ઞાનવડે જ કલ્યાણ સધાય છે, માટે
તમે કરોડો ઉપાય વડે પણ આત્માને જાણીને સમ્યગ્જ્ઞાન પ્રગટ કરો.
* સૌએ સાધવા જેવો એક મંત્ર *
ગૃહસ્થોને વિધવિધ પ્રકૃતિવાળા અનેક માણસોના પરિવાર વચ્ચે રહેવાનું હોય
છે, અને છતાં પરિવારમાં સ્નેહ–શાંતિ–પ્રેમ રહ્યા કરે તે જોવાનું હોય છે. તો તે કઈ રીતે
રહી શકે? તેનો એક મંત્ર જાણવા જેવો છે.
એક સદ્ગૃહસ્થ સેંકડો માણસોના પરિવાર વચ્ચે રહેતા હતા; વિધવિધ પ્રકૃતિના
નાના–મોટા માણસોમાં રોજરોજ અવનવા પ્રસંગો બનતા, છતાં પરિવારમાં સર્વત્ર
શાંતિનું વાતાવરણ રહેતું હતું–આ કારણે એ પરિવારની પ્રશંસાની સૌરભ સર્વત્ર પ્રસરી
ગઈ હતી.

PDF/HTML Page 31 of 47
single page version

background image
: ૨૮ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૫૦૧
હવે બીજા એક પરિવારમાં બેચાર માણસો હતા, તેઓ પણ સંપીને સાથે રહી
શકતા ન હતા, ને રોજ કાંઈ ને કાંઈ કલેશ થયા કરતો. એકવાર તે સદ્ગૃહસ્થના
પરિવારની શાંતિ સાંભળીને આ પરિવારના માણસો તેનું રહસ્ય જાણવા માટે તેમની
પાસે ગયા, અને તે વાત પૂછી.
ત્યારે તે વડીલ સદ્ગૃહસ્થે કહ્યું: ભાઈઓ, વિશાળ પરિવારની વચ્ચે પણ શાંતિ
રહેવી એ કાંઈ બહુ અઘરી વાત નથી. તે માટે તેમણે એક કાગળમાં સો શબ્દ લખીને
કહ્યું કે શાંતિ માટેનો મહાન મંત્ર મેં આમાં લખ્યો છે; તે મંત્ર વડે જરૂર તમારા
પરિવારમાં પણ શાંતિ થશે.
તે માણસોએ ઘરે જઈને તે મંત્ર વાંચ્યો...સો વાર વાંચ્યો...ને તેઓ આશ્ચર્ય–
ચકિત થઈ ગયા,–કે વાહ! આટલો સહેલો મંત્ર! અને તે મંત્રથી તરત જ તેમના
પરિવારમાં શાંતિનું આનંદમય વાતાવરણ ફેલાઈ ગયું.–પાઠક! તને પણ તે મંત્ર
જાણવાની ઉત્કંઠા થતી હશે. તો સાંભળ! તે સદ્ગૃહસ્થે કાગળમાં સો વાર એક જ મંત્ર
લખ્યો હતો કે ‘સહનશીલતા...સહનશીલતા....સહનશીલતા...સહન.. ’
સહનશીલતા એક એવા મંત્ર છે કે, જ્યાં બીજા કોઈ ઉપાયો કામ ન કરે ત્યાંપણ
તે મંત્ર કામ કરે છે. સર્વ પ્રસંગમાં ઉપયોગી એવા એ મંત્રનો પ્રયોગ કદી નિષ્ફળ જતો
નથી. ગુરુદેવ પણ ઘણીવાર કહે છે કે જ્યાં બીજા બધા પ્રકારે નિરૂપાયતા હોય ત્યાં પણ
સહનશીલતા તે અમોઘ ઉપાય છે.
સાચી સહનશીલતા રાગ–દ્વેષ વગરની હોવી જોઈએ, એટલે તે સહનશીલતાને
આપણે વીતરાગી ક્ષમા પણ કહી શકીએ.
વીતરાગભાવ–રસિક સાધર્મીઓ! ગૃહવાસમાં ડગલે ને પગલે ઊભા થતા
વિખવાદના પ્રસંગોની વચ્ચે, અશાંતિના ઘોર દુઃખમાંથી છૂટવા માટે તમે આ
‘સહનશીલતા’ મંત્રનો પ્રયોગ કરી જુઓ.....તે જરૂર સફળ થશે, તમારી શક્તિ રાગ–
દ્વેષમાં વેડફાવી અટકી જશે, ને સર્વ શક્તિ આત્મહિત સાધવામાં કેન્દ્રિત થઈ જશે,
એટલે શીઘ્ર જ આત્મહિત સાધીને તમે મહાન શાંતિની અનુભૂતિ કરશો–બસ, બીજું
શું જોઈએ!

PDF/HTML Page 32 of 47
single page version

background image
: મહા : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૨૯ :
પરદ્રવ્યથી ભિન્ન શુદ્ધાત્મતત્ત્વને જાણીને
એકત્વભાવનામાં ઝુલતો આત્મા પ્રશંસનીય છે
[સોનગઢમાં પોષ વદ સાતમના રોજ વાંકાનેરના શ્રીમતી સૌ. મુક્તાબેન
(નવલચંદ જગજીવન) ના મકાન ‘જ્ઞાનપ્રકાશ’ ના વાસ્તુપ્રસંગે પ્રવચન:
(પ્રવચનસાર ગા. ૧૨૪ તથા ૧૨૬)]
જેણે પરદ્રવ્યોથી ભિન્નતાના ભેદજ્ઞાનદ્વારા પોતાના
આત્માને જુદો તારવી લીધો છે, અને પોતાના સમસ્ત વિશેષ ગુણ
–પર્યાયના સમૂહને પોતામાં જ સમાવીને એકત્વ પ્રાપ્ત કર્યું છે, એ
રીતે એકત્વભાવનામાં પરિણમેલા આ મુમુક્ષુ જીવે શુદ્ધનયવડે
મોહનું સામર્થ્ય નષ્ટ કરી નાખ્યું છે, ને ઉત્કૃષ્ટ વિવેક દ્વારા
(શુદ્ધોપયોગ દ્વારા) પરથી ભિન્ન પોતાના શુદ્ધતત્ત્વને અનુભવમાં
લીધું છે.–કુંદકુંદસ્વામી કહે છે કે–અહો, આવો જીવ ધન્ય છે.....
પ્રશંસનીય છે.
સર્વજ્ઞ ભગવાને કેવળજ્ઞાનમાં સ્વ–પર જ્ઞેયોનું જેવું સ્વરૂપ સાક્ષાત્ જાણ્યું ને
દિવ્યધ્વનિરૂપ પ્રવચનમાં કહ્યું, તેનો સાર આ ‘પ્રવચનસાર’ માં કુંદકુંદઆચાર્યદેવે સંઘર્યો છે.
જ્ઞાયકભાવસ્વરૂપ પોતાનો આત્મા તે સ્વતત્ત્વ છે; ને અન્ય જીવ–અજીવ સમસ્ત
પદાર્થો તે પરજ્ઞેયો છે. આવા સ્વ–પર સમસ્ત પદાર્થો પોતપોતાના કર્તા છે, અન્ય કોઈ
તેનો કર્તા નથી.
ઉપયોગસ્વરૂપ આત્મા છે, તેના શુભ–અશુભ કે શુદ્ધોપયોગ પરિણામ તે તેનું કર્મ
(કાર્ય) છે, તેનો કર્તા જીવ છે. તેની ક્રિયા ને તેનું ફળ પણ તેનામાં છે. તેમાં ધર્મીની
શુદ્ધોપયોગરૂપ જે ક્રિયા છે તે મોક્ષ દેનારી છે; તે ક્રિયા સંસારના ફળને ઉત્પન્ન કરનારી
ન હોવાથી નિષ્ફળ કહેવાય છે. અજ્ઞાની જ્ઞાનચેતનાને ચુકીને શુભાશુભરાગક્રિયાને કરે
છે તેનું ફળ સંસાર છે, મોક્ષને માટે તે ક્રિયાઓ નિષ્ફળ છે.

PDF/HTML Page 33 of 47
single page version

background image
: ૩૦ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૫૦૧
શુદ્ધોપયોગ ક્રિયા છે તે રાગ–દ્વેષ વગરની છે, સમભાવરૂપ સામાયિક તે
શુદ્ધોપયોગમાં સમાય છે, તે તો અતીન્દ્રિયસુખરૂપ ફળ સહિત હોય છે. શુદ્ધોપયોગ–ધર્મ
અને તેનું ફળ આનંદ બંને એકસાથે જ છે. ધર્મ અત્યારે કરે ને ફળ પછી આવે–એમ
ભેદ નથી. જે ક્ષણે સમ્યગ્દર્શન થયું તે જ ક્ષણથી અતીન્દ્રિય શાંતિનું વેદન થવા માંડે છે.
અને જે શુભાશુભ પરિણામ છે તેનું ફળ સુખથી વિપરીત એવું દુઃખ છે. લોકોએ
શુભરાગને ધર્મ માની લીધો છે, પણ બાપુ! જેનું ફળ સંસાર અને દુઃખ–એને ધર્મ કોણ
કહે? ધર્મ તો તેને કહેવાય કે જે જીવને સાક્ષાત્ સુખમાં સ્થાપે ને સંસારથી ઉદ્ધાર કરે.
પુણ્ય અને સ્વર્ગના વિષયો તે કાંઈ જીવને સુખ આપતા નથી; ચૈતન્યનો
પોતાનો સુખસ્વભાવ છે, તે પોતે જ પોતાના શુદ્ધોપયોગવડે સુખરૂપ પરિણમે છે.–એ જ
ધર્મની ક્રિયા છે ને એ જ તેનું ફળ છે.
આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ છે. તેને ‘જ્ઞ’ કહેવાય છે. જ્ઞ એટલે જ્ઞાનભાવ, જ્ઞાનચેતના,
તે આત્માનું સ્વરૂપ છે; રાગ–દ્વેષ તે કાંઈ આત્માનું સ્વરૂપ નથી. રાગ–દ્વેષનો નાશ થતાં
પણ આત્માનું જ્ઞ–સ્વરૂપ આખેઆખું રહે છે. આવા જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માને જાણતાં ધર્મીને
રાગ વગરની જે જ્ઞાનચેતના પ્રગટી તે નિરંતર વર્ત્યા કરે છે. આવી ચેતના તે ધર્મી–
આત્માનું કર્મ છે, તેના તે કર્તા છે, તેનું ફળ જે અનાકુળ લક્ષણ સૌખ્ય છે તે પણ આત્મા
જ છે; આત્માથી જુદું નથી.
અહો, પ્રભુનો માર્ગ તો જગતથી જુદો છે; પ્રભુનો માર્ગ તો મહા આનંદમય છે;
શુદ્ધોપયોગ આત્માવડે કરાય–તે જ પ્રભુનો માર્ગ છે. રાગ તે કાંઈ પ્રભુનો માર્ગ નથી, એ
તો સંસારનો માર્ગ છે. ભાઈ, તેં જિનેશ્વરદેવનો સાચો માર્ગ કદી જાણ્યો નથી, એમ ને
એમ રાગ કરીકરીને સંસારમાં જ તું રખડયો છે. વીતરાગની વાણી તો મોહને તોડીને
મોક્ષમાર્ગ ખોલનારી છે.....વીતરાગનો માર્ગ એ તો શૂરવીરોનો માર્ગ છે.–(હરિનો
મારગ છે શૂરાનો....)
ભાઈ, તને આ મનુષ્ય અવતારમાં આત્મહિતનો અવસર મળ્‌યો છે; તો તું
હિતનો સાચો માર્ગ તો જાણી લે. જે ભાવમાં તને આત્માની શાંતિ ન મળે તે ભાવને
ધર્મ કેમ કહેવાય? શુભાશુભભાવો કર્મની સમીપતામાં નીપજેલા છે ને તેનું ફળ દુઃખ છે,
તેમાં સુખ નથી. અને ચૈતન્યભાવરૂપ જે જ્ઞાનચેતના છે તે કર્મ સાથે સંબંધ વગરની છે,
તે કર્મોથી દૂર ને આત્માની સમીપ છે; તેમાં અતીન્દ્રિયસુખ છે. સ્વઘરમાં વાસ્તુ

PDF/HTML Page 34 of 47
single page version

background image
: મહા : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૩૧ :
તેને કહેવાય કે જેમાં આવું સુખ મળે. ‘જ્ઞાનનો પ્રકાશ’ કહો ‘ચૈતન્યધામ’ કહો કે
અતીન્દ્રિયસુખ કહો,–તે જ આત્માનું સ્વઘરમાં વાસ્તુ છે. બાકી રાગ અને તેનાં ફળ
સ્વર્ગાદિ તે તો પરઘર છે, તેમાં વાસ્તુ તે તો દુઃખ છે. સ્વઘર ચૈતન્યધામ, તેને
ઓળખતાં ને તેમા વસતાં જ્ઞાનપ્રકાશ પ્રગટ્યો ને અતીન્દ્રિય સુખ થયું–તે ધર્મીનું અપૂર્વ
વાસ્તુ છે.
* * *
મારા કર્તા–કર્મ–ક્રિયા ને તેનું ફળ બધું મારા આત્મામાં છે, પુદ્ગલમાં તે નથી.
આમ સ્વ–પરનું ભેદજ્ઞાન કરીને, પોતાની પર્યાયોને પોતામાં જ અંતર્લીન કરતો જીવ,
અન્યના સંગથી રહિત શુદ્ધતારૂપે પરિણમે છે.
આ રીતે સ્વ–પર તત્ત્વની વહેંચણી કરીને સ્વજ્ઞેયરૂપ આત્માનું શુદ્ધપણું (એટલે
કે પરથી જુદાપણું) નક્કી કર્યું; શુદ્ધઆત્માના નિશ્ચયવડે જ્ઞાનતત્ત્વની સિદ્ધિ થઈ,
શુદ્ધાત્માની અનુભૂતિ થઈ, સમ્યગ્દર્શન થયું.....હવે તે જીવ અન્યરૂપે નહિ પરિણમતો
થકો શુદ્ધઆત્માને અનુભવતો થકો મોક્ષને સાધે છે. આ રીતે શુદ્ધઆત્માનો નિર્ણય
કરવો તે પ્રશંસનીય છે. એવો નિર્ણય કરનાર જીવને સમ્યક્ત્વાદિ આનંદમય
સ્વપરિણતિ થઈ છે ને તેને તે પોતે સ્વસંવેદનથી અનુભવે છે.
અહો, જેણે પરથી ભિન્ન શુદ્ધાત્મતત્ત્વનો નિશ્ચય કરીને સમ્યગ્જ્ઞાન પ્રગટ કર્યું, ને
પર્યાયને અંતરમાં લીન કરીને આત્માને શુદ્ધપણે અનુભવમાં લીધો તે જીવને કુંદકુંદ–
સ્વામી જેવા સંતો પણ ધન્યવાદ આપે છે, તેની પ્રશંસા કરે છે.–
‘કર્તા–કરમ–ફળ–કરણ જીવ છે ’ એમ જો નિશ્ચય કરી,
જીવ અન્યરૂપ નવ પરિણમે, પ્રાપ્તિ કરે શુદ્ધાત્મની. (૧૨૬)
સ્વ–પરની અત્યંત ભિન્નતાનું જ્ઞાન કર્યું ત્યાં પરદ્રવ્ય સાથેનો સંબંધ ન રહ્યો,
એટલે પોતાની પર્યાયો પોતાના સ્વદ્રવ્યમાં જ અભેદપણે લીન થઈ, એટલે
શુદ્ધપરિણમન થયું, એ જ શુદ્ધાત્માની ઉપલબ્ધિ છે, ને તે પ્રશંસનીય છે.
પહેલાંં અજ્ઞાનથી પર સાથે સંબંધ માનતાં આત્માની પરિણતિ રાગથી રંગાયેલી
મલિન હતી, ત્યારે પણ તે પોતે જ એકલો જ વિકારી ચૈતન્યભાવરૂપે પરિણમતો થકો ને
દુઃખફળ ભોગવતો થકો સંસારમાં રખડતો હતો; ત્યારે પણ બીજું કોઈ તેનું ન હતું.
અને હવે ભેદજ્ઞાનવડે પોતાને પરથી અત્યંત ભિન્ન જાણીને, પર સાથે સંબંધ
વગર પોતે પોતાની શુદ્ધચેતનાપરિણતિરૂપે પરિણમ્યો, ત્યારે આ મોક્ષની સાધકદશામાં

PDF/HTML Page 35 of 47
single page version

background image
: ૩૨ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૫૦૧
પણ મારો આત્મા એકલો જ વિશુદ્ધચેતનાનો કર્તા થઈને તે–રૂપે પરિણમતો થકો, અને
અતીન્દ્રિયસુખરૂપ ફળને ભોગવતો થકો એકલો જ મોક્ષને સાધી રહ્યો છે. અત્યારે
મોક્ષમાર્ગમાં પણ હું એકલો જ છું, બીજું કોઈ મારું નથી.
–આમ પોતે પોતાના એકત્વને જ ભાવતો મુમુક્ષુજીવ, છૂટા પરમાણુની માફક,
પોતાની એકત્વભાવનામાં જ વર્તતો થકો પરદ્રવ્ય સાથે જરાય સંપૃક્ત થતો નથી એટલે
કે તેને કર્મનો સંગ થતો નથી; તેની પર્યાયો શુદ્ધ થઈને પોતામાં જ અભેદ થઈ હોવાથી,
પર્યાયોવડે તે ખંડિત થતો નથી; આ રીતે તે એકલો સુવિશુદ્ધ હોય છે.–આવી દશા
પ્રશંસનીય છે; તે જ મોક્ષનું સાધન છે.
જેણે પરદ્રવ્યોથી ભિન્નતાના ભેદજ્ઞાન દ્વારા પોતાના આત્માને જુદો તારવી
લીધો છે, અને પોતાના સમસ્ત વિશેષ ગુણ–પર્યાયોના સમૂહને પોતામાં જ સમાવીને
એકત્વ પ્રાપ્ત કર્યું છે, એ રીતે એકત્વભાવનામાં પરિણમેલા આ મુમુક્ષુજીવે શુદ્ધનયવડે
મોહનું સામર્થ્ય નષ્ટ કરી નાંખ્યું છે, ને ઉત્કૃષ્ટ વિવેક દ્વારા (શુદ્ધોપયોગ દ્વારા) પરથી
ભિન્ન પોતાના શુદ્ધ તત્ત્વને અનુભવમાં લીધું છે.–કુંદકુંદસ્વામી કહે છે કે અહો, આવો
જીવ ધન્ય છે.....પ્રશંસનીય છે.
ધરતીકંપ સમ્યગ્દ્રર્શન
• હિમાલયમાં મોટી તીરાડ પડી. • મોહપર્વતમાં મોટી તીરાડ પડી.
• નદીએ વહેણ બદલ્યું. • પરિણતિએ પ્રવાહ બદલ્યો.
• નવીન તળાવનું સર્જન થયું. • શાંતરસના તળાવનું સર્જન થયું.
• કેટલાય ગામો નાશ પામ્યા. • કેટલીયે કર્મપ્રકૃતિ નાશ પામી.
હમણાં સમાચારપત્રોમાં ઉથલપાથલના મોટા સમાચાર આવ્યા હતા કે તા. ૧૯
જાન્યુઆરીએ હિમાલય પ્રદેશમાં ધરતીકંપ થતાં નદીનું વહેણ બદલાઈ ગયું; નવું
તળાવ રચાયું; હિમાલય પહાડમાં હજારો ફૂટ લાંબી તીરાડ પડી; કેટલાય ગામો
જમીનદોસ્ત થયા.

PDF/HTML Page 36 of 47
single page version

background image
: મહા : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૩૩ :
એક નાનોશો ધરતીકંપ થતાં કેવી મોટી ઉથલપાથલ થઈ જાય છે તે જગતને
દેખાય છે...
એવી રીતે આત્મા જ્યારે પોતાનું આત્મહિત કરવા માટે મોહકર્મના હિમાલય
ઉપર શુદ્ધોપયોગરૂપ વજ્રનો પ્રહાર કરે છે, ને સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરે છે ત્યારે અંતરમાં
અસંખ્ય ચૈતન્યપ્રદેશોમાં અભૂતપૂર્વ ધરતીકંપવડે કેવી મોટી ઉથલપાથલ થાય છે–તે તો
જ્ઞાની જ જાણે છે.–અને એવા ધરતીકંપના સમાચાર લૌકિક સમાચારપત્રોમાં તો ક્્યાંથી
આવે? આપણું ‘આત્મધર્મ’ એક જ એવું પત્ર છે કે તે એવા અભૂતપૂર્વ ધરતીકંપના
સમાચાર આપી શકે છે.
કોઈ અપૂર્વ ધન્યપળે ચૈતન્યના અસંખ્યપ્રદેશમાં સમ્યગ્દર્શન થતાં મોહપર્વતમાં
એવી મોટી તીરાડ પડી ગઈ કે હવે ફરી કદી સંધાશે નહિ. પર્વતના બે કટકા થયા તે
રેણવડે સંધાય નહિ તેમ ભેદજ્ઞાનરૂપી ધરતીકંપવડે જ્ઞાન અને રાગની સાંધ તૂટીને બે
કટકા થયા, તેને હવે ફરીને કદી એકતા થાય નહિ. સમ્યગ્દર્શનનો ધરતીકંપ થતાં જ
આત્માની પરિણતિએ પોતાનું વહેણ બદલ્યું,–પર તરફ જતા વહેણ હવે પલટીને
અંતરમાં સ્વતરફ વળ્‌યા; પહેલાંં જ્યાં કષાયનું ધખધખતું રણ હતું. ત્યાં હવે શાંતિનું
સરોવર રચાઈ ગયું. અનંતાનુબંધીથી વસેલા બધાય ગામો (મિથ્યાત્વાદિ કર્મો) નાશ
પામી ગયા. આખો હિમાલય કટકેકટકા થઈને ઊડી જાય તેના કરતાંય મોટો ધરતીકંપ
ચૈતન્યના અસંખ્યપ્રદેશે અનુભૂતિમાં સમ્યગ્દર્શન થતાં થઈ જાય છે, પણ એ પરિવર્તન
અંદરની અનુભૂતિમાં જ દેખાય છે. મહાન ઉથલપાથલ થઈ જાય છે. ચૈતન્યના એ
ધરતીકંપનો એક નાનોશો આંચકો પણ આખા સંસારનો દરિયો ઉથલાવીને સિદ્ધપદનું
શિખર ઊભું કરી દેવાની તાકાતવાળો છે. બહારના ત્રણલોકના ખળભળાટ કરતાંય
મોટો એ વખતે ચૈતન્યમાં આનંદનો કોઈ જુદો જ ખળભળાટ થાય છે. વાહ, ચૈતન્યના
એ ધરતીકંપની શી વાત!!
[પૃષ્ઠ–૩૫ નું ચાલુ]
બંધુઓ, તમે ઉત્સાહી છો, બુદ્ધિમાન છો, શક્તિવાળા છો....તે શક્તિ–બુદ્ધિ–
ઉત્સાહનો સર્વોત્તમ ઉપયોગ કરી તમે વીરમાર્ગમાં પ્રગતી કરી શકો એવો આ નિર્વાણ–
મહોત્સવનો અવસર છે.–અવસર ચુકશો મા!–ધન્યવાદ!
[હાલ ટૂંકામાં પાંચ વાત લખી છે. વિશેષ અવારનવાર તમારો ઉત્સાહ દેખીને
લખતા રહેશું....ને તમને માર્ગદર્શન આપતા રહેશું, તમે પણ વિચારો, તમારા પ્રશ્નો,
તમારી ઉમંગભરી ભાવનાઓ અમને લખજો, જયમહાવીર –તમારો ભાઈ: હરિ.

PDF/HTML Page 37 of 47
single page version

background image
: ૩૪ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૫૦૧
તમારી મહાન શક્તિના ઉત્તમ ઉપયોગનો સુઅવસર
[સમ્પાદકીય]
હમણાં ગુજરાતના યુવાનોએ રાજક્ષેત્રે પરાક્રમ કરી બતાવ્યું....યુવાનો ધારે તો શું કરી
શકે છે! તેની જગતને પ્રતીતિ થઈ..–જૈનબંધુઓ! જૈનયુવાનો! આપણે તો મહાવીરપ્રભુના
સન્તાન છીએ; આપણે તો જૈનશાસન માટે, એટલે કે આપણા પોતાના હિતને માટે ઘણું
મહાન કાર્ય કરવાનું છે, અને તે માટે અત્યારે સુઅવસર આવ્યો છે.
* આપણા ભગવાન મહાવીર મોક્ષ પધાર્યા તેના અઢીહજારવર્ષની પૂર્ણતાનો ભવ્ય
ઉત્સવ અત્યારે આપણે ઉજવી રહ્યા છીએ. આપણા જીવનમાં આવેલા આ મહાન ઉત્સવમાં
તમે જે કાંઈ કરવા ધારો તે કરી શકો છો. તમારી વીરતા બતાવવા માટે જૈનશાસનનું મેદાન
ખુલ્લું છે. આવો, તમારી મહાન શક્તિને કામે લગાડો....શાસનના ઉત્તમ અને મહાન કાર્યો
કરવા માટે અમે તમને આહ્વાન આપીએ છીએ. જોઈએ તો ખરા કે વીરના સન્તાન થઈને
શાસનના કાર્યોમાં તમે કેવીક બહાદુરી બતાવી શકો છો!
* તમે કહેશો, કે તમારી વાત સાંભળીને અમને ચાનક ચડે છે; શાસન માટે અમે
જરૂર કંઈક કરી બતાવવા માંગીએ છીએ.–પણ અમારે કરવું શું!–તેની સૂઝ પડતી નથી. કહો,
–અમને બતાવો–અમારે શું કાર્ય કરવાનું છે? એકવાર અમને કાર્ય સોંપો ને માર્ગ ચીંધો,–
પછી જોઈ લ્યો અમારો સપાટો ને ઝપાટો!
* ‘વાહ યુવાન વાહ! ’ તારી વીરતા જાગતી દેખીને આનંદ થાય છે. તારે કાંઈક
કરવું જ છે ને!–તો સાંભળ! વીરશાસનના વીરપુત્ર તરીકે તારા હિત માટે તારે શું કરવાનું છે
–તે તને બતાવું છું:–
(૧) પહેલાંં તો હૃદયમાં એ વાત કોતરી રાખ કે, હું વીરનો સંતાન છું એટલે વીરપ્રભુના
જૈનમાર્ગમાં હું ચાલીશ; વીરના માર્ગને છોડીને બીજા કોઈ માર્ગમાં જઈશ નહિ. મારું
આચરણ, રહેણી–કરણી–ન્યાયનીતિ, બધું એવું રાખીશ કે જે વીરમાર્ગમાં શોભે.
જગતની ખોટી પંચાતમાં પડીશ નહિ; આત્મહિત માટે વીરના માર્ગે જ આગળ વધીશ.
(૨) તત્ત્વઅભ્યાસ: જીવાદિ તત્ત્વોનું જે સ્વરૂપ ભગવાન મહાવીરે જૈનસિદ્ધાંતમાં બતાવ્યું
છે તેનો અભ્યાસ કરજે,–કેમકે તે સુખી જીવનનું મૂળ છે. જૈનશાસનમાં

PDF/HTML Page 38 of 47
single page version

background image
: મહા : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૩૫ :
વીર નાથભગવાનને જે વીતરાગી ઉત્તમ સદાચારો સમ્યગ્દર્શનાદિ બતાવ્યા છે, સત્ય
અહિંસા બતાવ્યા છે–તેની પ્રતીત કરીને ઉત્સાહપૂર્વક તેનું પાલન કરવાનો પ્રયત્ન
કરજે. વીતરાગી તત્ત્વોનો ખૂબ અભ્યાસ કરજે. દેહથી ભિન્ન આત્મતત્ત્વ કેવું છે?
આપણા પંચપરમેષ્ઠી (દેવ–ગુરુ) ભગવંતો કેવા મહાન છે! તે બરાબર ઓળખજે. તું
ગમે તેવી પરિસ્થિતિમાં હો તોપણ અંતરની ખટક રાખીને ધર્મતત્ત્વના અભ્યાસમાં
જરાય ઢીલો થઈશ મા.
(૩) ઉત્તમ આચરણ: આપણા ભગવાન મહાવીર વીતરાગ......આપણે તેમનાં સંતાન,
એટલે આપણે વીતરાગના સંતાન! વીતરાગના સંતાનને શોભે એવા ઉત્તમ
આચરણવાળું જીવન રાખજે. દુનિયાની લોલુપતાથી દૂર રહેજે; કષાયોના કલેશથી દૂર
રહેજે. શાંત–શાંત જીવન રાખજે. કોઈ સાથે વેરનું બીજ અંતરમાં રાખીશ નહિ સર્વત્ર
ભ્રાતૃભાવથી રહેજે.
(૪) પરસ્પર પ્રેમ–સહકાર: આજના જમાનામાં આ સૌથી ઉપયોગી અંગ છે; જેટલી
તત્ત્વજ્ઞાનની જરૂર છે એટલી જ ધર્મવાત્સલ્યની જરૂર છે. સાધર્મીની શોભા માટે
તારાથી જે કાંઈ થઈ શકે તે બધુંય કરજે. સહન કરવાનો પ્રસંગ આવે તો સહન
કરજે, પણ કોઈ સાધર્મીથી ખોટું લગાડીને કુસંપ વધારીશ નહીં. સમાજમાં પણ
સહકારથી સાથે રહેવામાં જૈનસમાજની શોભા છે. યુવાનો! તમે શ્વેતામ્બરમાં હો કે
દિગંબરમાં હો,–જો તમે યુવાનપેઢી દેશ–કાળની પરિસ્થિતિનો વિચાર કરીને સદ્બુદ્ધિ
વાપરીને સંપથી રહેશો તો એકંદર બંને પક્ષને ફાયદો જ થશે, ને અરસ–પરસ પ્રેમ–
વાત્સલ્ય–સહકારથી જૈનસમાજ શોભશે. આપણે અંદરોઅંદર ઝગડીએ, તેમાં કરોડો
રૂપિયા ખરચીએ–વરસો સુધી હેરાન થઈએ–ને આપણો ન્યાય કોઈ ત્રીજા અન્યમતી
લોકો કરે–એ તો શરમાવા જેવી વાત છે! શાંતિમાં જ મજા છે, લડવામાં મજા નથી–
ભલે વિજય થાય તોપણ!
(૫) સ્વરાજ્ય લેવા માટે ગાંધીજીના જમાનામાં દેશદાઝવાળા લોકો ગાતા કે–
ડંકો વાગ્યો લડવૈયા શૂરા જાગજો રે....
આજે મહાવીર–નિર્વાણના ૨૫૦૦ વર્ષીંય મહોત્સવ પ્રસંગે, મોક્ષનું રાજ્ય લેવા માટે
મોક્ષાર્થી જૈનયુવાનોને હાકલ પડી છે કે–
અવસર આવ્યો જૈનબંધુ તમે જાગજો રે...
ડંકો વાગ્યો...મહાવીરને મારગ આવજો રે...
તોડી પાડો....અનાદિ મિથ્યા ભાવને રે...ડંકો વાગ્યો
માથું મેલો....ઓળખવા આત્મભાવને રે...ડંકો વાગ્યો
[શેષ ભાગ પૃષ્ઠ–૩૩ ઉપર]

PDF/HTML Page 39 of 47
single page version

background image
: ૩૬ : આત્મધર્મ : મહા : ૨૫૦૧
(અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૧૫ થી ચાલુ–)
૫૦૮ ભારતીબેન જૈન (ઘાટકોપર) મુંબઈ ૫૧૫ મનોજ પ્રમોદરાય જૈન વડીયા
૫૦૯ મંજુલાબેન રસીકલાલ (ઘાટકોપર) મુંબઈ ૫૧૬ હેમેંદ્ર પ્રમોદરાય જૈન વડીયા
૫૧૦ લલીતાબેન બાબુલાલ ગાંધી (ઘાટકોપર) મુંબઈ ૫૧૭ દક્ષાબેન તથા દિપક વછરાજ અમેરીકા
૫૧૧ અતુલકુમાર જગજીવનદાસ કામદાર ગઢડા ૫૧૮ રેખાબેન દોશી નાગપુર
૫૧૨ દિગંબર જૈન મહિલા આશ્રમ દિલ્હી ૫૧૯ કમલ વછરાજ પારેખ રાજકોટ
૫૧૩ જયેશ મનહરલાલ જૈન વડીયા ૫૨૦ રૂપાબેન વછરાજ પારેખ રાજકોટ
૫૧૪ વિપુલ મોહનલાલ જૈન વડીયા (તા. ૮–૨–૭૫ સુધી)
* આત્મધર્મ–પ્રચાર ખાતે આવેલ રકમો *
૪૦૧, કેશવલાલ વૃજલાલ કોઠારી મોડાસા ૫૧, સ્વ. અંજવાળીબેન જૈન મીયાગામ
૪૦૧, ચંદ્રકાંત જૈન ભીલાઈ (હ. શ્રી શીવલાલ નાગરદાસ જૈન)
૪૦૧, મગનલાલ લક્ષ્મીચંદ જૈન – ૫૧, ત્રંબકલાલ હિંમતલાલ ઘડીયાલી વઢવાણ
૧૦૦, હરજીવનદાસ કાળીદાસ જૈન ચોટીલા ૫૬, સેજલબેન હસમુખરાય સી. શાહ ધ્રાંગધ્રા
૪૦૧, પ્રેમીલાબેન જે શાહ સીકંદરાબાદ ૨૧, એક બ્રહ્મચારીબેન સોનગઢ
૨૦, સુકુમાર જૈન મેરઠ ૫૧, ચંપાબેન તલસાણીયા મુંબઈ
૫૧, દિગંબર જૈન મુમુક્ષુ મંડળ મદ્રાસ ૫૧, કસ્તુરબેન લોદરીયા સોનગઢ
૪૦૧, દયાકુમાર પાનાચંદ કામદાર બરોડા ૫૧, કિશોરભાઈ પ્રેમચંદભાઈ નાઈરોબી
(હ. મનુભાઈ કામદાર) ૧૧, સંજયકુમાર રતીલાલ (ઘાટકોપર) મુંબઈ
૧૦૧, એસ. પી. મોહનલાલજી જૈન બેંગલોર ૫૧, હૈદરાબાદ મુમુક્ષુ મંડળ હૈદરાબાદ
૫૧, કિશોરકુમાર મોતીલાલ મહેતા૫૧, બ્ર. આશાબેન જાદવજીભાઈ ટીંબડીયા
(તા. ૮–૨–૭૫ સુધી આવેલી રકમો)
અમે જિનવરના સંતાન (બાલવિભાગના નવા સભ્યોનાં નામ)
(અંક. નં. ૩૫૪ થી ચાલુ) ૩૪૪૭ વીપુલકુમાર મનહરલાલ જૈન અમરેલી
૩૪૪૨ મીતેશભાઈ ધીમંતકુમાર જોબાલીયા મુંબઈ ૩૪૪૮ મનોજકુમાર પ્રમોદરાય જૈન અમરેલી
૩૪૪૩ રૂપલબેન ધીમંતકુમાર જોબાલીયા મુંબઈ ૩૪૪૯ હેમેન્દ્રકુમાર પ્રમોદરાય જૈન અમરેલી
૩૪૪૪ સોનલબેન ધીમંતકુમાર જોબાલીયા મુંબઈ ૩૪૫૦ ઈલાબેન મનહરલાલ જૈન અમરેલી
૩૪૪૫ પરેશકુમાર ચંપકલાલ જૈન અમદાવાદ ૩૪૫૧ વર્ષાબેન મનહરલાલ જૈન અમરેલી
૩૪૪૬ જયેશકુમાર મનહરલાલ જૈન અમરેલી ૩૪૫૨ સેજલબેન મનહરલાલ જૈન અમરેલી

PDF/HTML Page 40 of 47
single page version

background image
: મહા : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૩૭ :
તીર્થરાજની ઉલ્લાસભરી યાત્રા; મહાવીર–ધર્મચક્રનું આગમન

વીર સં. ૨૫૦૧ માહ સુદ બીજથી પાંચમ સુધી ગીરનાર સિદ્ધક્ષેત્રની
તળેટીમાં પૂ. શ્રી કહાનગુરુની મંગલછાયામાં અનેક ઉમંગભર્યા ઉત્સવો
થયા. નેમપ્રભુની પ્રતિષ્ઠા થઈ,–નુતન માનસ્તંભમાં જિનબિંબ સ્થાપન થયું;
સહસ્રઆમ્રવન તથા પંચમટૂંકની તીર્થયાત્રા થઈ; મહાવીર ધર્મચક્રનું સાતસો
યાત્રિકોના સંઘસહિત આગમન થયું, જૈનશાસનના સારભૂત ‘જ્ઞાયકભાવ’
ના રણકારથી ગીરનારપર્વત ગુંજી ઊઠ્યો. સર્વપ્રકારે આવું
ધાર્મિકવાતાવરણ દેખીને એવી ઊર્મિ જાગતી હતી કે વાહ રે વાહ! સંતોની
સાધનાભૂમિ તનેય ધન્ય છે!–વાહ ગીરનાર વાહ! (–બ્ર. હ. જૈન)


માહ સુદ બીજની સવારમાં ગુરુદેવ સાથે ભાવભીના ચિત્તે નેમિનાથપ્રભુને યાદ
કરતાં કરતાં કલ્યાણકધામ ગીરનારમાં આવ્યા....નેમપ્રભુની વેદીપ્રતિષ્ઠાનો મંગલ
ઉત્સવ ચાલી રહ્યો હતો. મંગલ સ્વાગતવિધિ બાદ નેમપ્રભુના ભાવભીના દર્શન કર્યા.
પછી શ્રીમંડપમાં મંગલ સંભળાવતાં ગુરુદેવે કહ્યું કે સર્વજ્ઞસ્વભાવી આત્મા છે, તે
સર્વજ્ઞસ્વભાવ નેમિનાથે આ ગીરનાર ભૂમિમાં ખોલ્યો, ને દિવ્યધ્વનિ વડે જગતને
બતાવ્યો. એવા સ્વભાવની શ્રદ્ધા કરતાં પોતાને સમ્યગ્દર્શન અને આનંદરૂપ સાધકદશા
પ્રગટી તે અપૂર્વ મંગળ છે. સમ્યગ્દર્શન તે સિદ્ધપદની તળેટી છે, તે જ સિદ્ધક્ષેત્રની
યાત્રાનો સાચો પ્રારંભ છે, ભગવાન નેમિનાથ અને બોંતેર કરોડ–સાતસો મુનિવરો
અહીંથી સિદ્ધપદ પામ્યા, તો સ્મરણરૂપ આ યાત્રા છે.
શુભ–અશુભ કષાયભાવો દુઃખ છે, તેનાથી પાર શાંતસ્વરૂપ ચેતના છે; અહો!
આવા સ્વભાવની જ્ઞાનકળા પ્રગટી ત્યાં મોક્ષનો ઉત્સવ શરૂ થયો. સમ્યગ્દર્શન કર્યું તે તે
જીવ મોક્ષની તળેટીમાં આવી ગયો. અહીંથી નેમપ્રભુ મોક્ષ પધાર્યા છે ને આ તેની તળેટી
છે. સમ્યગ્દર્શન કરીને જે મોક્ષની તળેટીમાં આવ્યો તેને હવે મોક્ષધામમાં પહોંચતાં
ઝાઝીવાર નહીં લાગે. અહા, જેની તળેટીમાં આવતાં પણ અપૂર્વ આનંદનો